Élan vital
Élan vital é un concepto introducido polo filósofo francés Henri Bergson en 1907 no seu libro L'Évolution créatrice (A evolución creadora).[1] Trataríase dunha forza hipotética que causa a evolución e o desenvolvemento dos organismos, a cal Bergson relacionou estreitamente coa conciencia.[2]
Élan vital adoita traducirse por ímpeto vital. Tamén se considera este termo unha transcrición literal do que o filósofo estadounidense Ralph Waldo Emerson chamou vital force (forza vital).[3][2]
Precursores
[editar | editar a fonte]Poden atoparse anticipacións antigas deste concepto de Bergson nas obras do filósofo estoico precristián Posidonio, quen postulou unha "forza vital" emanada polo sol a todas as criaturas viventes na superficie da Terra, e tamén nas de Zenón de Elea.[4] O concepto de élan vital tamén é similar ao concepto de Baruch Spinoza de conatus e o de Arthur Schopenhauer da "vontade de vivir",[5] así como ao sánscrito āyus ou "principio de vida".
Influencias
[editar | editar a fonte]O filósofo francés Gilles Deleuze intentou retomar a novidade da idea de Bergson no seu libro Bergsonism, aínda que o propio termo sufriu cambios substanciais por parte de Deleuze. Xa non o considera unha forza mística e evasiva que actúa sobre a materia bruta, como era nos debates vitalistas de finais do século XIX. O élan vital nas mans de Deleuze denota unha forza interna, unha substancia na que a distinción entre materia orgánica e inorgánica é indiscernible, e a aparición da vida indecidible.[6]
A noción de élan vital tivo unha influencia considerable no psiquiatra e fenomenólogo Eugène Minkowski e o seu propio concepto dun élan persoal,[7] o elemento que nos mantén en contacto cun sentimento de vida (e que se perde no autismo).[8]
En 1912 Beatrice M. Hinkle escribiu que a concepción da libido de Carl Gustav Jung era similar ao élan vital de Bergson.[9]
O exército francés incorporou a doutrina do élan vital ao seu pensamento durante o período previo á primeira guerra mundial ao argumentar que o espírito dos soldados individuais era máis importante para a vitoria que as armas.[10]
O historiador británico Arnold Toynbee considera o élan unha forza indispensable e decisiva para o proceso de crecemento das civilizacións, desenvolvido no seu A Study of History (Estudo da Historia), especialmente no volume III.[11]
Críticas
[editar | editar a fonte]A existencia dunha forza vital foi duramente criticada polos biólogos. O consenso xeral dos xenetistas é que non se encontra nos seres vivos ningunha "forza vital" á parte da matriz organizativa contida nos xenes mesmos, segundo R.F. Weir.[12] O biólogo e humanista secular británico Julian Huxley afirmou secamente que o impulso vital de Bergson non era unha explicación mellor da vida que explicar o funcionamento dun motor de ferrocarril pola seu élan locomotivo ( "forza motriz locomotora"). A mesma suposta falacia epistemolóxica parodiase en Le Malade imaginaire (O doente imaxinario) de Molière, onde un charlatán "responde" á pregunta "por que o opio causa sono?" con "polo seu poder soporífero".[13] Porén, Huxley usou o termo élan vital nun sentido máis metafórico:
"Cando estiven por última vez en Nova York, saín a camiñar, deixando a Quinta Avenida e a sección de negocios detrás de min, e indo polas rúas ateigadas de xente preto de Bowery. E mentres estaba alí, tiven unha repentina sensación de alivio e confianza. Alí estaba o "élan vital" de Bergson: había asimilación causando que a vida exercese tanta presión, aínda que encarnada aquí en forma de homes, como sempre fixera no primeiro ano da evolución: velaí a forza impulsora do progreso"Conferencia 1, n.p.,[14]
O autor e teólogo popular C. S. Lewis rexeitou o concepto de Bergson no seu ensaio The Weight of Glory afirmando "... incluso se toda a felicidade que prometeron puidiese chegar ao home na terra, aínda así cada xeración a perdería coa morte, incluída a derradeira das xeracións, e toda a historia non sería nada, nin sequera unha historia, polos séculos dos séculos. De aí todas as parvadas que o Sr. Shaw pon no discurso final de Lilith, e a observación de Bergson de que o élan vital é quen de superar todos os atrancos, talvez mesmo a morte, como se puidesemos crer que calquera desenvolvemento social ou biolóxico neste planeta pode atrasar a senilidade do sol ou reverter a segunda lei da termodinámica".[15]
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ Bergson, Henri, 1859-1941. ([1973]). La evolución creadora. Espasa-Calpe. ISBN 84-239-1519-0. OCLC 431580808. Consultado o 7 de maio de 2020.
- ↑ 2,0 2,1 S. Atkinson ed., The Philosophy Book (2011) p. 227 (en inglés)
- ↑ Saña Alcón, Heleno (2008). Atlas del pensamiento universal. Almuzara. p. 163. ISBN 978-84-92516-04-9.
- ↑ Eric Benre, A Layman's Guide to Psychiatry and Psychoanalysis (1976) p. 98-9 (en inglés)
- ↑ L. Vikka, The Intrinsic Value of Nature (1997) p. 56-7
- ↑ K. Ansell-Pearson, Germinal Life (2012) p. 21
- ↑ H. Spiegelberg, Phenomenology in Psychology and Psychiatry (1972) p. 244
- ↑ J. Picchione, The New Avant-Garde in Italy (2004) p. 16
- ↑ Jung, Carl Gustav (1916). Psychology of the Unconscious - A Study of the Transformations and Symbolisms of the Libido, a Contribution to the History of the Evolution of Thought. Nova York: Moffat, Yard and Company. p. xxvi. ISBN 9780598448019.
- ↑ MacMillan, Margaret (2013). The War That Ended Peace: The Road to 1914 (en inglés). Nova York: Random House. p. 258. ISBN 978-1-4000-6855-5.
- ↑ Toynbee, Arnold (1953). "Cap.III". Estudio de la Historia, volumen III. EMECÉ EDITORES. pp. 146 y ss.
- ↑ R. F. Weir, ed., Genes and Human Self-Knowledge (1994) p. 37
- ↑ Mihi a docto doctore / Demandatur causam et rationem quare / Opium facit dormire. / A quoi respondeo, / Quia est in eo / Vertus dormitiva, / Cujus est natura / Sensus assoupire. Le Malade imaginaire, (wikifonte frncesa)
- ↑ J. Huxley papers Rice University Library (via Internet archive)
- ↑ C. S. Lewis, Essay Collection (2000) p. 99
