Arantxa Iturbe

Arantxa Iturbe
	; (2009)
Biografía
Nacemento	9 de xuño de 1964 (60 anos); Alegia, España
Residencia	Tolosa
Educación	Universidade de Navarra
Actividade
Ocupación	xornalista, escritora, locutor
Empregador	Euskadi Irratia
Obra
	Obras destacables (1992) Ezer baino lehen ;
Premios
	(2003, 2005, 2011) Premios Max ;
	Voz: Arantxa Iturbe (lingua éuscara)

Arantxa Iturbe Maiz, nada en Alegia, Guipúscoa, o 9 de xuño de 1964, é unha xornalista, locutora e escritora vasca.^[1]

Traxectoria

Arantxa Iturbe Maiz é licenciada en Ciencias da Información pola Universidade de Navarra. Desde a década dos 80 traballa na emisora Euskadi Irratia. Na década de 1990 comezou como articulista nos xornais el Diario Vasco e posteriormente en Gara.^[2]

En 1992 deuse a coñecer como escritora, a súa obra teatral Maite, maite, maitea publicada polo Goberno Vasco pasou a emitirse na radio como radionovela.^[3]

Ademais en 1992 publicou o seu primeiro de contos Ezer baino lehen e en 1995 publicou o segundo, Lehenago zen berandu. En ambos os libros de contos o tema principal son as relacións interpersoais e sobre todo a relación amorosa, coas mulleres como protagonistas máis destacados. En moitos dos seus contos fala da soidade das parellas, os malentendidos e os celos. O seu estilo é próximo ás formas orais e sempre se mostrou partidaria da prosa sinxela e directa. Cando publicou o seu primeiro libro de contos e declarou que fixera un libro "lixeiro", tivo que escoitar críticas negativas que a obrigaron a declarar na presentación do seu segundo libro que a literatura lixeira e a subliteratura son cousas moi diferentes. As relacións interpersoais son o principal tema deses dous libros de relatos, pero unhas relacións levadas a extremos, con situacións incómodas, froito do destino ou da mala sorte.^[1]

En 1999 publicou Ai, ama!, enmarcable no xénero do ensaio e no que reflexiona sobre os inconvenientes, as dúbidas e as satisfaccións que entraña a maternidade. Esta obra, editada por Alberdania, constituíu un éxito de vendas e no 2001 Agurtzane Intxaurraga preparou unha versión teatral, en colaboración coa propia escritora. Nsa VI edición dos Premios Max, das Artes Escénicas en España que se celebraron o 5 de maio de 2003 recibiu o primeiro premio na categoría de mellor autor teatral en éuscaro por Ai, ama! Gañou este premio noutras dúas ocasións, en 2005 por Ixa / Equis e en 2011 por Aitarekin bidaian^[4]^[5].

No ano 2000 recibiu o premio de xornalismo Rikardo Arregi polo seu traballo como locutora e condutora do programa Goizean Behin.^[2]

No 2001 publicou Nik eserita egiten dut eta zer? coa que iniciou a súa andaina na literatura infantil. Esta obra foi traducida a varios idiomas entre outros ao castelán e catalán, galego...

En 2006 publicou a obra Kontu-jaten onde se recollen os testemuños vitais de mulleres nadas nas primeiras décadas do século XX mesturando a realidade cun punto de ficción. O libro non é unicamente a transcrición dos testemuños recolleitos en vídeo senón unha novelización das súas vidas.^[6]

En 2022 participou en "Un verán en Galeusca", proxecto impulsado entre VilaWeb, Berria e Nós Diario co relato Ves?^[7]

Obra literaria

Ensaio

Ai ama! (1999). Alberdania.

Literatura infantil

Nik eserita egiten dut eta zer? (2001). Elkar
Amona basoan galdu zenekoa (2003). Elkar
Norak suhiltzaile izan nahi du (2003). Elkar

Relatos

Ezer baino lehen (1992). Elkar
Lehenago zen berandu (1995). Alberdania.
Bakarrizketan (2001). Alberdania. Kike Amonarriz, Pako Aristi, Harkaitz Cano, Andoni Egaña... recompilación de varios escritores e escritoras vascas.
Kontu-jaten: gure herriko emakume eskarmentudunen mahaian (2006). Alberdania.
Honetara ezkero (2017)^[8]. Susa.

Novela

Koaderno zuria (2017). Elkar

Teatro

Maite, maite, maitea (1-15) (1992). Eusko Jaurlaritza)

Obras levadas ao teatro

Kabaretztei (2017). Hika Teatroa.
Gutun zuria (2016). Hika Teatroa.
Ilargiaren bi aldeak (2011). Hika Teatroa.
Aitarekin bidaia (2009). Hika Teatroa.
Zeta (2005). Alessandro Bariccoren obraren itzulpena eta egokitzapena.
Chaplin tropela (1990). Hika Teatroa.

Traducións

Obras de Arantxa Iturbe traducidas a outros idiomas:

Nik eserita egiten dut

(en catalán) Jo ho faig assegut (Barcelona: La Galera, 2001) trad. Maria Josep Escrivà i Vidal
(en catalán) Jo ho faig assegut (Valencia: Tandem, 2008) trad. Maria Josep Escrivà i Vidal
(en galego) Eu fágoo sentado (Vigo: Galaxia, 2001) trad. Xesús Carballo Soliño
(en aragonés) Eu o foi asentato (Villanueva de Galligo: Xordica, 2001) trad. Chabier Tomás Arias
(en asturiano) Fáigolo sentáu ¿y qué? (Gijón: Llibros del Pexe, 2001) trad. Xilberto Llano
(en castelán) Yo lo hago sentado (Barcelona: La Galera, 2001) trad. Jorge Giménez

Ai ama!

(en castelán) ¡Ay, madre!(Irún: Alberdania, 2001) trad. Jorge Giménez
(en castelán) ¡Ay, madre! (Irún: Alberdania-Alga, 2006) trad. Jorge Giménez

Lehenago zen berandu

(en castelán) Ya ni siquiera es tarde! (Irún: Alberdania, 2005) trad. Jorge Giménez

Hamaika arrosa

(en castelán) Once rosas in Otamendi, J.L., Desde aquí (Antología del cuento vasco actual), (Hiru, 1996) trad. B. Montoio

Maria eta Jose ; Pano gorria lepoan

(en castelán) María y José; El pañuelo rojo in Olaziregi, M.J., An anthology of Basque short stories (Center for Basque Studies, 2004) trad. A. Gabantxo
(en italiano) Maria e Jose; Un foulard rosso al collo in Olaziregi, M.J. Pintxos. Nuovi racconti baschi” (Gran Via Edizioni, 2005) trad. R. Gozzi
(en polaco) Maria i Józef; Czerwona chusta na szyi in A.A, Kontu-kontari. Opowiadania baskijskie (TIPI, 2001) trad. A. Wiacek

Nik arrazoi; Gehiago galderarik ez

(en polaco) Mialam Racje; Tylko zádnych prosze! in Pewnej nocy w parku: opowiadania baskijskie (Rebis: 2000) trad. A. Szofer & A. Zawiszewski

Gehienez bost hilabete

(en inglés) Five months at most in Ayerbe, M. Our wrs: short fiction on basque conflicts (Center for Basque Studies, 2012) trad. A. Gabantxo

Premios

Premios literarios

Riiiiing Julene Azpeitia Saria, 1999
Maiteak, denak Donostia Hiria Saria, 2001

Premios de teatro

Premios Max. VI edición. 2003. Autoría teatral en éuscaro. Ai ama!
Premios Max. VIII edición. 2005. Autoría teatral en éuscaro. Ixa / Xe
Premios Max. XIV edición. 2011. Autoría teatral en éuscaro. Aitarekin bidaian

Notas

↑ ^1,0 ^1,1 Felix Ibargutxi Otermin (2015). "Auñamendi Eusko Entziklopedia". Consultado o 7 de xuño de 2017.
↑ ^2,0 ^2,1 "Euskal Idazleen Elkartea". Consultado o 1 de abril de 2020. ^{[Ligazón morta]}
↑ "Euskal Literaturaren Hiztegia.EHU". Consultado o 7 de xuño de 2017.
↑ "Arantxa Iturbe gana el Max a mejor autor teatral en euskera" (en castelán). Consultado o 1 de abril de 2020.
↑ Ayerbe Sudupe, Mikel (2012). Narrativa vasca contemporánea: un catálogo (PDF). Etxepare Euskal Institutua. p. 51. ISBN 978-84-616-2311-2. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 9 de marzo de 2017. Consultado o 1 de abril de 2020.
↑ "Iturbe Maiz, Arantxa - Auñamendi Eusko Entziklopedia". aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (en castelán). Consultado o 2022-07-21.
↑ Iturbe, Anrantxa (21 de xullo de 2022). "Ves?". Nós Diario.
↑ Leunda, Gorka Erostarbe. "Kilimatuak ez, kimatuak" (en éuscaro). Arquivado dende o orixinal o 21 de xullo de 2022. Consultado o 1 de abril de 2020.

Véxase tamén

Ligazóns externas

[9d3ce430-1] 1,0 ^1,1 Felix Ibargutxi Otermin (2015). "Auñamendi Eusko Entziklopedia". Consultado o 7 de xuño de 2017.

[:0-2] 2,0 ^2,1 "Euskal Idazleen Elkartea". Consultado o 1 de abril de 2020. ^{[Ligazón morta]}

[3] "Euskal Literaturaren Hiztegia.EHU". Consultado o 7 de xuño de 2017.

[4] "Arantxa Iturbe gana el Max a mejor autor teatral en euskera" (en castelán). Consultado o 1 de abril de 2020.

[5] Ayerbe Sudupe, Mikel (2012). Narrativa vasca contemporánea: un catálogo (PDF). Etxepare Euskal Institutua. p. 51. ISBN 978-84-616-2311-2. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 9 de marzo de 2017. Consultado o 1 de abril de 2020.

[6] "Iturbe Maiz, Arantxa - Auñamendi Eusko Entziklopedia". aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (en castelán). Consultado o 2022-07-21.

[7] Iturbe, Anrantxa (21 de xullo de 2022). "Ves?". Nós Diario.

[8] Leunda, Gorka Erostarbe. "Kilimatuak ez, kimatuak" (en éuscaro). Arquivado dende o orixinal o 21 de xullo de 2022. Consultado o 1 de abril de 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]