Hectocótilo

Hectocótilos de Abraliopsis morisi.

Ilustración orixinal de Cuvier dun hectocótilo dun polbo, que denominou como a especie Hectocotyle octopodis.

O hectocótilo (en latín científico: hectocotylus, plural hectocotyli) é un dos brazos ou tentáculos da maior parte dos cefalópodos machos que frecuentemente está modificado para transportar os seus espermatóforos á cavidade paleal da femia, para así asegurar a fecundación dos seus óvulos. Os machoss forman xeralmente un novo hectocótilo para cada nova sesión.

O nome hectocótilo deriva do elemento do grego científico ἑκτο hecto-, do grego antigo ἑκτός hectós, "fóra de", e o termo do grego antigo κοτύλη kotýlē, "vaso", "cavidade onde se aloxa a cabeza dun óso longo" (cótilo).

A forma acabada en punta do hectocotilo foi moi empregada para a sistemática dos polbos. En numerosas especies pode ser moi complexo. O chamado popularmente 'polbo de sete brazos' (Haliphron atlanticus) recibe ese nome porque no macho desta especie o hectocótilo desenvólvese nunha bolsa semioculta debaixo do ollo dereito, o que dá a aparencia de non ter máis que sete brazos.

O termo tamén é empregado para refererirse especificamente á importante modificación do brazo dos argonautas e doutros xéneros veciños. Os argonautas machos transfiren os espermatóforos metendo o seu hectocótilo na cavidade paleal da femia. É o único contacto entre macho e femia durante a cópula. Nela, o hectocótilo sepárase do macho e o embude da femia manteno aloxado na súa cavidade paleal.

O termo hectocótilo foi cuñado por Georges Cuvier, que foi o primeiro científico moderno que o encontrou, no manto dun argonauta femia e, crendo que se trataba dun parasito, deulle o nome nome xenérico de Hectocotylus, denominación que axiña foi utilizada para designar ese brazo especial para a reprodución dos octópodos. (Na ilustración que se mostra á dereita, vense os debuxos orixinais de Cuvier da suposta especie Hectocotyle octopodis).

O brazo hectocótilo fora xa descrito nas obras biolóxicas de Aristóteles, pero ninguén cría nel até o seu redescubrimento no século XIX.

Aristóteles dixo:

Ce sont les entonnoirs des deux polypes, dont les orifices se placent l'un vis-à-vis de l'autre pour une véritable copulation; c'est un bras de l'animal, qui, modifié d'une manière spéciale, sert d'organe copulateur, et qu'on nomme Hectocotyle

Aristóteles: Histoire des animaux. Tomo II, volume V, capítulo 5: "De l'accouplement des mollusques; description de l'accouplement des polypes; opinions diverses sur cet accouplement; description de l'accouplement des seiches et des calmars".
(Tradución de Barthélémy Saint-Hilaire).

Tradución da cita de Aristóteles. Son os embudes dos dous polbos, cuxos orificios se colocan un contra o outro para facer unha verdadeira cópula; é un brazo do animal que, modificado dunha maneira especial, serve de órgano copulador, e que se chama hectocotylus.

Tradución do título do capítulo 5: "Do acoplamento dos moluscos; descrición do acoplamento dos polbos; opinións diversas sobre este acoplamento; descrición do acoplamento da sepia e a lura".

Nota: o texto completo de Aristóteles pódese ler en castelán en: Aristóteles (1994): Reproducción de los animales. Madrid: Editorial Gredos. Biblioteca Clásica Gredos. ISBN 978-84-249-1671-8.

Galería

• 
  Hectocótilo dunha lura.
• 
  Hectocótilo dun polbo.
• 
  Hectocótilo de Argonauta bottgeri
• 
  Hectocótilo de Scaeurgus patagiatus
• 
  Tremoctopus violaceus, amosando o hectocótilo