Saltar ao contido

Guerra civil siria

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
(Redirección desde «Guerra Civil Siria»)
Guerra civil siria
Parte de Parte da Primavera Árabe, do Invierno Árabe, da Nova Guerra Fría, da Guerra Fría do Medio Oriente e da Guerra contra o Estado Islámico

Data Desde o 15 de marzo de 2011
(13 anos e 285 días)[1]
Lugar Siria
Resultado En curso
Casus belli Manifestacións e posterior rebelión armada dunha fracción do exército e outros grupos armados.
Cambios territoriais Siria queda dividida en varias zonas; as zonas baixo control do Estado reúnen á maior parte da poboación, pero están en minoría territorial.
Belixerantes
República Árabe Siria
Forzas aliadas

...Outros grupos armados estranxeiros

Irán[12] (desde 2013)
Hezbollah (desde 2013)
Rusia Rusia[13] (desde 2015)

Apoio militar:

Apoio internacional:

  «Rebeldes»
(oposición siria)[25]

Exército da Conquista

...Outros grupos armados estranxeiros

Apoio militar:

Estado Islámico de Irak e o Levante[42][43] (desde 2013) (En guerra con todos os bandos)

Apoio financeiro:

(Negado por ambos países e discutido por analistas)[31]

Rojava, Kurdistán sirio (desde 2012)

Apoio militar:

CJTF–OIR (desde 2014)

...Resto de países da coalición

Líderes

  • Abu Bakr al-Baghdadi

    • Sipan Hemo[p]

    Nessrin Abdallah[q]

    Forzas en combate
    Forzas Armadas de Siria
    • 11 800 vehículos loxísticos, infantaría e de transporte (2014)
    • 2000 canóns, 150 canóns autopropulsados (2014)
    • 499 avións de combate (2014)
    • 110 helicópteros armados (2014)

    Forzas Paramilitares

    • 19 800 soldados (2012)
    		 Exército Libre Sirio

    Rebeldes islamistas
    • Fronte Islámico: 45 000[53] • Brigada Ahfad al-Rasul: 10 000-15 000[56]
    • Fronte Al-Nusra: 7000[57] – 15 000[58]


    100 000 combatentes

    		YPG:

    Yabat al-Akrad:

    • 7000[61] combatientes
    Baixas
    56 609 soldados mortos[62]
    • 39 221 milicianos mortos[62]
    • 1247 mortos
    		 48 568 mortos (2582 desertores do exército)[63]

     : 47 095 mortos[63]

    A guerra civil siria (en árabe: الحرب الأهلية السورية: [al-Ḥarb al-ahliyya al-sūriyya]) é un conflito bélico iniciado a principios de 2011 e que aínda se dá na actualidade Siria. Nesta guerra enfrontáronse no seu inicio as Forzas Armadas de Siria do goberno do presidente sirio, Bashar al-Assad, contra grupos armados rebeldes de diversa índole, coñecidos en Occidente como a «oposición siria». Máis adiante, numerosos grupos e combatentes dos «rebeldes» uníronse aos xihadistas do Estado Islámico de Iraq e o Levante —Estado Islámico (abreviado como EI) en galego; ISIS en inglés—, tamén coñecido como Daesh (en árabe داعش), o que lle permitiu a este último expandirse e invadir vastas extensións de Siria desde as zonas que xa ocupaba en Iraq. Con todo, algúns grupos rebeldes xihadistas combaten tanto contra o goberno como contra o Estado Islámico, un dos máis grandes e activos é a Fronte Al-Nusra, considerado a rama de Al Qaeda en Siria e que controla pequenas franxas de territorio entre zonas doutros grupos rebeldes e o goberno.

    A oposición armada ao goberno componse de varios grupos formados durante o conflito. Os principais son o Exército Libre Sirio, o primeiro en tomar as armas en 2011, e a Fronte Islámica, formado en 2013. Doutra banda, o Estado Islámico ocupa a maior parte do territorio sirio, así como a maior parte das reservas de petróleo e gas, polo que está considerado a principal forza de oposición ao goberno sirio; tras rápidos avances militares desde Iraq, en xullo de 2014 o Estado Islámico controlaba un terzo do territorio sirio e un ano despois, a mediados de 2015, máis da metade. En xullo de 2013, o goberno sirio controlaba entre o 30 e o 40 % do territorio e reunía ao 60 % da poboación.

    Un informe de Nacións Unidas de finais de 2012 describiu o conflito como «abertamente sectario na súa natureza» pola loita entre a minoría alauí, que controla o Estado, e milicias e grupos xiítas que loitan contra grupos rebeldes sunnitas, situación que todos os bandos negaron. Debido á participación de numerosas potencias estranxeiras denominoulla tamén como unha guerra subsidiaria. O goberno sirio, presidido por Bashar al-Assad, conta co apoio de Rusia, que o considera un país aliado desde tempos da Unión Soviética, a República Islámica de Irán e a organización libanesa Hezbolá.[64] O goberno e os seus aliados defenden que as manifestacións e primeiras revoltas armadas foron organizadas e financiadas por Occidente, así como a algúns grupos xihadistas, para precipitar a caída do goberno e controlar o país, opinión apoiada por algúns analistas.[65][66][67] Doutra banda a «oposición siria» é apoiada por Estados Unidos, Turquía, Arabia Saudita e outros países aliados occidentais e do golfo Pérsico.[68][69][70][71] A «oposición» e estes países defenden que a insurrección foi consecuencia da Primavera Árabe e acusan o goberno de represión, corrupción e de falta de democracia e liberdade. O Estado Islámico nútrese da chegada de miles de combatentes desde países de todo o mundo e, financeiramente, da venda de antigüidades espoliadas e o petróleo que extrae, vendido sobre todo en Turquía; está en guerra contra todos os demais bandos e é bombardeado por numerosos países estranxeiros.[72] No norte do país as zonas fronteirizas son controladas por milicias kurdas, que loitan principalmente contra o Estado Islámico, aínda que tamén contra outros grupos rebeldes e o goberno; con todo, algunhas faccións kurdas como o PKK son atacadas por Turquía, a pesar de ter, oficialmente, ao EI como inimigo común.[73][74][75][76]

    A guerra civil en Siria deixou para o 2015 máis de 220 000 mortos e xa en 2013 contábanse 63 072 vítimas civís e a maioría das cidades atopábanse nun estado case de devastación.[77] En decembro de 2016, o OSDH estimaba que o total de mortos, tanto civís como combatentes de todos os bandos, era de entre 312 000 e 437 363 persoas, mentres que as estimacións do SCPR citadas por algúns medios internacionais ascendían a 470 000 só até febreiro de 2016. Para finais de 2016, estimábase que entre 233 000 e 320 000 combatentes de todos os bandos morreran na guerra, e segundo o OSDH, 90 506 civís morreran na guerra até decembro de 2016. De acordo coas cifras do Alto Comisionado das Nacións Unidas para os Refuxiados, en Siria había 7,6 millóns de persoas desprazadas dentro das fronteiras do país en xullo de 2015, mentres que segundo os seus cálculos 4 millóns de refuxiados abandonaran o país nas mesmas datas; unhas cifras de refuxiados que NRC Handelsblad elevou a 4,8 millóns para agosto de 2016. A guerra de Siria elevou o número de desprazados a escala mundial ao seu máximo nivel nos últimos 18 anos, mentres que o 40 % da poboación está nunha situación de crise.[78][79][80] Usáronse armas químicas en repetidas ocasións, e ambos os bandos do conflito foron acusados desde diversas organizacións e gobernos de cometer crimes de guerra e graves violacións dos dereitos humanos, así como tamén danos patrimoniais históricos.[81] Este cúmulo de atrocidades converteron ao conflito na máis brutal crise da Primavera árabe e unha das peores guerras do século XXI.

    Na maior parte das zonas onde o goberno perdeu o control, os diferentes grupos rebeldes islamitas como o Estado Islámico e Al Nusra, instauraron un califato rexido baixo unha interpretación radical da Xaria, a lei islámica.

    Consecuencias da guerra

    [editar | editar a fonte]
    No cadro pode apreciarse como aumentaron as mortes desde o comezo do conflito.

    Baixas

    [editar | editar a fonte]

    A principal e máis tráxica consecuencia da guerra son os mortos, na súa maioría soldados do exército oficial. As batallas en cidades e os bombardeos indiscriminados en zonas residenciais, causan moitas baixas, feridos e unha devastación total. Ata maio de 2014, na guerra morreron máis de 160 000 persoas, das cales 40 000 eran civís, 45 000 soldados do exército oficial e 21 000 rebeldes. Isto fai do conflito unha moi grave crise humanitaria, e unha das guerras máis mortíferas do século XXI.[82] Outros datos, entregados pola organización opositora Observatorio Sirio de Dereitos Humanos, sosteñen que as baixas estarían próximas aos 120 000, mentres o contador oficial das Nacións Unidas pechou o número en 100 000 muertos.[83]

    Máis aló dos mortos en total, impresiona a cantidade de vítimas civís inocentes que perderon a vida. Preto de 7000 mulleres e 15 000 nenos finaron por mor do conflito.[84]

    A partir de 2016, os medios empezaron a falar dun balance de máis de 400.000 mortos pola guerra civil desde 2011, entre civís e militares sirios ou estranxeiros, ata decembro de 2016.

    Refuxiados

    [editar | editar a fonte]
    Refuxiados sirios en Líbano
    Artigo principal: Refuxiados da guerra civil siria.

    Os refuxiados da guerra tamén son unha consecuencia importante e a cifra destes alcanza niveis históricos que non se alcanzaran desde o século pasado. Para mediados de 2013, estimouse que máis de 2 000 000 de persoas escaparon de Siria a outras nacións, das cales 1 800 000 o fixeron no ano 2013 e sen tomar en conta que todos os días 6000 sirios máis escapan do seu país.[85] Os civís tiveron que fuxir desesperadamente dos seus fogares para salvarse de morrer na guerra e o 50 % dos refuxiados son nenos menores de 18 anos.[85]

    Os países veciños de Siria, ao ser máis accesibles, son os máis ocupados polos inmigrantes civís. Xordania, Líbano e Turquía, ostentan a maior taxa de refuxiados sirios nas súas terras, albergando non menos de 400 000 persoas cada un. Nacións como Iraq, Exipto e moitos países do Norte de África, tamén contan cun gran número de refuxiados sirios no seu territorio. O número de refuxiados sirios en Líbano chega a máis de 700 000 persoas, o que representa o 20 % da poboación libanesa, impactando á comunidade internacional. Xordania, en tanto, acolleu a 520 000 sirios e Turquía a 460 000, facendo que estas nacións se involucren cada vez máis na guerra civil da súa nación veciña.[85]

    As imaxes de satélite confirmaron que os primeiros campos sirios apareceron en Turquía en xullo de 2011, pouco despois de que as cidades de Deraa, Homs e Hama foran sitiadas.[86]

    Notas

    [editar | editar a fonte]
    1. ↑ Composto inicialmente por civís armados e desertores do exército gobernamental.
    1. ↑ Xefe do Estado Maior do EXército Sirio.
    2. ↑ Comandante da 4.ª División Acoirazada.
    3. ↑ Xefe do Estado Maior da Forza Aérea Siria.
    4. ↑ Xeneral da Unidade de Inteligencia da Forza Aérea.
    5. ↑ Secretario Xeral de Hezbolá.
    6. ↑ Comandante da Forza Quds.
    7. ↑ Secretario Xeral da PFLP-GC.
    8. ↑ Xefe do Estado Maior do Exército Libre Sirio.
    9. ↑ Ex Xefe do Estado Maior do Exército Libre Sirio.
    10. ↑ Ex Xefe do Estado Maior do Exército Libre Sirio
    11. ↑ Ex Xefe do Consello Militar Supremo do Exército Libre Sirio.
    12. ↑ Líder da Frante dos Revolucionarios de Siria.
    13. ↑ Líder do Fronte Islámico.
    14. ↑ Líder da Fronte al-Nusra.
    15. ↑ Ex Comandante Xefe da Brigada Tauhid.
    16. ↑ Comandante das Unidades de Protección Popular.
    17. ↑ Comandante das Unidades Femininas de Protección.
    1. ↑ "Ocho meses de protestas y represión". El Mundo. 28 de novembro de 2011. «Miles de personas se concentran en las principales ciudades sirias respondiendo a la convocatoria por Facebook de un 'Día de la Ira'» 
    2. ↑ Heras, Nicholas. "The tribal factor in Syria's rebellion". Fair Observer. Consultado o 17 de febreiro de 2014. 
    3. ↑ Muhammad, Bishwa. "Pro-Assad militants storm houses of Kurdish activists in Hasakah". ARA News. Arquivado dende o orixinal o 21 de outubro de 2013. Consultado o 17 de febreiro de 2014. 
    4. ↑ Bahaa, Jafra. "Shiite militia massacre in Nabek... Rape, killing and burning". Al Arabiya. Consultado o 13 de xaneiro de 2014. 
    5. ↑ "Hizballah cavalcade: Liwa'a Zulfiqar; Birth of a new Shia militia in Syria?". Jihadology. Consultado o 13 de xaneiro de 2014. 
    6. ↑ "Copia arquivada". Arquivado dende o orixinal o 02 de febreiro de 2016. Consultado o 19 de xaneiro de 2017. 
    7. ↑ "Copia arquivada". Arquivado dende o orixinal o 04 de marzo de 2016. Consultado o 19 de xaneiro de 2017. 
    8. ↑ Aymenn Al-Tamimi (13 de novembro de 2013). "The Druze Militias of Southern Syria". Arquivado dende o orixinal o 04 de marzo de 2016. Consultado o 18 de novembro de 2013. 
    9. ↑ "Assad Régimen Lacks The Total Support of Syrias Christiansborg".  (en inglés)
    10. ↑ "Syrian war widens Sunni-Shia schism as foreign jihadis join fight for shrines". The Guardian (en inglés). 4 de xuño de 2013. Consultado o 26 de xuño de 2014. 
    11. ↑ "Copia arquivada". Arquivado dende o orixinal o 10 de agosto de 2016. Consultado o 19 de xaneiro de 2017. 
    12. ↑ Membrado, Zahida (1 de outubro de 2015). "Irán apoya los bombardeos de Rusia sobre Siria". El Mundo. Consultado o 18 de novembro de 2015. 
    13. ↑ "Rusia podría convertirse en la llave de la solución de la crisis siria". RT. 21 de outubro de 2015. Consultado o 18 de novembro de 2015. 
    14. ↑ https://mundo.sputniknews.com/orientemedio/201607301062552516-turquia-rusia-eeuu/
    15. ↑ "Copia arquivada". Arquivado dende o orixinal o 03 de xaneiro de 2017. Consultado o 19 de xaneiro de 2017. 
    16. ↑ https://www.voltairenet.org/article194739.html
    17. ↑ "It Looks Like Iraq Has Joined Assad's Side In The Syrian War" (en inglés). Business Insider. Arquivado dende o orixinal o 12 de xuño de 2018. Consultado o 16 de febreiro de 2014. 
    18. ↑ "Syria: North Korean military 'advising Assad regime'". The Telegraph (en inglés). 
    19. ↑ Bodeeen, Christopher (8 de agosto de 2016). "Chinese Admiral Visits Syria in Show of Support". ABC News. Associated Press. Archived from the original on 19 de agosto de 2016. Consultado o 21 de decembro de 2016. 
    20. ↑ https://www.voltairenet.org/article194199.html
    21. ↑ http://beforeitsnews.com/alternative/2016/11/egipto-finalmente-apoya-a-rusia-y-a-assad-en-el-conflicto-sirio-3444778.html
    22. ↑ "Copia arquivada". Arquivado dende o orixinal o 03 de xaneiro de 2017. Consultado o 19 de xaneiro de 2017. 
    23. ↑ http://www.bbc.com/mundo/noticias-38255246
    24. ↑ http://www.voltairenet.org/article194705.html
    25. ↑ El término rebeldes es utilizado normalmente por la prensa internacional.
    26. ↑ [1]
    27. ↑ "Pide líder de Al Qaeda ayuda externa para rebeldes sirios". Milenio. 12 de febreiro de 2012. Arquivado dende o orixinal o 14 de febreiro de 2012. Consultado o 20 de marzo de 2013. Un importante funcionario de inteligencia iraquí dijo que los soldados vinculados con Al Qaeda ya van en camino de Irak a Siria. 
    28. ↑ "El líder de Al Qaida pide a los rebeldes sirios "acabar con el régimen de Al-Assad"". ABC. 13 de febreiro de 2012. Consultado o 20 de marzo de 2013. Los informes que manejan los servicios de Inteligencia estadounidenses parecen demostrar que los ataques fueron ordenados personalmente por Al Zawahiri, lo que confirmarían algunas de las acusaciones formuladas por el presidente Al-Asad el papel que Al Qaida en Irak está jugando en la revolución siria. 
    29. ↑ "Al Qaeda estaría detrás de dos atentados en Damasco, según oficiales de EE.UU.". EFE. 11 de febreiro de 2012. Consultado o 20 de marzo de 2013. La rama iraquí del grupo terrorista Al Qaeda estaría detrás de dos de los recientes atentados que ha sufrido la capital de Siria, Damasco, y probablemente también de los atentados suicidas ocurridos este viernes que dejaron al menos 25 muertos en la ciudad de Alepo, informó hoy el grupo de periódicos McClatchy citando fuentes oficiales estadounidenses. [Ligazón morta]
    30. ↑ 30,0 30,1 30,2 Hurtado, Luis Miguel (1 de outubro de 2015). "Quién es quién en el avispero sirio". El Mundo. Consultado o 18 de novembro de 2015. 
    31. ↑ 31,0 31,1 31,2 31,3 31,4 31,5 "¿Quién apoya a los extremistas de Estado Islámico?". BBC. 1 de setembro de 2014. Consultado o 18 de novembro de 2015. 
    32. ↑ Ministerio de Defensa sirio confirma el ataque de Israel a la base aérea de Mezze Arquivado 20 de decembro de 2016 en Wayback Machine. AMN - 07/12/2016
    33. ↑ Siria afirmó que Israel disparó misiles contra una base aérea cerca de Damasco Infobae - 7 de decembro de 2016
    34. ↑ Londono, Ernesto & Miller, Greg. "U.S. weapons reaching Syrian rebels". The Washington Post (en inglés). 
    35. ↑ «Comando especial británico protege a rebeldes sirios de ataques de Daesh.» 6 de xuño de 2016. Arquivado 09 de agosto de 2016 en Wayback Machine. Sputnik.
    36. ↑ «Hollande confirms French delivery of arms to Syrian rebels.» 21 de agosto de 2014. Arquivado 27 de marzo de 2019 en Wayback Machine. AFP.
    37. ↑ «Militares franceses asesorarían a rebeldes en Siria.»9 de xuño de 2016. AFP.
    38. ↑ «El Reino Unido envía vehículos blindados a los rebeldes sirios.» Arquivado 30 de xuño de 2016 en Wayback Machine. EFE. Consultado el 9 de xuño de 2016.
    39. ↑ "Germany Sending 40 Soldiers to Iraqi Kurdistan" (en inglés). Naharnet. 13 de setembro de 2014. 
    40. ↑ «Siria acusa a Alemania y Francia de violar su soberanía.»15 de xuño de2016. El Mundo. (EFE.)
    41. ↑ «Siria denuncia la "agresión a su soberanía" por soldados de fuerzas especiales francesas y alemanas.» 15 de xuño de 2016. Público. (Axencias.)
    42. ↑ "New front opens in Syria as rebels say al Qaeda attack means war" (en inglés). Reuters. 12 de xullo de 2013. Arquivado dende o orixinal o 13 de outubro de 2015. Consultado o 19 de xaneiro de 2017. 
    43. ↑ "Syrian rebels launch fierce offensive against al Qaeda fighters" (en inglés). Reuters. 4 de xaneiro de 2014. Arquivado dende o orixinal o 24 de setembro de 2015. Consultado o 5 de xaneiro de 2014. 
    44. ↑ Continúan fuertes combates en provincia central siria 29 de agosto de 2014 - PL
    45. ↑ Perece en la batalla por Kobani la combatiente kurda más conocida RT - 6 de febreiro de 2015
    46. ↑ 46,0 46,1 "Rebeldes sirios confirman el nombramiento de nuevo jefe para su ejército". El Universal. 8 de marzo de de 2014. Consultado o 27 de xuño de 2014. 
    47. ↑ "U.N. withdraws staffers as violence rages in Syria" (en inglés). CNN. 25 de maio de 2013. 
    48. ↑ Evans, Dominic (16 de outubro de 2012). "Divididos rebeldes sirios logran acuerdo sobre liderazgo". Terra. Reuters. Arquivado dende o orixinal o 30 de maio de 2020. Consultado o 8 de setembro de 2013. 
    49. ↑ "FSA alliance pushes back against Islamic Front". The Daily Star. 17 de decembro de 2013. Arquivado dende o orixinal o 22 de outubro de 2019. Consultado o 19 de decembro de 2013. 
    50. ↑ "Leading Syrian rebel groups form new Islamic Front" (en inglés). BBC. 22 de novembro de 2013. Consultado o 22 de xaneiro de 2014. 
    51. ↑ "Al-Nusra leader injured by regime bombardment". Facebook. Arquivado dende o orixinal o 05 de marzo de 2020. Consultado o 16 de maio de 2013. 
    52. ↑ "Muere el líder de un importante grupo rebelde sirio en Alepo". Agencia EFE. 18 de novembro de 2013. Arquivado dende o orixinal o 22 de febreiro de 2014. Consultado o 27 de xuño de 2014. 
    53. ↑ 53,0 53,1 "Rebels top commander denies fleeing Syria to Qatar". Zaman Alwsl. 12 de decembro de 2013. 
    54. ↑ [2]
    55. ↑ [3][Ligazón morta]
    56. ↑ "The Structure and Organization of the Syrian Opposition". Center for American Progress. 14 de maio de 2013. 
    57. ↑ "Syria’s Islamist fighters: Competition among Islamists". The Economist (en inglés). 20 de xullo de 2013. Consultado o 26 de xullo de 2013. 
    58. ↑ "Syria interactive: the rebels, their weapons and funds". Channel 4. 29 de maio de 2013. Consultado o 25 de setembro de 2013. 
    59. ↑ "US preparing airbase in northeast Syria: reports" (en inglés). decembro de 2015. Arquivado dende o orixinal o 08 de decembro de 2016. Consultado o 19 de xaneiro de 2017. 
    60. ↑ "Kurdish militia has 35,000 fighters: spokesman". The Daily Star. 27 de decembro de 2013. 
    61. ↑ Mutlu Civiroglu (11 de agosto de 2013). "Kurdish Commander: Jihadi Groups in Syria Have Hijacked FSA" (en inglés). Rudaw. 
    62. ↑ 62,0 62,1 More than 400000 were killed in 63 months of the Syrian revolution
    63. ↑ 63,0 63,1 More than 500000 were killed in 63 months of the Syrian revolution
    64. ↑ «Al Nusrah Front claims 3 more suicide attacks in Daraa». 27 de noviembre de 2012.
    65. ↑ «Video: Militares de Estados Unidos entrenan a rebeldes sirios en una base secreta de Quatar».
    66. ↑ «EUA envía misiles a los rebeldes sirios para un programa piloto».
    67. ↑ "Coronel Pedro Baños Bajo: “Los servicios secretos de Turquía crearon el Estado Islámico”". La Tribuna del País Vasco. 
    68. ↑ «EE.
    69. ↑ "Iran's Relationship With Assad, Hezbollah In Lebanon And Houthis In Yemen Must Stop, Says Qatar's Foreign Minister". 
    70. ↑ "Kofi Annan: Syrians pay with their lives while regional powers wage proxy wars". 
    71. ↑ "War in Syria: The Proxy Element". Oxford Research Group. Arquivado dende o orixinal o 08 de outubro de 2016. Consultado o 19 de xaneiro de 2017. 
    72. ↑ «Extremistas destruyen tesoros arqueológicos de 3000 años en Siria». 19 de mayo de 2014. 
    73. ↑ «In Syria, Two Opponents Of The Regime Fight Each Other».
    74. ↑ Syrie: les Kurdes infligent une cuisante défaite aux jihadistes
    75. ↑ "11 killed as Syria rebels, Kurds clash". Arquivado dende o orixinal o 04 de marzo de 2016. Consultado o 19 de xaneiro de 2017. 
    76. ↑ "Turquía vuelve a bombardear al PKK en Irak y ataca a los kurdos de Siria". 
    77. ↑ «Quién es quién en el avispero sirio».
    78. ↑ «La guerra de Siria empuja el número global de desplazados a su máximo en 18 años - RTVE.es».
    79. ↑ abc.es/Agencias.
    80. ↑ «La ONU informó que el 40 por ciento de la población siria necesita ayuda humanitaria para sobrevivir». www.telam.com.ar.
    81. ↑ "Obama: US cannot ignore Syria chemical weapons". BBC. 
    82. ↑ "Copia arquivada". Arquivado dende o orixinal o 04 de marzo de 2016. Consultado o 19 de xaneiro de 2017. 
    83. ↑ [4]
    84. ↑ "Copia arquivada". Arquivado dende o orixinal o 30 de maio de 2020. Consultado o 19 de xaneiro de 2017. 
    85. ↑ 85,0 85,1 85,2 "Copia arquivada". Arquivado dende o orixinal o 29 de outubro de 2013. Consultado o 19 de xaneiro de 2017. 
    86. ↑ "Campos de refugiados sirios en territorio turco observadas vía satélite". Arquivado dende o orixinal o 03 de febreiro de 2014. Consultado o 19 de xaneiro de 2017. 

    Véxase tamén

    [editar | editar a fonte]

    Outros artigos

    [editar | editar a fonte]

    Ligazóns externas

    [editar | editar a fonte]
    Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Guerra_civil_siria&oldid=6905818»