O crepúsculo e as formigas

O crepúsculo e as formigas
Autor/a	Xosé Luís Méndez Ferrín
Orixe	Galiza
Lingua	galego
Colección	Colección Illa Nova (1ª ed.)
Xénero(s)	Relatos
Editorial	Editorial Galaxia (1ª ed.); Edicións Xerais de Galicia
Data de pub.	1961
Precedido por	Percival e outras historias (1958)
	[ editar datos en Wikidata ]

O crepúsculo e as formigas é un libro de relatos de Xosé Luís Méndez Ferrín, publicado en 1961 pola Editorial Galaxia. O libro está composto por dez relatos. Está adicado a Nicole Christine, e inclúe un prólogo de Ramón Piñeiro e mais un texto introdutorio do propio autor.

Trama

"Os homes e a morte": Aloi e Mingos están a bailar nunha verbena. Achégaselles Pitutas e ofrécelles mil pesetas por montar unha pelexa no torreiro, co fin de poder despistar a parella da Garda Civil e secuestrar un neno de cinco anos. Cando os dous amigos se decatan das intencións de Pitutas, van detrás del. Perségueno, e logo de ver que o cativo está morto, Mingos mata a Pitutas.

"Dúas cartas a Lou": Ramón Fraiz, un home vigués, escríbelle dúas cartas a Lou.
Na primeira cóntalle que, ao marchar da súa casa, chegara a unha casoupa onde vivían unha parella de anciáns, Xaquín e a Vella. Co paso do tempo, a parella vai rexuvenecendo, até que un día a Vella, xa unha rapaza, lle di que Xaquín é fillo dela e de Ramón. Despois dille que van ser pais e que lle vai poñer Xaquín ao fillo. Finalmente, Ramón deixa empreñada á Vella, antes de marchar.
Na segunda carta, Ramón cóntalle a Lou que un día chegou á casa dunha señora levado por amigo, e alí comezou a tocar o piano. Logo de tocar, ve a través da ventá os ollos dunha muller na casa de enfronte. Os feitos repítense varios días até que decide ir visitar a muller. Consternado, regresa á casa do piano, onde é ovacionado. Noutro momento regresa á casa da veciña e golpéaa na testa cun revólver até matala.

"O Suso": Manolo é un rapaz de Ourense. Unha noite o seu amigo Suso bátelle na ventá para que vaia con el ao río Barbaña, pois seica apareceu un rapaz afogado. Marchan aló os dous, e mentres buscan o rapaz afogado Suso desaparece. Manolo acaba atopando o propio Suso morto e volve correndo para casa. A mañá seguinte, os amigos infórmano de que Suso morrera afogado no río.

"Boas noites, Eire": Nunha festa nun bar, na Noitevella, coñécense Violeta e Eire, de 23 e 21 anos. Logo de ela -triste pola celebración do fin de ano- escachar un vaso contra a parede marchan do local. Entran noutro bar e comezan a bailar. Ao cabo, Eire acompaña Violeta á súa casa. Ela non quere que el suba, pero ante a insistencia del explícalle que vive co seu tío, quen abusa dela.

"Diario": Un rapaz carpinteiro vive en Compostela. Unha noite éntralle medo e bótase pola fiestra abaixo. Ao día seguinte vai ao piso da súa veciña, Eusebia Cons, ve que ten só unha perna, e tíraa ao chan. O día seguinte descobre que o seu propio pai estivera no seu cuarto fozando nas súas cousas. Ao cabo, regresa ao piso da veciña e ve que está durmindo co seu pai. Decide suicidarse aforcándose, mais finalmente non se atreve.

"Un chinche durme no teito": León vive nunha pensión compostelá. Escoita os compañeiros de aloxamento falar polo teléfono que está a carón da súa habitación. Tres días antes morreu a súa nai, e sofre porque non o sente. Pasan varios meses chovendo.

"A casa azul": Rosa é unha rapaza que vive co Portugués. Queda preñada e el dille que debe ir á Casa Azul, pois é costume no lugar que vaian aló as mulleres ao quedaren embarazadas por vez primeira, mais ela non quere. Discuten, el bate nela e finalmente Rosa vai á Casa Azul.

"Ramil, Ramil, vas morrer Ramil": No porto de Vigo, Charles Eguières ten que matar a Ramil. Búscao, cunha pistola que mercara en Madrid, até atopalo no alto dun monte de ferro amoreado no peirao. Charles dispara, mais non acerta. Ramil desármao e Charles acaba caendo á auga.

"A cabeza fendida": María é unha rapaza viguesa que traballa para o señor Ferreiro, quen a ten de querida. María permíteo porque precisa os cartos para alimentar a súa nai, pero vese con Gustavo Comesaña, futbolista do Celta de Vigo. María e Gustavo van á praia na moto del e pasan o día aló. Ao marchar bícanse entre os piñeiros, María sobe a un penedo, mais cae e falece ao bater coa cabeza. El, asustado, vai a un local próximo para dar aviso. Éntralle o medo, toma un coñac e leva a botella. Regresa onda o corpo de María até que chega a noite. El, desconcertado e borracho, cae tamén.

"O cadro asasinado": Silvio e Helena son dous pintores novos. Deciden pintar xuntos o cadro ao óleo dun rapaz, a quen tratan como o seu fillo. Ao cabo, deciden matalo.

Narración

Nos relatos existe un ambiente de terror, no que as persoas camiñan como formigas en fileira, movidas por forzas cegas, que levan cara a un tráxico destino. A brevidade e densidade dos relatos están apoiadas polas recorrencias do discurso que incorpora variados procedementos técnicos: o emprego da estrutura epistolar, do monólogo interior, da ruptura temporal ou da técnica cinematográfica. O enfoque esvaecido vertebra as historias deste libro, tal como se declara no texto inicial que precede os contos:

(...) pois o alento da miña boca vai embazando progresivamente o cristal que se interpón antre os homes e a miña ollada.
Eu non limpo o cristal, non abro a fiestra.
Deixo, lector, que ise bafo inapalpábel desfigure a miña imaxe dos tebregosos homes da vila, no crepúsculo, que mesmamente enchen a rúa estreita e prolongada coma se foran unha coluna de formigas en marcha.

Os relatos, escritos cando Ferrín vivía en Madrid, están ambientados en espazos urbanos e rurais de Vigo (porto), Ourense (río Barbaña) e Santiago de Compostela.

Edicións

Logo da primeira edición de Editorial Galaxia de 1961 na colección Illa Nova, foi publicado por Edicións Xerais de Galicia en 1982. A terceira edición, de 1983, incluíu unha nota introdutoria. En outubro de 2004 publicouse a décimo oitava edición, na colección Narrativa de Xerais.

Véxase tamén

Ligazóns externas

Ficha na páxina web de Xerais.