Isabella Karle
Isabella Helen Lugoski, máis coñecida como Isabella Karle, nada o 2 de decembro de 1921 en Detroit (Míchigan) e finada o 3 de outubro de 2017 en Arlington (Virxinia), foi unha investigadora estadounidense que se destacou polo desenvolvemento de técnicas para determinar a estrutura tridimensional de moléculas por cristalografía de raios X. Karle recibiu varios premios e recoñecementos polas súas contribucións científicas, como a Medalla Nacional da Ciencia, e o Premio da Armada ao Servizo Civil Distinguido, pero foi excluída do Premio Nobel de Química que concederon ao seu marido e compañeiro de investigación en 1985.[1]
Traxectoria
[editar | editar a fonte]
Isabella Helen Lugoski naceu no seo dunha familia de inmigrantes polacos. Decidiu estudar a carreira de Química tras cursar un ano desta materia na escola.[2] Asistiu cunha bolsa á Universidade de Míchigan e licenciouse en Fisicoquímica aos dezanove anos. Posteriormente completou un máster en Ciencia e un doutoramento en Ciencias Físicas en 1940.[3][4] Durante a súa estancia na universidade coñeceu a Jerome Karle, co que casou en 1942.[5]
Isabella Karle traballou no Proxecto Manhattan durante a Segunda guerra mundial, no desenvolvemento de técnicas para a extracción de cloruro de plutonio a partir de materiais con contido de óxido de plutonio.[2] Ao acabar a guerra, volveu por un breve tempo a Míchigan, onde foi a primeira muller membro da facultade de Química.[6][7]
En 1946, empezou a traballar no Laboratorio de Investigación Naval dos Estados Unidos, onde permaneceu até o final da súa carreira. Alí realizou importantes avances no desenvolvemento de aplicacións prácticas para as ideas do seu marido para resolver a estrutura de cristais mediante a análise directa da difracción de raios X. As súas contribucións foron clave para confirmar experimentalmente a validez destes métodos, polos que Jerome Karle e o seu colaborador Herbert Hauptman obtiveron o premio Nobel de Química de 1985.[8][7] Usando estas técnicas, Isabella Karle logrou determinar a estrutura de numerosas moléculas orgánicas, como esteroides, alcaloides, toxinas, ionóforos e péptidos.[4][6] Ademais do impacto desta área de investigación en química e bioloxía, no desenvolvemento de produtos farmacéuticos e en medicamento, as estruturas elucidadas por Karle serviron de base para o desenvolvemento de métodos computacionais na cristalografía de raios X. Foi elixida socia da Academia Estadounidense das Artes e as Ciencias en 1993.[9] Tamén foi Presidente da Asociación Americana de Cristalografía, e membro de varios comités nacionais para o avance da química e cristalografía.
En xullo de 2009, xubilouse xunto ao seu marido despois de máis de sesenta anos ao servizo do Goberno dos Estados Unidos.[4] A cerimonia de xubilación contou coa presenza do entón Secretario da Armada dos Estados Unidos, Raio Mabus, quen outorgou a ambos os investigadores o Premio da Armada ao Servizo Civil Distinguido, o máximo recoñecemento outorgado a empregados civís da Armada estadounidense.
O 3 de outubro de 2017 faleceu nun centro de coidados paliativos de Arlington (Virginia) a consecuencia dun tumor cerebral.[10]
Premios
[editar | editar a fonte]Isabella Karle recibiu numerosos premios e recoñecementos, entre eles:[3][6][4]
- Medalla Garvan-Olin (1978), outorgada a mulleres estadounidenses que se distinguiron no campo da química.
- Premio Gregori Aminoff (1988), concedido pola Real Academia das Ciencias de Suecia por contribucións destacadas en cristalografía.
- Premio Bower (1993), recoñecemento do Instituto Franklin aos logros científicos. Karle foi a primeira muller que recibiu este premio.
- Medalla Nacional da Ciencia (1995), o máis alto recoñecemento científico nos Estados Unidos.
- Premio ao Servizo Civil Distinguido (2009).
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ "Isabella Karle, la cristalógrafa que ayudó a su marido a ganar un Nobel pero quedó excluida de él". Mujeres con ciencia (en castelán). 2020-08-20. Consultado o 2020-10-17.
- ↑ 2,0 2,1 "Isabella Karle's Interview (2015)". Voices of the Manhattan Project (en inglés). 25 de marzo de 2015. Consultado o 11 de marzo de 2016.
- ↑ 3,0 3,1 "Isabella Lugoski Karle". University of Michigan. Arquivado dende o orixinal o 13 de marzo de 2016. Consultado o 12 de marzo de 2016.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 McKinney, Donna (21 de xullo de 2009). "Jerome and Isabella Karle Retire from NRL Following Six Decades of Scientific Exploration" (en inglés). U.S. Naval Research Laboratory. Arquivado dende o orixinal o 02 de novembro de 2016. Consultado o 11 de marzo de 2016.
- ↑ "Isabella Karle" (en inglés). Atomic Heritage Foundation. Consultado o 12 de marzo de 2016.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 "Isabella Karle" (en inglés). Massachusetts Institute of Technology. Consultado o 12 de marzo de 2016.
- ↑ 7,0 7,1 Sanz-Aparicio, Julia (marzo-abril 2015). "El legado de las mujeres en cristalografía". 191-772. doi:10.3989/arbor.2015.7hospicio72n2002.
- ↑ Jerome Karle: The Nobel Prize in Chemistry 1985 Arquivado 06 de xuño de 2013 en Wayback Machine., Nobel Prize.
- ↑ "Book of Members, 1780–2010: Chapter K" (PDF). American Academy of Arts and Sciences. Consultado o 12 de marzo de 2016.
- ↑ Lange, Emily (20 de outubro de 2017). "Isabella L. Karle, chemist who helped reveal structure of molecules, dies at 95". The Washington Post. Consultado o 23 de outubro de 2017.
Véxase tamén
[editar | editar a fonte] |
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Isabella Karle  |
Outros artigos
[editar | editar a fonte]Ligazóns externas
[editar | editar a fonte]- Massa, Antonia. "Isabella Karle’s Curious Crystal Method". Narratively: Human stories, boldly told (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 04 de decembro de 2013. Consultado o 17 de outubro de 2020.
