Comunidade foral

Comunidade foral é a denominación que recibe a organización como Comunidade a rexión de Navarra desde 1982, e que reflicte a singularidade do seu réxime de autogoberno baseado nos dereitos históricos recoñecidos pola disposición adicional primeira da Constitución española de 1978. Esta disposición di o seguinte:

A Constitución ampara e respecta os dereitos históricos dos territorios forais. A actualización xeral de devandito réxime foral levará a cabo, no seu caso, no marco da Constitución e dos Estatutos de Autonomía.

Actualmente, os únicos territorios de España con réxime foral en vigor son as deputacións provinciais do País Vasco e a comunidade foral de Navarra.

Diferenza entre a foralidade en Navarra e no País Vasco

A denominación de Comunidade foral aplícase unicamente a Navarra. Aínda que o País Vasco tamén posúe un sistema foral propio, este é aplicado a cada unha das tres provincias vascas por separado (Áraba, Biscaia e Guipúscoa), pero non á Comunidade Autónoma Vasca no seu conxunto. Por este motivo, aínda que os gobernos das distintas provincias teñen o nome de deputacións forais (Deputación Foral de Áraba, Deputación Foral de Biscaia e Deputación Foral de Guipúscoa), o País Vasco non se denomina "Comunidade Foral" senón "Comunidade Autónoma". No caso de Navarra, a Deputación Foral de Navarra transformouse en 1984 no Goberno de Navarra, permitindo así a denominación de Comunidade Foral a Navarra.

A foralidade navarra e vasca na España das autonomías

Tras a restauración democrática, a Constitución Española dotou de autonomía ás comunidades que formaban a unidade constitucional. Así se fixo coas provincias vascas de Biscaia e Guipúscoa, que perderon os seus foros tras a Guerra civil española, por ser consideradas provincias traidoras ao réxime. No caso de Áraba, esta provincia mantivo os seus foros durante o franquismo, polo que o status de foralidade simplemente foi reafirmado.

En cambio, no caso de Navarra non foi necesario dotarlle desa autonomía porque xa a tiña en virtude da citada lexislación de 1841, cando deixou de ser un reino para converterse nunha Deputación Foral dentro do Reino de España. Como sinalou o propio Tribunal Constitucional, constituír nunha comunidade foral con réxime, autonomía e institucións propias, de acordo cos trazos propios do réxime foral navarro. Este acceso á autonomía á marxe das determinaciones do Título VIII da Constitución, amparábase plenamente na Disposición Adicional primeira. Isto confirmaríao o propio artigo 2.1.

Os Dereitos orixinarios e históricos da Comunidade Foral de Navarra serán respectados e amparados polos poderes públicos con arranxo á lei de 25 de outubro de 1839, á lei paccionada de 16 de agosto de 1841 e disposicións complementarias, á presente lei orgánica e á Constitución, de conformidade co previsto no parágrafo primeiro da súa disposición adicional primeira

As sentenzas do Tribunal Constitucional 16/1984, de 6 de febreiro e 104/1990, de 20 de setembro, fan referencia á vía peculiar de acceso ao réxime autonómico navarro, precisamente amparándose na disposición que se está analizando."

Efectos da foralidade

A denominación como foral reviste características especiais máis aló das puramente nominativas, sendo o privilexio máis destacable o que permite a Navarra e a Áraba, Biscaia e Guipúscoa a xestión dos seus propios impostos, mediante o sistema do Convenio e o Concerto Económico. Con este sistema, tanto Navarra como o País Vasco quedan exentas do sistema de financiamento autonómico español.

No caso de Navarra, a denominación de foral fai que dita comunidade sexa a única de España que carece de Estatuto de Autonomía, xa que a institucionalización da Comunidade Foral de Navarra realizouse mediante a Lei orgánica de reintegración e amelloramento do réxime foral de Navarra de 1982, que implicaba unha volta ao status de 1841 e a pervivencia dos seus seculares foros.

Véxase tamén

• Navarra.