Praza de Maio

A praza de Maio (en castelán plaza de Mayo), sitio fundacional da Cidade de Buenos Aires, Arxentina, naceu da unión das prazas de la Victoria e del Fuerte ao demoler, en 1884, unha construción chamada Recova Vieja que as afastaba.

Atópase no denominado microcentro porteño, rodeada polas rúas Hipólito Yrigoyen, Balcarce, Avenida Rivadavia e Bolívar do barrio de Monserrat (Buenos Aires). Nacen desde o seu lado oeste tres importantes avenidas: Presidente Julio A. Roca, Presidente Roque Sáenz Peña e Avenida de Mayo. Na súa contorna atópanse varios dos principais monumentos e puntos de interese: o Cabido histórico, a Casa Rosada (onde reside o Poder Executivo da Nación), a Catedral Metropolitana de Buenos Aires, o edificio do Goberno da Cidade de Buenos Aires e a casa central do Banco da Nación Arxentina.

Debaixo da súa superficie, de aproximadamente dúas hectáreas, alberga as estacións de metro Plaza de Mayo (liña A), Catedral (liña D) e Bolívar (liña E) que, xunto con numerosas liñas de autobuses, ofrecen unha fácil comunicación con todos os recantos da cidade.

Caixa de resonancia das grandes manifestacións populares do país, pode dicirse que, agás a Declaración da Independencia e as batallas que se libraron para conquistala, foi o escenario de todos os acontecementos transcendentais a nivel nacional.

O 25 de maio de 1941 a Comisión Nacional de Museos e Monumentos Históricos fixo colocar unha placa de bronce sobre o bordo da base onde se atopa a Pirámide de Mayo cunha lenda que sintetiza a súa historia:

Nesta Praza Histórica o fundador Juan de Garay plantou o símbolo da xustiza o 11 de xuño de 1580. A Praza Maior foi desde entón o centro da vida cidadá, onde o pobo celebrou os seus actos máis solemnes, como as súas festas e expansións colectivas. A Reconquista e a Defensa da cidade culminaron na Praza Maior, que se denominou Praza da Vitoria. En 1810 foi o glorioso escenario da Revolución de Maio e en 1811 foi erguida nela a Pirámide conmemorativa da data patria: feitos transcendentais da Historia Arxentina aconteceron na Praza da Vitoria. Aquí o pobo de Buenos Aires xurou a Independencia da patria o 13 de setembro de 1816 e a Constitución Nacional o 21 de outubro de 1860. O edificio da Recova Vella, demolida en 1884 foi un trazo característico nos tempos da Independencia e da Organización Nacional..

Historia

Orixe

**Nomes que recibiu a praza:**
Ano	Sección Oeste	Sección Leste
1580	Plaza Mayor ou Grande
1583		Solar del Adelantado
1608		Solar de los Jesuitas
1661		Plaza de Armas, del Fuerte o del Mercado
1808	Plaza de la Victoria
1811		Plaza 25 de Mayo
1884	Plaza de Mayo

Segundo as Ordenanzas de Descubrimento e Poboación que en 1573 Filipe II promulgou establecendo como debían ser as cidades, rúas e prazas americanas, o perímetro da Plaza Mayor debía ser rectangular cun largo dunha vez e media o seu ancho. Porén, cando o 11 de xuño de 1580 Juan de Garay fundou a actual Buenos Aires, destinou para praza pública un cadrado de 140 varas de lado, chamándolle Plaza Mayor ou Plaza Grande, que era a metade do actual tamaño da Plaza de Mayo (2 ha), e ocupaba o quinteiro comprendido entre as rúas que no 2007 se chaman Avenida Rivadavia, Hipólito Yrigoyen, Bolívar e Defensa.

O outro quinteiro, ou sexa, o que forman as rúas Balcarce, H. Yrigoyen, Rivadavia e Defensa, deullo en propiedade ao adiantado Torres de Vera e Aragón, quen xamais edificou nela, deixándoa en total abandono ata que en 1608 o procurador xeral pediu que fose destinada para praza. Pero nese ano os padres xesuítas, co permiso do gobernador Hernando Arias de Saavedra, apoderáronse da parte norte e levantaron unha capela pequena, orixe do templo de San Ignacio.

En 1617, novamente por pedimento de Arias de Saavedra, os xesuítas abriron un colexio e ampliaron a igrexa.

Dous anos despois, o gobernador Juan Alonso de Vera e Zárate, herdeiro do adiantado do Río de La Plata, Torres de Vera e Aragón, fixo levantar unhas casas de vivenda fronte á capela, quedando separadas desta por unha calella. Pero quen as construíu non recibiu o pagamento estipulado, polo que acusou ao gobernador, quen ao perder o xuízo tivo que rematar o terreo que lle pertencía e vendelo en 1634 a don Pedro de Rojas e Acevedo, cuxa viúva o doou en 1645 aos xesuítas. En 1649 os herdeiros de Vera e Zárate cederon os seus dereitos aos mesmos padres, co que estes quedaron donos legais de todo o quinteiro.

Mais como os edificios, ademais da súa fealdade, obstruían o campo de tiro da Fortaleza que estaba instalada ao leste, fronte á costa do Río da Prata, e impedían manobrar a artillaría en caso de ataque. O gobernador, Alonso Mercado e Villacorta, resolveu comprarlles en 1661 o quinteiro en cuestión e demoler as construcións existentes. Desta maneira quedou un novo terreo entre o forte e a Praza Maior á que se denominou Praza de Armas, e que era un simple oco. Porén, as paredes de adobe da igrexa continuaron alí e serviron en 1680 para que se hospedase un piquete de tropas chamado de San Martín, cuxa finalidade era actuar contra os nativos pampas. A partir de 1695 vivía alí o fiel executor, que debía coidar que os produtos que se vendían na praza tivesen o peso e prezo que lles correspondía. En 1717 tamén serviron como garaxe das autoridades eclesiásticas e anos despois tamén como garaxe de gobernadores e de vicerreis. En 1800 o estado da construción era deplorable e demoleuse en 1822, quedando o terreo sen unha soa árbore, que era cruzado por persoas, cabalos e carros e se convertía nun lodeiro coas chuvias.

A Recova e a Pirámide

En 1763, o adiñeirado don Francisco Álvarez Campana propuxo ao entón gobernador Pedro de Cevallos construír pola súa conta unha recova ^[1] que dividise en dúas metades a praza e fose destinada a comercios e postos para a venda. Pero non foi ata 1803 que comezaron os traballos, durante o goberno do vicerrei del Pino. A construción realizouse con ladrillos cocidos, que por primeira vez foron fabricados do mesmo tamaño para toda a construción, o que era unha novidade, pois ata entón non se tiña ese coidado. Formábana corenta cuartos, cuxas portas ollaban a metade para o leste e a outra metade para o oeste. Ao principio constaba de dous corpos separados por unha ruela, cada un deles formado por 11 arcos, pero en 1804 uníronse por un grande arco central ao que se deu en chamarse dos Virreis e que rompeu a monotonía do conxunto. Resultou entón unha construción de estilo clasicista, de orde dórica. Nese lugar instalouse a forca, que ata aquel tempo se atopaba fronte ao forte.

Deste xeito a praza quedou dividida por esta construción que se estendía de norte a sur sobre a praza del Fuerte, seguindo a liña da actual rúa Defensa, desde os Altos de Escalada (ano 2007: AFIP) ata o Teatro Coliseo (logo Colón e hoxe en día Banco Nación). Non tiña os servizos de hixiene elemental e nela instaláronse todo tipo de negocios, desde zapatería a roupa pasando por carne e verduras. O Cabido cobraba para si o alugueiro dos cuartos. A sección oeste fronte ao Cabido seguiuse denominando Plaza Grande ou Mayor e logo das invasións inglesas de la Victoria. A outra parte fronte ao forte, onde actualmente se acha a Casa de Goberno ou Casa Rosada, foi chamada Plaza del Fuerte, de Armas, del Mercado, e en 1811, 25 de Mayo. Tratábase dun terreo sen árbores no que se estacionaban os carros que vendían froitas, verduras, peixes e velas.

En 1805 o Cabido mandou construír na arcada central do conxunto un sumidoiro que se unía a un carreiro de pedra ata a ponte levadizo do Forte. Dispúxose ademais que as carretas deixasen de estacionarse na praza.

O 25 de maio de 1811, como parte do programa de festexos para conmemorar o primeiro aniversario da Revolución de Maio, resolveuse erixir unha pirámide de ladrillos, oca, no centro da Plaza de la Victoria. Co tempo déuselle o nome de Pirámide de Mayo.

En 1818 iniciouse a construción doutra recova sobre a rúa del Cabildo (actualmente "Hipólito Yrigoyen"), co cal a anterior pasou a chamarse Recova Vieja.

En 1856 Prilidiano Pueyrredón remocicou a Pirámide, naquel tempo situada no medio da Plaza de la Victoria, revestíndoa con ladrillos e argamasa e colocándolle unha estatua da Liberdade no seu ápice. Tamén, na mesma praza, instalou asentos, pavimentou, formou xardíns e plantou trescentos paraísos (melia azedarach) en fila. Ao seu arredor, unha cadea que ía de poste en poste só permitía o paso dos peóns por uns molinetes habilitados para ese efecto, resgardando así a integridade do paseo dos animais soltos e do paso dos vehículos. Este novo modelo para a Plaza de la Victoria, que a transformaba nun espazo verde de esparexemento e distracción e deixaba para a historia o seu uso comercial, foi inmediatamente imitado nas demais prazas da cidade. O 25 de maio iluminouse con gas o Cabido, a Catedral, a Municipalidade, a Recova e o Forte.

Nos dous anos seguintes empedrouse a beirarrúa en todo o seu contorno e fronte á Catedral con pedra importada do Brasil e colocáronse os primeiros bancos de ladrillo. Pouco despois, por pedimento da poboación, foron agregados outros de mármore branco.

Durante a época de Juan Manuel de Rosas o país atravesaba serias dificultades económicas motivo polo cal foron postas á venda pública varias propiedades do estado, entre as que se atopaba a Recova Vieja. Efectuouse unha poxa o 27 de outubro de 1835 e a mellor oferta fíxoa don Manuel Murrieta, pero non foi aceptada. Entón resolveuse vendela particularmente, e o 29 de setembro de 1836 comprouna don Tomás de Anchorena. Permaneceu en poder desa familia ata 1883. Neste ano o intendente Torcuato de Alvear solicitou ao arquitecto Juan Antonio Buschiazzo a súa demolición como parte de varias modificacións que se efectuaron á praza coa idea de convertela nun lugar máis apto para as necesidades da poboación e da súa importancia, tanto política como social. Foi entón expropiada pola Municipalidade e demolida por orde do intendente Torcuato de Alvear en 1884. Utilizáronse 700 obreiros que realizaron a tarefa en nove días. Anos máis tarde a familia Anchorena gañou un xuízo polo cal a Municipalidade debeu compensala cunha alta cifra de diñeiro.

Foi así como a partir do 17 de maio de 1884 as dúas prazas quedaron unidas baixo a denominación única de Plaza de Mayo. Levantouse entón o empedrado da rúa Defensa na sección que cruzaba a praza e quitáronse os raíles do tranvía, que naquel tempo era dacabalo. En 1890 a devandita rúa quedou definitivamente incorporada ao paseo.

En 1870, nomeouse unha comisión integrada polo xeneral Bartolomeu Mitre, don Enrique Martínez e don Manuel José Guerrico, encargada de erixir un monumento ao xeneral Manuel Belgrano. Esta comisión encomendou ao escultor francés Albert-Ernst Carrier-Belleuse a execución da estatua do prócer, quen á súa vez confiou a Manuel de Santa Coloma a realización do cabalo. Este escultor foi o primeiro arxentino en nacer nunha delegación diplomática nacional no estranxeiro e a escultura do cabalo converteuse no primeiro monumento realizado por un escultor arxentino. O monumento foi inaugurado por Domingo Faustino Sarmiento o 24 de setembro de 1876. Ironicamente Sarmiento sinalara anos antes ao tío do escultor, Martín de Santa Coloma, a Urquiza, para que o degolasen en Caseros.

A estatua ecuestre representa un cabalo mouro no canto dun crioulo, pois a pesar da súa nacionalidade, Coloma nunca estivo na Arxentina e non coñecía este último tipo de cabalos. Ata 1886 atopábase no centro da Plaza 25 de Mayo ollando para o oeste, pero logo dese ano trasladouse fronte da recentemente construída Casa de Goberno, que substituíu ao Forte, orientada para o norte.

Tamén en 1870 localizáronse na Plaza de la Victoria, ao leste e oeste da Pirámide, dúas fontes que foran adquiridas un par de anos antes. Estas aínda existen, pero xa non na praza senón na intersección das avenidas Avenida 9 de Julio e Córdoba. Debido a que o país carecía de afamados escultores e aos altos custos de mármores e bronces orixinais, o goberno optara por adquirir réplicas, sendo as dúas fundicións artísticas que ofreceron menor prezo Du Vall D´Osne e Sauvageau. Como o fundador da primeira recibira a medalla de ouro na Exposición Universal de París en 1867, terminaron decidíndose por ela.

A base do complexo escultórico de cada fonte atópase integrado por dúas figuras masculinas (un mozo e un ancián) sentadas, coñecidos tradicionalmente como Neptunos, e intercaladas, dúas figuras femininas, tamén sentadas, denominadas Náyades. Desde a base elevábase unha columna artística que sostiña un prato ornamentado con golfiños, separados por resetas vertedoiras. Na prolongación da columna atópase unha rolda infantil, na que se apoia outro prato (de menor tamaño que o anterior). Na parte superior atópase un vertedoiro decorado con cabezas de peixes. O estilo corresponde ao Renacemento italiano, sendo o xogo de pratos dobres, a columna como eixo central e a rolda de figuras de menor tamaño, elementos captados da Fuente de Venus da Villa La Petraiea, modelada por El Tríbolo.

Unha das fontes foi situada preto da Recova, e a outra nas proximidades do Cabido. Atopábanse protexidas por reixas asentadas nun deseño octogonal, colocándose un farol en cada ángulo. Estas foron recibidas con críticas entre outras razóns porque ao carecer de auga corrente as mesmas permanecían secas, servindo só de adorno. Un actor cómico da época chamado Carbonelli adoitaba burlarse respecto diso repetindo:

As fontes da Praza de la Victoria choran a gloria. Augas correntes! Se nos deixades a lama, levade as fontes.

Posteriormente foron retiradas, primeiro a que quedaba preto do Cabido e anos máis tarde, logo de ser trasladada máis para o oeste, dentro da mesma praza, a outra. Colocadas separadamente en distintos lugares da cidade, foron instaladas finalmente na mencionada intersección de 9 de Julio e Córdoba.

En 1882 propúxose substituír os paraísos plantados por Pueyrredón por palmeiras. Houbo moitas discusións a respecto deste cambio; o Concello Deliberante da Municipalidade (órgano lexislativo existente daquela) opúxose ao mesmo. Domingo Faustino Sarmiento, que cando gobernou fíxoas plantar no por el creado parque de Palermo, foi un dos que defenderon a medida proposta polo Intendente Alvear. Finalmente a substitución concretouse con palmeiras traídas do Río de Janeiro.

O 9 de xullo de 1894 inaugurouse a Avenida de Mayo, arteria que une desde entón á Plaza de Mayo coa Plaza del Congreso; e integran xunto cos seus arredores o que é denominado o eixo cívico ou histórico da cidade. Deste xeito a Casa Rosada, sede do poder executivo, e o Congreso Nacional, sede do lexislativo, quedan nos extremos da arteria e son visibles desde a praza. Neste día inaugural o foco do acoirazado Almirante Brown presidiu o festexo na Plaza de Mayo, cuxas fontes se transformaron en pagodas chinescas.^[2] .

No final de século, a praza sufriu outra profunda remodelación por obra do enxeñeiro Carlos Thays, que transplantou algunhas das palmeiras, levándoas para o Parque 3 de Febrero e á súa vez trouxo deste algunhas árbores plátanos (Platanus × acerifolia). Renovou os canteiros, placas e reixas; e creou os camiños en cruz. Para este entón xa se inaugurara o alumeado eléctrico.

A Praza de Maio no século XX

Cuberta de neve ou 22 de xuño de 1918, durante a primeira nevada dá que se ten rexistro en Buenos Aires

En 1904 agregáronse á praza estanques circulares con iluminación e en 1906 proxectouse para o Centenario da Revolución de Maio un monumento no centro da praza, coa idea de que contivese á Pirámide de Maio. En efecto, cara a 1883 o intendente Torcuato de Alvear tivera a firme idea de demoler a Pirámide para substituíla por un monumento conmemorativo que fose "máis digno", pero no ano seguinte o Concello Deliberante accedera coa condición de que dito monumento contivese á pirámide, sen danala. A intendencia lograra logo que o Congreso Nacional considerase á obra de interese nacional e invitase ás provincias xunto coa Capital Federal a promover unha subscrición popular para custealo. A idea non prosperou, pero en 1899 o intendente Adolfo Bullrich volveu insistir coa idea e con trasladar a Pirámide de Maio, que aínda se atopaba no medio do que fora a Praza Vitoria, ao centro da praza, onde agora había un espazo libre, resultado de retirar as fontes mencionadas anteriormente. Con todo, unha vez máis todo quedou na nada ata que en 1906 a Comisión Nacional do Centenario decidiu abrir un concurso para a execución do monumento.

Tres anos despois o xurado de devandito concurso decidiu un empate no primeiro posto para os bosquexos Prol-Patria et Libertate, do arquitecto Moretti e escultor Brizzolara, e Sol, do arquitecto d´Huicque e escultor Lagae. Asinouse o contrato con Moretti e Brizzolara pero resultou que o proxecto era máis caro do previsto e aínda que se decidiu realizar a obra con materiais menos custosos o desalento rendeu pois aínda así a obra resultaba moi cara.

Despois de moitos anos de xestión, a idea e o proxecto disolvéronse; só o mencionado traslado da pirámide se levou a cabo. Este realizouse en 1912: primeiro retiráronse unhas estatuas de mármore que tiña no seu redor (que se atopan hoxe en día na praza San Francisco, a cen metros da Pirámide) e mediante dous raís sustentados en alicerces de cachotería, desprazouse 63,17 m ata o centro da Praza de Maio.

Un ano despois por baixo da praza comezou a circular o subterráneo ou metro e quedou inaugurada a estación Praza de Maio cunha saída sobre o lado sur.

En 1929 ampliouse a calzada e dispúxose a construción de vereas de 5 m de ancho. Para facilitar a camiñada dos peóns e como elemento estético realizáronselle carreiros de mosaico branco bordeados de ladrillo de máquina Encheuse con balastro vermello o espazo entre os canteiros e os cordóns e situáronse nas esquinas farois de cinco luces e de dúas nos perímetros.

O 9 de xuño de 1942 foi declarada Lugar Histórico por Decreto nº 122.096.

En 1977 tivo lugar outra modificación de importancia ao parquizarla con motivos de broderie francesa, con abundancia de flores. Así quedaron instalados xardíns que ocuparon 3.000 m² e camiños de 6 m de ancho con 800 m² de verea. Tamén se cambiaron as baldosas brancas por outras de marrón claro. Instaláronse catro fontes que posúen un sistema electrónico de xogos de auga rodeando á Pirámide. Para rematar instalouse un sistema de rega por aspersión.

O 10 de marzo de 2005 a Lexislatura da Cidade Autónoma de Buenos Aires sancionou a lei 1.653 que declarou Sitio Histórico a área que rodea a Pirámide de Maio, espazo no cal se pintaron con branco as representacións dos panos que as Nais de Praza de Maio utilizan atados arredor das súas cabezas para se identificaren e pedir xustiza polos seus fillos desaparecidos.

Descrición

Características
Forma:	Aproximadamente a dun rectángulo, pero cos seus lados menores (rúas Bolívar e Balcarce) en forma de semicírculo
Superficie:	2ha / 19.713 m²
Longitude:	229,60 m de longo por 95,20 m de ancho
Obras de arte:	Pirámide de Mayo (Cañete 1811- Pueyrredón e Dubourdieu 1856) Monumento ao Xeneral Belgrano (Carrier-Belleuse e Santa Coloma 1873)
Infraestrutura e equipamento:	Iluminación, bancos, 4 fontes de auga, 2 reloxos de enerxía solar, mastro coa bandeira arxentina.
Especies arbóreas:	8 Palmeiras Fénix e outras Washingtonianas, Xacarandás, Ceibo, Platanus × acerifolia, Oliveira, entre outras
Outras características:	Boca de entrada para a estación de subte. Plaza de Mayo.

As escenas máis comúns nun día de semana na praza, cando non hai manifestacións, son a dos oficinistas, que acostuman traballar na súa maioría nos bancos e institucións públicas da zona, indo e vindo axitadamente, contrastando cos distendidos turistas que sacan fotos e con aqueles que gozan unha horas de lecer deitados na herba tomando sol. Entre eles mestúranse os escolares de uniforme que en continxentes guiados polos docentes visitan os históricos edificios, os vendedores de cintas, bandeiras e adornos coas cores arxentinas celeste e branco; e os xubilados e nenos dando para comer ás pombas. Estas últimas, que entorpecen o paso dos camiñantes, constitúen un elemento depredador, non só das flores da praza senón, coas súas dexeccións, dos edificios que a rodean. Só as andoriñas logran quitarlles algo de espazo.

Canto á vexetación, destácanse as especies arbóreas. Destas, as máis destacadas son as oito palmeiras Phoenix canariensis de máis de 20 m de altura, talo recto e groso, distribuídas de leste para oeste en dúas fileiras de catro. Tamén se destacan os plátanos (Platanus × acerifolia), de gran talle e ampla e globosa copa. A súa follaxe cae no outono e destaca a súa cortiza amarelo verdosa que se desprende en placas de cor gris aceiro. Tamén, entre outros, hai un ceibo (Erythrina crista-galli), cuxa flor vermella foi declarada Flor Nacional da Arxentina e algúns jacarandás, árbore de gran porte, que florece tanto na primavera como nos días máis cálidos do verán, con flores azul violáceas en acios. O 29 de marzo de 2000 (ano xubilar) o Arcebispado de Buenos Aires plantou na praza unha árbore de oliveira fronte á Catedral como «Compromiso das diversas relixións de educar para a paz».

As obras de arte que se atopan nela son dúas:

A Pirámide de Maio (Cañete 1811, Prilidiano Pueyrredón e Joseph Dubourdieu, 1856), que se ergue cos seus 18 m de altura no centro da praza, rodeada sobre o terreo de placas conmemorativas e unha soa de bronce sobre ela, na parede este, que só menciona dous nomes: Felipe Pereyra de Lucena e Manuel Artigas. Estes foron os dous primeiros oficiais que perderon a vida nos campos de batalla loitando pola independencia arxentina.
O monumento a Manuel Belgrano (Albert-Ernest Carrier-Belleuse e Manuel Santa Coloma 1873), que o mostra levantando o pavillón nacional por el creado e montado dacabalo. Xunto ao monumento hai un gran mastro coa bandeira arxentina que na súa base ten dúas placas de bronce que din:

Este será a cor da nova divisa con que marcharán ao combate os defensores da Patria

Manuel Belgrano, 13 de febreiro de 1813

Será peculiar das Provincias Unidas a Bandeira celeste e branca de que usou ata o presente e usarase nos exércitos, buques e fortalezas

Decreto do Congreso de Tucumán, 25 de Xullo de 1816

Para rematar a praza conta con dous reloxos níquel cadmio (no lugar onde desembocan as rúas Defensa e Reconquista) alimentados por batería solar, bancos, e 4 fontes de auga. No lado sur sobresae a saída da estación de subterráneo Praza de Maio da liña "A".

A contorna

Disposición dos principais edificios arrededor da Praza
Lado Leste
Lado Norte				Lado Sur
SIDE	Casa Rosada			Ministerio de Economía
Banco da Nación Arxentina	Praza de Maio			AFIP
Catedral Metropolitana	Praza de Maio			Zona de bancos
Rúa Roque Sáenz Peña	Goberno da Cidade	Avenida de Maio	Cabido	Diagonal sur
Lado Oeste

Algúns dos máis importantes edificios nos arredores da praza son:

A Catedral Metropolitana: sitúase na esquina de Rivadavia e San Martín, no terreo onde en 1593 Juan de Garay instalou a Igrexa Maior. Desde entón sufriu moitas modificacións, a última importante en 1862. É un dos edificios máis rechamantes pola súa gran fachada que foi realizada entre 1860 e 1863 por Dubourdieu e presenta doce columnas que simbolizan os doce apóstolos e un baixorelevo que representa o encontro de Xacobo co seu fillo Xosé en Exipto. Aínda que a súa fronte é de estilo neoclásico no seu interior ten o aspecto dunha igrexa colonial española. Entrando a ela, pode accederse ao mausoleo de mármore que alberga o sepulcro do xeneral Xosé de San Martín.
Cabido de Buenos Aires: durante séculos foi a máxima autoridade da cidade. Parte da súa fachada foi demolida para a ampliación da Avenida de Maio e a Diagonal Sur, quitándolle seis dos seus once arcos. O que quedou del foi reconstruído totalmente en 1940 para lle dar unha fisionomía similar á que tiña en 1810. Algúns cuartos do Cabido foron utilizados durante un tempo como calabozos, e poden observarse desde o patio do edificio.
Palacio de Goberno da Cidade de Buenos Aires: sede do Poder Executivo da Cidade de Buenos Aires. Foi construído entre 1891 e 1902, con base nun proxecto do arquitecto Juan Antonio Buschiazzo, combinando elementos da arquitectura francesa, italiana e alemá.
Edificio da Administración Federal de Ingresos Públicos (AFIP): Está construído no terreo que ocupara a casa de Antonio González Balcarce e parte do antigo Congreso da Nación Arxentina que devatira alí entre 1864 e 1905. Deste antigo edificio consérvanse só a sala de sesións, que permitía a presenza de 800 espectadores, o vestíbulo de entrada e parte da moblaxe. Tamén no seu interior se atopa a biblioteca da Academia Nacional da Historia, no lugar onde estaba a mencionada casa de Balcarce.
Banco da Nación Arxentina: o edificio é a sede central dese banco. Entre 1857 e 1888 funcionou o primeiro Teatro Colón, mentres que o actual edificio foi construído entre 1940 e 1955. O recinto está cuberto cunha bóveda que é das maiores do mundo, cunhas dimensións de 50 metros de diámetro por 36 de altura.
Casa Rosada: sede do Poder Executivo da Nación Arxentina desde 1862. Alí funcionaba antigamente o Forte de Buenos Aires (Real Fortaleza de Don Juan Baltasar de Austria), que foi demolido parcialmente en 1853 e en forma total en 1882. A fachada caracterízase pola súa particular cor rosada, e pola falta de simetría como consecuencia da demolición parcial da á sur en 1938.

Véxase tamén: Turismo na Cidade de Buenos Aires#Praza de Maio

Usos e sucesos

O primeiro uso dado á praza foi o 11 de xuño de 1580, día da fundación de Buenos Aires, cando Juan de Garay e os 64 poboadores chegados desde Asunción do Paraguai se trasladaron para o centro do terreo que correspondía coa Praza Maior e nel fixaron o rolo ou árbore chamada da xustiza. Este era un tronco de árbore que se cravaba e servía de símbolo da xustiza, que se impartiría en nome da súa Maxestade o Rei de Castela e das Indias. Nel colocábanse os bandos e disposicións reais. A partir de entón e ata o século XIX, a Praza foi utilizada como sitio de xustiza, de relixión, de diversión e de administración.

Foi sitio de encontro e o primeiro mercado de Buenos Aires no que, sobre mantas ou ponchos e logo sobre caixóns ou postos de feira, os comerciantes realizaban as súas vendas. Nela líanse os edictos reais, celebrábanse todo tipo de festas, procesións (como a de 1650 en que se rogou polo cesamento dos alagamentos), xogos (pau enxaboado e xogos do pato entre outros), torneos, corridas de touros etc. Conmemorábanse festas relixiosas, como a do Santo Patrón da cidade, San Martiño de Tours, triunfos militares durante as loitas emancipadoras, coroacións de novos reis ou a chegada de soberanos. Para cada unha desas situacións a praza era enfeitada con estandartes e con bandeiras colocados nela ou nos balcóns dos edificios que a circundaban.

As chamadas Festas Maias, celebracións dos aniversarios da Revolución de Maio, foron as festas máis importantes durante décadas. O denominador común das mesmas acostumaba ser o que os nenos das escolas cantasen o Himno Patrio ao saír o sol e que ao terminar as celebracións á tarde se disparasen as 21 balas de salvas desde o Forte no toque das campás. Había, como aínda hoxe en día, un Tedeum na Igrexa e ademais formación na praza, foguetes, música, rifas, globos (ás veces con bandeiras arxentinas debuxadas neles) e fogos artificiais. As danzas (nenos e nenas elegantemente vestidos coas cores celeste e branco da Arxentina) bailaban sobre un taboado construído ad hoc e elixíase a nena máis airosa e bonita para a levar polas rúas nun carro triunfal tirado por homes disfrazados de animais salvaxes. Na noite do 25 de maio concorrían en corpo ao teatro.^[3]

Na época de Juan Manuel de Rosas abundaban os elementos decorativos, inscricións, poesías, columnas etc; e incorporábanse bandeiras federais de cor vermella punzó, representativo do federalismo, realizándose ademais desfiles militares.

Celebracións, festas e acontecementos

Antes da demolición da Recova

Durante as Invasións inglesas, a praza, entón dividida en dúas pola Recova, foi escenario principal da loita entre porteños e británicos. En efecto: o 12 de agosto de 1806 as forzas británicas ao mando de William Carr Beresford foron acurraladas e vencidas na Praza do Forte polas tropas reconquistadoras comandadas por Santiago de Liniers. Ese día, o pobo apiñado na Praza Maior precipitouse cara ao forte para comprobar a cesación do fogo, esixindo a berros que, no lugar da bandeira branca do parlamento cuxo significado non comprendía, fóra izada a española en sinal de rendición. O 20 de agosto o inimigo depuxo as armas e entregou a súa bandeira ao pé do arco central da Recova. En 1807, durante a segunda invasión británica, a praza foi parte do escenario da defensa da cidade contra as tropas inimigas ao mando de John Whitelocke. A Praza Maior comeza desde entón a chamarse Praza da Vitoria.

O 14 de outubro de 1809 celebrouse o 25 aniversario do rei Fernando VII e lanzouse un gran globo aerostático con bandeiras españolas pendurando da barca. Pero estas deixarían de verse nos festexos, pois en 1810 a praza foi o epicentro da Revolución de Maio, suceso transcendental na vida do país. Todo comezou ao chegar a noticia de que as tropas de Napoleón Bonaparte destituíran o rei Fernando VII. O pobo entendeu entón que o poder do vicerrei Cisneros cesara. O 21 de maio a Praza Vitoria foi ocupada por homes armados, entre os que se destacaban Domingo French e Antonio Beruti, que pedían que se chamase a cabido aberto e se destituíse o vicerrei. Este accedeu a asinar a autorización para unha asemblea no día seguinte, que decidiu que debía cesar no seu mando, pero o 23 de maio nomeouse unha Xunta de Goberno cuxo presidente era Cisneros. Entón, o 25 de maio de mañá, nun día opaco e chuvioso, sobre a verea ancha da Praza Maior un grupo de patriotas reuniuse fronte ao Cabido golpeando as súas portas e esixindo saber de que se trata. A asemblea reunida tomou conciencia de que a maioría das tropas non a apoiaba e decidiu recibir a unha delegación de patriotas que lle presentou os nomes de quen deberían ser os integrantes da nova Xunta. Os capitulares saíron entón para o balcón para presentar directamente á ratificación do pobo a petición formulada. Porén, dado o avanzada da hora e o estado do tempo, a cantidade de xente na praza diminuíra, polo que os revolucionarios pediron que se tocase a campá do Concello, e se por falta de badal non se facía uso da campá, que se mandase tocar xenerala e que se abrisen os cuarteis, nese caso sufrirá a cidade o que ata entón se procurou evitar. Intimado pola presión popular, o Cabido aceptou a petición e á tarde, desde os balcóns do Cabido, era proclamada a Xunta Gobernativa Provisional. Cornelio Saavedra, o seu recentemente nomeado presidente, falou ao xentío reunido baixo a choiva e despois trasladouse para o Forte, entre a salva de artillería e os toques de campá.

O 6 de abril de 1811 bandas de música e membros do goberno fixéronse presentes con motivo da escavación dos alicerces para a chamada Pirámide do 25 de maio que se terminaría recentemente o 25 de maio como parte da conmemoración do primeiro aniversario da Revolución. Nese día colocáronse ao pé da pirámide as bandeiras dos Rexementos Patricios, Arribeños, Pardos e Morenos, Artillería, Húsares e Granaderos da guarnición Buenos Aires. A Pirámide e a Catedral foron profusamente iluminadas. A Recova iluminouse con 1.141 velas de sebo. Os festexos duraron catro días e incluíron danzas, sorteos e manumisión de escravos. A festa de maio do ano 1812 celebrouse con grande esplendor, sen paseo do Estandarte Real e toda exteriorización a favor de Fernando VII. A iluminación especial da praza durou seis días, houbo música e fogos de artificios. O 26 de maio tres nenos entoaron a Canción patriótica de Blas Parera, antecedente do Himno Nacional Arxentino. Na festa do ano seguinte distribuíronse premios a artesáns, repartiuse diñeiro aos pobres, bailouse, exhibíronse traxes, inscribíronse os nomes dos mortos pola patria e décimas de Frei Cayetano Rodríguez na pirámide.

O 8 de outubro de 1812 a praza volve ser epicentro doutra revolución: a que depuxo ao Primeiro Triunvirato. Ese día localizaron no arco principal da Recova dous obuses apuntando contra o Cabido.

En 1815 erixíronse catro estatuas que representaban a Europa, Asia, África e América, cada unha con décimas de Vicente López.

En 1816, confirmada en Buenos Aires o 10 de setembro a noticia de que o 9 de xullo se declarara a independencia no Congreso de Tucumán, celebrouse a mesma na praza o día 13 de setembro, cun grande acto popular. A Pirámide vestiuse de celeste e branco e inscribíronse nela versos patrios. Rodearona de floreiros e estatuas decorativas. Armouse un gran palco de honra con máis de 180 cadeiras de veludo. Houbo grandes desfiles militares, que prestaron xuramento de defender a independencia fronte ao Director Supremo Juan Martín de Pueyrredón. Carros triunfais dos distintos barrios desfilaron pola praza. Disparáronse salvas desde a fortaleza e desde os buques próximos á costa. Acendéronse máis de 2.000 luces. A festa continuou por moitos días, só interrompida unha vez por fortes tormentas.

En 1818 a praza vestiuse de gala para celebrar as vitorias do exército patrio nas batallas de Chacabuco e Maipú. Foi rodeada por 120 arcos, pintados coas cores azul e branco. Houbo unha iluminación profusa por cinco noites. Na base da Pirámide de Maio escribíronse poemas e no seu ápice colocouse un farol de dous metros de alto con vidros de cores.

Na celebración do 25 de maio realizada en 1823 iluminouse por primeira vez con 350 lámpadas alimentadas por gas proveniente dun gasómetro construído ad hoc nun oco existente entre a Catedral e a leira da familia Azcuénaga. Houbo fogos artificiais por tres días e ornamentouse a praza con columnas, pilastras e cornixas.

O 13 de febreiro de 1825, poucos días logo de recibir a noticia de que o 9 de decembro de 1824 o xeneral Antonio José de Sucre lograra a vitoria final sobre os españois na batalla de Ayacucho, realizáronse grandes festexos que duraron dous días e incluíron unha iluminación especial á Pirámide.

En 1829 os unitarios festexaron a toma do poder por Juan Lavalle.

O 4 de febreiro de 1852 o xeneral Lucio Mansilla proclamou de xeito público ao xeneral Urquiza como vencedor da batalla de Caseros. Colocáronse como ornamentos arcos e farois. O 19 de febreiro Urquiza fixo a súa entrada triunfal en Buenos Aires á fronte de máis de 30.000 homes armados. Na praza construíose, para recibilo, un arco triunfal e un tablado cunha orquestra de música. Desde as azoteas os antirrosistas arroxábanlle flores.

A Constitución do Estado de Buenos Aires xurouse na praza o 23 de maio de 1854. Colocáronse entón catro pirámides adornadas e con inscricións, de estilo gótico, nos seus catro ángulos e moitos adornos realizados con flores.

Outra xura, pero neste caso da Constitución da Nación Arxentina, realizouse o 21 de outubro de 1860.

En 1882, con motivo da morte do considerado heroe italiano Giuseppe Garibaldi, ocorrida o día 2 de xuño dese ano, rendéuselle unha importante homenaxe baixo o arco grande da Recova. Nun tumulto adornado con bandeiras descansaba un busto sobre un pedestal alto mentres unha sección militar lle rendía garda de honra.

Logo da demolición da Recova

A partir de 1884, coa mencionada demolición da Recova, a praza unifícase baixo o nome de Praza de Maio. Co tempo converteuse nun lugar tal que quen ou quen se apoderasen dela resumirían en si o verdadeiro poder.

Moi diversas convulsións políticas, festas, actos e manifestacións populares desenvolvéronse nela. Numerosas veces o pobo reuniuse fronte aos balcóns da Casa Rosada para escoitar, apoiar ou rexeitar os presidentes que gobernaban. Deportistas de éxito, en especial futbolistas, tamén gozaron do privilexio de celebrar desde alí os triunfos obtidos.

Destácanse algúns deses acontecementos:

O 13 de abril de 1890 fundouse a Unión Cívica e a súa creación finalizou cunha enorme marcha cara á Praza de Maio que se converteu no primeiro acto político de masas da historia arxentina contemporánea.^[4] A manifestación produciu unha seria crise política no goberno presidido naquel entón por Juárez Celman provocando a renuncia inmediata de todos os seus ministros.

En 1900, con motivo da visita do presidente brasileiro Manuel Ferraz de Campos Sáelles, instalouse no centro da praza un armazón de metal de varios metros de altura decorado con bombitas de luz de diversas cores. Logo da ida do mandatario brasileiro, o director do Zoológico de Buenos Aires, Clemente Onelli, pediu o ornamento para utilizalo como gaiola de cóndores. Desde entón séguello utilizando para tal fin.

O 25 de maio de 1910 celebrouse o centenario da Revolución de Maio e a praza foi un dos principais escenarios dos festexos en que participaron diversos rexementos dos países limítrofes que desfilaron pola avenida de Maio. Tamén recibiu a visita de personalidades ilustres de diversos países, como Pedro Montt, presidente do Chile, e a infanta Isabel de Borbón, irmá do rei de España Afonso XIII.

Manifestación en Praza de Maio o 17 de outubro de 1945

O 8 de setembro de 1930 o goberno de facto de José Félix Uriburu prestou xuramento nos balcóns da Casa de Goberno ante unha multitude que colmou a Praza de Maio. Uriburu dirixiuse á mesma e preguntou: Xurades por Deus e a Patria ser fieis ás autoridades que vós mesmos vos impuxestes?. Un si clamoroso levantouse na praza e enseguida xuraron os novos ministros.

O 17 de outubro de 1945 unha tumultuosa manifestación popular formada, maioritariamente por obreiros das zonas fabrís na periferia da cidade, logra a liberación do entón coronel Perón, detido polo goberno militar do que era parte como Secretario de Traballo; e que máis tarde sería electo como presidente da Arxentina. O feito provocou o desgusto de sectores da clase media e alta, pois foi visto como unha invasión da cidade polos chamados despectivamente cabecitas negras . A partir de entón, esta data é lembrada polo movemento peronista como o Día da Lealdade e reuníase anualmente na Praza de Maio para celebrar a comuñón cos seus líderes, Perón e Evita, quen daban os seus discursos desde o balcón da Casa Rosada.

Un grave atentado terrorista perpetrado o 15 de abril de 1953 por un grupo descoñecido, fixo estalar dúas bombas na praza durante un acto da Confederación Xeral do Traballo Arxentina (CXT). Morreron seis persoas e houbo 95 feridos. Ao principio detívose polo incidente a un grupo opositor entre os que se atopaba Roque Carranza, pero en 1955 Perón ordenaría liberalos. O feito nunca se esclareceu.^[5]

O 16 de xuño de 1955, a Praza de Maio foi bombardeada pola Aviación Naval arxentina, como parte dun intento de golpe, matando máis de 300 transeúntes e ferindo moitos máis. Desde o Ministerio de Guerra disparábase sobre posicións na praza e tamén houbo un avance por terra desde o Correo Central cunha gran batalla na zona nordés da praza. Aínda que este alzamento foi sufocado, tres meses máis tarde volvería atacar e triunfaría co nome de Revolución Libertadora, que tamén tivo a súa propia xigantesca manifestación na praza. O movemento peronista con todo non deixou de organizar a súa propia manifestación adicta na mesma praza tendo en conta que o deixaron expresarse.

Anos máis tarde, o 1 de maio de 1974, Perón, desde o balcón da casa Rosada, insultou os Montoneros, brazo armado do seu movemento, que se achaban manifestando na praza, tratándoos de estúpidos imberbes.

Desde o 30 de abril de 1977 é aquí onde as Nais de Praza de Maio se reunían cada xoves para realizar unha camiñada ao redor da Pirámide, con carteis e fotos dos seus fillos desaparecidos polos militares durante a guerra sucia. Tamén foi na praza onde se realizou o simulacro de ataque policial a Alfredo Astiz, que convenceu erroneamente ás nais de que era un verdadeiro familiar de desaparecidos, cando na realidade era un Capitán de Fragata infiltrado nas organizacións de dereitos humanos.

O cantautor Luís Alberto Spinetta, en plena ditadura militar, simbolizou na súa canción Las Golondrinas de Plaza de Mayo a nostalxia polas liberdades perdidas.

O ano de 1982 é moi movido en canto a concentracións cidadás na praza. Primeiro unha gran marcha organizada pola CXT e a Multipartidaria intentou encher a praza o 28 de marzo de 1982 para esixir o fin do ditadura, pero as barreiras policiais impedíronllo. Houbo 3.000 detidos. O 2 de abril dese mesmo ano houbo unha gran manifestación, pero agora para celebrar ao ditador Leopoldo Galtieri, quen decidira irresponsablemente ocupar as Illas Malvinas, comezando así a chamada Guerra das Malvinas. Houbo outras polo mesmo tema, con todo, a renuncia do militar o 17 de xuño, a consecuencia da desilusión causada pola derrota arxentina, produciu unha nova manifestación con serios disturbios. Tamén neste ano, o 5 de outubro, prodúcese a denominada Marcha pola Vida que deu orixe ás grandes marchas polos dereitos humanos que terminarían facéndose cada 24 de marzo. Xa preto do final de ano, o 16 de decembro, a Multipartidaria, a CXT, as organizacións de dereitos humanos, as estudantís e os partidos políticos organizan unha marcha masiva na que foi asasinado desde un Ford Falcon cor verde (modelo e cor que caracterizaba os grupos represores clandestinos), o obreiro Dalmiro Flores, pertencente ao sindicato de mecánicos SMATA.

O 10 de decembro de 1983 unha multitude chea de algarabía celebrou o retorno da democracia colmando a Praza de Maio mentres o Presidente Raúl Alfonsín, quen asumira o mando ese día, saudaba á multitude desde o Cabido.

O 20 de setembro de 1984 unha xigantesca marcha acompañou á Comisión Nacional sobre a Desaparición de Persoas (CONADEP) para entregar o informe Nunca Máis a Alfonsín.

En 1986, tras gañar a selección arxentina de fútbol a Copa Mundial en México, o equipo integrado entre outros por Diego Armando Maradona e dirixido por Carlos Bilardo, saudou desde o balcón da Casa Rosada á multitude que enchía a praza. A escena repetiuse en 1990 co equipo que desta vez resultou subcampión do campionato disputado en Italia e que tamén contou con Maradona e Bilardo.

Os días da Semana Santa de 1987 a praza estivo case permanentemente colmada por unha participación popular masiva que seguía o curso dos acontecementos dunha insurrección militar. O 19 de abril, domingo de Pascuas, o presidente Raúl Alfonsín chegaba a Praza de Maio logo de dialogar cos xefe da insurrección e comunicou que os militares sublevados serían detidos e xulgados. Con todo, o discurso presidencial provocaría un forte rexeitamento ao definir os rebeldes como Heroes de Malvinas e terminar o discurso cun saúdo de Felices Pascuas! que se consideraría como un acto de claudicación do presidente.

A Praza de Maio foi ademais un dos escenarios dos conflitos sociais ocorridos o 19 e 20 de decembro de 2001. A este acontecemento coñeceullo co nome de Cacerolazo. Durante o día 20 a represión policial provocou varias mortes, algunhas delas causadas na propia praza, en lugares que aparecen demarcados actualmente.

O diario Clarín relatou os feitos do día 20 do seguinte modo:

...A Policía estaba acuartelada na verea do Banco Nación, un lugar que fai un século se coñecía como o Hueco de las Ánimas, porque estaba construído sobre un cemiterio de inmigrantes. Desde alí buscou cumprir a orde oficial de disolver a marcha. O primeiro intento foi unha avanzada dos cabalos sobre un grupo que berraba arredor da Pirámide de Maio. Houbo fotógrafos tiroteados e manifestantes mallados con bastonadas. Pero, após 10 minutos, a xente estaba outra vez na praza e os cabalos no Banco Nación. Ese ida e volta, ese avance e retroceso nas posicións, foi despois a constante do día...O ánimo quentábase como o aire. Un grupo empezou a tirar pedras e entón volveu a represión, que non parou ata a noite. Un camión hidrante por Rivadavia e outro por Yrigoyen desataron a tormenta contra os manifestantes. A Infantería da Federal descargou un centenar de gases lacrimóxenos... A xente desmandouse. Pola Avenida de Maio largouse un maratón. E a Policía comezou a gañar terreo a forza de disparos ao corpo, desde patrulleiros das comisarías....A tensión empezou a ceder preto das 17. O silencio copou a zona, mentres os manifestantes se reorganizaban: tiraban baños químicos como barricada sobre Avenida de Maio, cruzaban cordas de verea a verea para atrapar cabalos e prendían lume en cada recuncho. Á noitiña, a Praza de Maio era outra vez da Policía. A impaciencia, da xente. E o Goberno, de ninguén.

Clarín, 21 de decembro de 2001

Ese día 20, en helicóptero, como Isabel Perón o 24 de marzo de 1976, o presidente Fernando de la Rúa abandonou a Casa Rosada pola terraza, ás 19.52, rumbo á Quinta de Olivos, diante o xentío reunido na praza que o repudiaba.

Cando co pasar dos días a situación política acougou e a asumiu Eduardo Duhalde, a praza foi dividida en dúas por un improvisado valo metálico que con todo permanece alí desde hai anos e é vixiado por ducias de policías.

O 8 de decembro de 2005, a petición dos seus fillos, as cinzas de Azucena Villaflor, foron depositadas xunto á Pirámide de Maio, no mesmo lugar onde ela comezara a organizar a loita das Nais de Praza de Maio pedindo respostas polos seus fillos desaparecidos.

O 18 de xuño de 2008 nunha multitudinaria concentración realizada na defensa da democracia, produciuse un accidente que custou a vida a un tucumano que viñera desde a súa provincia. Pasadas as 11 da mañá, o manifestante recibiu un golpe ao esborrallarse desde sete metros de altura un farol duns 10 quilos por causa dun pasacalle colgado nela durante o acto, situada sobre Hipólito Yrigoyen, preto da Casa Rosada. Unha hora despois morrería no hospital.

As execucións

Como se comentou máis arriba, o primeiro acto que se celebrou na praza foi durante a fundación da cidade en 1580, cando nela se estableceu o chamado Rolo da Xustiza. Inmediatamente despois colocouse unha forca e durante máis dun século atouse aos reos para o castigo que se facía en forma pública e diante dos nenos do colexio que eran aleccionados moralmente polo mestre. As penas ían de azoutes ata execucións crueis. Algunhas das execucións máis resonantes foron:

O 10 de marzo de 1802 foron aforcados Martín Ferreyra, alias Curú, e a súa banda por asaltar a vila de Las Víboras o 15 de agosto de 1801. foran xulgados por un Consello de Guerra, que os condenou a ser enforcados e esnaquizados. O vicerrei Joaquín do Piñeiro e Rozas modificou esta sentenza, e dispuxo que logo de enforcados só Curú fose esnaquizado, mentres que ao resto só debían cortarlles as mans logo de ser decapitados.

O 11 de decembro de 1811 foron fusilados e aforcados dez xefes do que se coñeceu como o motín das trenzas, que comezou no Rexemento de Patricios. Catro sarxentos (Juan Anxo Coares, Domingo Acosta, Manuel Afonso e José Enrique), dous cabos (Manuel Pintos e Agustín Quiñones) e catro soldados (Agustín Castelo, Juan Herrera, Mariano Carmen e Ricardo Nonfres) foron degradados diante das tropas, executados e os seus cadáveres postos á exposición pública.

O 6 de xullo de 1812 son fusilados por conspirar contra o goberno Martín de Álzaga e os seus cómplices. Tras descubrirse a conspiración, Martín de Álzaga deuse á fuga, ata ser atopado e executado o 6 de xullo. O 11 tamén foi executado Felipe Sentenach, quen foi previamente degradado por ser militar. Para isto levantouse un taboado no lugar onde actualmente se atopa o monumento a Manuel Belgrano, onde lle arrincaron as insignias do uniforme e partiron a súa espada. O 13 foi aforcado frei José das Ánimas, o primeiro relixioso executado na cidade.

En 1814 foi fusilado o capitán Marcos Úbeda por conspirar contra o goberno. Foi executado no Forte o domingo de Pascua de 1814, e o seu corpo exhibido na praza. Este episodio foi moi criticado xa que era costume indultar os condenados durante as festas relixiosas, e porque as familias que se dirixían para a misa na Catedral atopábanse co cadáver exposto.

En 1823 foron executados os xefes do levantamento producido o 19 de marzo dese ano, adversarios do Ministro Bernardino Rivadavia. Durante este levantamento intentaron apoderarse do Forte, liberando varios presos que se sumaron ao combate. As tropas do Forte lograron dispersar o motín, e entre os meses de marzo e abril foron fusilados varios dos líderes.

O 25 de outubro de 1837 foron fusilados o capitán José Santos Pérez e os irmáns Vicente e Guillermo Reynafé acusados do asasinato de Facundo Quiroga. Na realidade, foron acusados polo crime máis de sesenta persoas. O 27 de maio foron sentenciados 15 deles á súa execución na Praza 25 de Maio, mentres que, entre 25 acusados, 17 serían sorteados para a súa execución e os 8 restantes cumprirían unha condena de 10 anos de prisión. Ademais, os corpos de Santos Pérez e os Reynafé debían ser expostos na forca durante seis horas. Juan Manuel de Rosas modificou esa sentenza, e os irmáns Reynafé e Santos Pérez foron fusilados na Praza Vitoria.

O 17 de outubro de 1853 foron fusilados os mazorqueros, Silverio Badía e Manuel Troncoso. Os seus cadáveres foron suspendidos na forca durante catro horas.

As corridas de touros

A primeira corrida de touros que se realizou en Buenos Aires tivo lugar en 1609 na Praza Maior. Realizáronse durante dous séculos e nesas ocasións levantábase o rodo feito de palmas e táboas fronte ao Cabido e o toural nun lateral da praza. Cubríase o curro con varias capas de area, que se apisoaba: logo era regado coidadosamente por carros de augateiros. As construcións da contorna enfeitábanse e utilizábanse os seus palcos e balcóns en alugueiro. Os balcóns do Cabido usábanse como palco para as autoridades e xente "principal". Agregábase ao programa o desfile de bonecos, ananos, máscaras, actores etc. O espectáculo era acompañado por música de claríns e timbais. Eran comúns nos festexos importantes, como o realizado en 1750 na Praza Maior en honra a San Martiño de Tours.

O "Oco das ánimas"

Segundo a superstición popular, existiu na Praza da Vitoria, na esquina das actuais cales Reconquista e Rivadavia (actual terreo do Banco da Nación Arxentina), unha cova de Salamanca, ou sexa, un lugar onde o diaño e seres demoníacos celebraban aquelarres.

En efecto, construcións inconclusas deixaran no mencionado terreo pozos e escavacións, que no século XIII se coñecerían como Oco das ánimas. Neles refuxiábanse esmoleiros e sen-teito, e nas noites convertíanse nunha escura e tétrica cova, que por inferencia o porteño considerou unha cova de salamanca.

Sábese que subsistiu ata o tempo de Rosas, pois aí desenvólvese un episodio de Juan Pescozo, de Eduardo Gutiérrez.

Sobre ese sitio erixíanse as estadas da construción do inconcluso Teatro Coliseo, sobre os que se apostou o corpo de Biscaíños durante as invasións inglesas. En 1857, ao construírse o primeiro Teatro Colón nese lugar, o Oco desapareceu para sempre.

Notas

↑ Arxentinismo que significa "soportal", empregado no sentido de espazo cuberto na fachada dunha casa ou comercio
↑ Buenos Aires, Avenida de Mayo, (2002), de Elisa Radovanovic, páx 72
↑ Revista "Todo es Historia" Director: Félix Luna, ano III nº36, abril de 1970.
↑ Cabral,1967:421
↑ Nudelman, Santiago (1956), Pola moral e a decencia administrativa, Buenos Aires

Véxase tamén

Bibliografía

Berjman, Sonia (2001). La plaza española en Buenos Aires 1580/1880. Ed. KLICZOWSKI. ISBN 987-9474-13-9.
Casella de Calderón, Elisa (1991). Plaza de Mayo, escenario de la fundación de la ciudad. Revista Buenos Aires nos cuenta n° 15, Tercera edición. ISBN.
Casella de Calderón, Elisa (1989). La Plaza de Mayo. Revista Buenos Aires nos cuenta n° 17, Primera edición. ISBN 987-9105-14-1.

Libro de referencia
título: Los Monumentos y lugares históricos de la Argentina
autor: Carlos Vigil
publicación: Editorial Atlántida
id: non se dispón
ano: 1968
Libro de referencia
título: La plaza trágica
autor: Ricardo de Lafuente Machain
publicación: Municipalidad de la Ciudad de Buenos Aires
id: Non se dispón
ano: 1973
Libro de referencia
título: Las fuentes porteñas
autor: Oscar Félix Haedo
publicación: Municipalidad de la Ciudad de Buenos Aires
id: Non se dispón
ano: 1978
Libro de referencia
título: Buenos Aires: Historia de las calles y sus nombres
autor: Cutolo, V. O.
publicación: Buenos Aires: Elx
id: ISBN 950-99212-0-3
ano: 1994
Crónica Histórica Argentina, Tomo I, (1968) Ed. CODEX.
Revista Geográfica Americana, Tomo XXIX nº 174 (1948). Buenos Aires.
Diario Clarín, 25 de noviembre de 2006, La Plaza de Mayo será un gran patio... Reformas para el Bicentenario, Arquivado 29 de abril de 2008 en Wayback Machine.

Ligazóns externas

[1] Arxentinismo que significa "soportal", empregado no sentido de espazo cuberto na fachada dunha casa ou comercio

[2] Buenos Aires, Avenida de Mayo, (2002), de Elisa Radovanovic, páx 72

[3] Revista "Todo es Historia" Director: Félix Luna, ano III nº36, abril de 1970.

[4] Cabral,1967:421

[5] Nudelman, Santiago (1956), Pola moral e a decencia administrativa, Buenos Aires

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]