Cuitláhuac
  | |
| Biografía | |
|---|---|
| Nacemento | 1476 Tenochtitlán |
| Morte | 1520 (43/44 anos) Tenochtitlán |
| Causa da morte | morte non natural, Varíola |
| Tlatoani de Tenochtitlán | |
| 7 de setembro de 1520 – 25 de novembro de 1520 ← Moctezuma II – Cuauhtémoc → | |
| Actividade | |
| Ocupación | político |
| Familia | |
| Cónxuxe | Isabel Moctezuma (–1520 (Gregoriano)) |
| Fillos | Maria Bartola |
| Pai | Axayácatl |
| Irmáns | Moctezuma II |
| Descrito pola fonte | Appletons' Cyclopædia of American Biography |
 | |
Cuitláhuac (en náhuatl: Cuitlāhuac;[1] 
pronunciación náhuatl moderna (axuda · info) e en forma honorífica: Cuitlahuatzin), nado c. 1476 e finado en 1520,[2] foi o décimo Huey Tlatoani (emperador) da cidade azteca de Tenochtitlán. Gobernou durante 80 días durante o ano do calendario azteca "Dous Pedernal" (1520).[3] Atribúeselle o liderado da resistencia á conquista española e tlaxcalteca do Imperio Azteca, tras a morte do seu parente Moctezuma II.
Traxectoria
[editar | editar a fonte]Cuitláhuac foi o undécimo fillo do gobernante Axayacatl e irmán máis novo de Moctezuma II, o falecido emperador de Tenochtitlán, que morreu durante a ocupación española da cidade.[4] O seu avó materno, tamén chamado Cuitlahuac, fora gobernante de Iztapalapa,[5] e o mozo Cuitláhuac tamén gobernou alí nun principio.[6] Cuitláhuac era un guerreiro experimentado e un conselleiro de Moctezuma, a quen lle advertiu que non permitise a entrada dos españois en Tenochtitlán. Hernán Cortés encarcerou tanto a Moctezuma como a Cuitláhuac. Tras o masacre das elites aztecas cando Cortés estaba lonxe de Tenochtitlán, os mexicas asediaron os españois e os seus aliados indíxenas. Cuitláhuac foi liberado coa pretensión de reabrir o mercado para levar comida aos invasores. Moctezuma foi asasinado en circunstancias en disputa, e Cuitláhuac foi elixido tlatoani tras a fuga dos españois e os seus aliados de Tenochtitlán o 30 de xuño de 1520. Algunhas fontes afirman que estaba a desempeñar ese papel mesmo antes da morte de Moctezuma.[7]
Cuitláhuac estaba casado ritualmente coa filla máis vella de Moctezuma, unha nena de dez ou once anos, que máis tarde se chamou Isabel Moctezuma.[8]
Cuitláhuac gobernou só 80 días, quizais morrendo de varíola[3] que fora introducido no Novo Mundo por un africano que padecía a doenza e que formaba parte da expedición de Pánfilo de Narváez para capturar a Cortés. As fontes primarias non din explicitamente de que morreu.[9] Inmediatamente despois da morte de Cuitláhuac, Cuauhtémoc converteuse no seguinte tlatoani.[3]
Legado
[editar | editar a fonte]O moderno concello mexicano de Cuitláhuac, Veracruz e a estación Cuitláhuac do Metro da Cidade de México reciben o nome de Cuitláhuac. O asteroide 2275 Cuitláhuac tamén recibe o nome deste gobernante.
Hai unha Avenida na Cidade de México chamada Cuitláhuac (Eje 3 Norte) que vai dende a Avenida Insurgentes ata a Avenida México-Tacuba e que forma parte dun anel interior; tamén se chaman así moitas rúas noutras cidades e aldeas de México.
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ Wimmer (2006).
- ↑ For year of birth, see entry for "CUITLAHUAC", Dictionnaire de la langue nahuatl classique (Wimmer 2006).
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Chimalpahin (1997): pp. 56–57, 164–165, 216–217.
- ↑ Chimalpahin (1997): pp. 148–151.
- ↑ Chimalpahin (1997): pp. 42–43.
- ↑ Chimalpahin (1997): pp. 50–51.
- ↑ Burkhart, Louise. "Cuitlahuac" in Encyclopedia of Latin American History and Culture vol. 2, pp. 339–40.
- ↑ Chipman, Donald E. (2005). Moctezuma's Children: Aztec Royalty Under Spanish Rule, 1520–1700. Austin: University of Texas Press, pp. 40–41 ISBN 0-292-70628-6. OCLC 5713428
- ↑ Burkhart, "Cuitlahuac", p. 340.
Véxase tamén
[editar | editar a fonte] |
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Cuitláhuac  |
Bibliografía
[editar | editar a fonte]- Chimalpahin Quauhtlehuanitzin, Domingo de San Antón Muñón (1997) [c.1621]. Codex Chimalpahin, vol. 1: society and politics in Mexico Tenochtitlan, Tlatelolco, Texcoco, Culhuacan, and other Nahua altepetl in central Mexico; the Nahuatl and Spanish annals and accounts collected and recorded by don Domingo de San Antón Muñón Chimalpahin Quauhtlehuanitzin. Civilization of the American Indian series. Arthur J.O. Anderson e Susan Schroeder (eds. and trans.), Susan Schroeder (general ed.), Wayne Ruwet (manuscript ed.). Norman: University of Oklahoma Press. ISBN 978-0-8061-2921-1. OCLC 36017075.
- Wimmer, Alexis (2006). "Dictionnaire de la langue nahuatl classique" (versión en liña, incorporating reproductions from Dictionnaire de la langue nahuatl ou mexicaine [1885], por Rémi Siméon). Consultado o 2010-09-15. (en francés), (en náhuatl)
