José Santos Zelaya
  | |
| Nome orixinal | (es) José Santos Zelaya López |
|---|---|
| Biografía | |
| Nacemento | 1 de novembro de 1853 Managua, Nicaragua |
| Morte | 17 de maio de 1919 (65 anos) Nova York, Estados Unidos de América |
| Lugar de sepultura | Managua |
| Presidente de Nicaragua | |
| 25 de xullo de 1893 – 21 de decembro de 1909 ← Joaquín Zavala (en)  – José Madriz (pt) → | |
| Datos persoais | |
| Educación | Lycée Hoche (pt) |
| Actividade | |
| Ocupación | político |
| Partido político | Liberalismo |
| Carreira militar | |
| Rango militar | Xeneral |
| Premios | |
 | |
José Santos Zelaya López, nado en Managua o 1 de novembro de 1853 e finado en Nova York o 17 de maio de 1919, foi un político nicaraguano, presidente do seu país entre 1893 e 1909. Era membro do Partido Liberal vinculado coa política progresista aínda que non libre de ambicións persoais. Realizou importantes reformas públicas no campo da educación e as infraestruturas, e recoñéceselle como o construtor do Estado nicaraguano actual.
A Revolución Liberal de 1893
[editar | editar a fonte]O día 11 de xullo de 1893, na cidade de León, sublévase apoiado por Anastacio Ortiz. Descoñécese a xunta de goberno de don Joaquín Zavala Solís e fórmase outra integrada polo Xeneral José Santos Zelaya López, Francisco Baca, Anastasio Ortiz e Pedro Balladares. Entran á capital Managua derrotando aos exércitos conservadores o 25 de xullo e entrando a esta ese mesmo día pola Rúa do Triunfo aínda existente.
O seu goberno
[editar | editar a fonte]En 1894 tomou pola forza a Costa dos Mosquitos, unha disputada rexión baixo protectorado británico. A lonxanía do territorio permitiu que o Reino Unido, non querendo embarcarse nunha aventura colonial tan afastada e de tan pouco valor, recoñecese a soberanía nicaraguana.
En 1902 foi reelixido Presidente. A posibilidade de construír un canle a través do istmo de Centroamérica era unha cuestión controvertida desde tempo atrás. Cando os Estados Unidos decidiu facelo en territorio panameño, Zelaya intentou chegar a un acordo con Alemaña e o Xapón para que construísen o proxecto en Nicaragua.
A súa xestión gobernamental provocou gran desenvolvemento no país de Nicaragua. Modernizou ao Estado introducindo modernas leis, creou novas institucións, promulgou códigos, regulamentos, introduciu o Habeas Corpus. O Xeneral Zelaya converteu a Nicaragua na máis próspera e rica nación de Centroamérica. Instaurou a educación gratuíta e obrigatoria, construíu escolas, trouxo os correos, vapores, o ferrocarril, telégrafos, estradas, entre moitos avances máis.
Era partidario da creación duns Estados Unidos de América Central, o que lle levou a apoiar a outros partidos liberais de distintos países centroamericanos que puidesen defender o mesmo proxecto, e a promover diversas conferencias unionistas centroamericanos, especialmente os cumes presidenciais celebradas en Corinto e o Pacto de Corinto.
A administración de Zelaya mantivo tensas relacións e desacordos cos Estados Unidos, o que levou a este a dar axuda aos opositores conservadores de Zelaya en Nicaragua. En 1907, buques de guerra estadounidenses ocuparon diversos portos de Nicaragua. A situación chego ao momento de existir un conflito interno entre os liberais nicaraguanos por unha banda, e os conservadores e os Estados Unidos por outro (que os financiaba). En 1909 algúns mercenarios norteamericanos foron capturados e executados polo goberno de Zelaya, o que serviu para que os Estados Unidos considerase a acción como unha provocación para a guerra, e derrocamento ilegal de Zelaya por medio da Nota Knox, do secretario de Estado de Estados Unidos, Philander Chase Knox.
Derrocamento e morte
[editar | editar a fonte]A principios de decembro, infantes de mariña estadounidenses ocuparon diversos puntos da costa caribeña nicaraguana. O 17 de decembro de 1909 Zelaya viuse obrigado a dimitir, exiliándose en México para terminar en Nova York, onde morreu anos despois. En Nicaragua estableceuse un goberno favorable aos Estados Unidos baixo a presidencia de José Madriz Rodríguez. Mentres tanto, os militares estadounidenses permaneceron ilegalmente e represivamente no país ata 1933,
A súa efigie aparece nos billetes de 20 córdobas desde 1997 ata hoxe día, cando era presidente Arnoldo Alemán Lacayo liberal do mesmo xeito que Zelaya.
