Proceso de Reorganización Nacional

Proceso de Reorganización Nacional

Localización
Poboación
Lingua usada	castelán
Creación	24 de marzo de 1976
Organización política
• Xefe de estado	Jorge Rafael Videla (1976-1981) - Foi o primeiro, o máis coñecido e o máis duradeiro líder da ditadura na Arxentina. Roberto Eduardo Viola (1981) Leopoldo Galtieri (1981-1982) Reynaldo Bignone (1982-1983) - Foi o último presidente de facto antes do retorno á democracia. As eleccións foron convocadas após a derrota da Junta Militar na guerra das Malvinas, o 30 de outubro de 1983.

Proceso de Reorganización Nacional é o nome co que se autodenominou a ditadura militar que gobernou de facto a Arxentina entre 1976 e 1983, como consecuencia do golpe de estado executado o 24 de marzo de 1976 que depuxo ao goberno constitucional de María Estela Martínez de Perón e instalou no seu lugar a unha Xunta militar encabezada polos comandantes das tres Forzas Armadas: Jorge Rafael Videla (Exército), Emilio Eduardo Massera (Armada) e Orlando Ramón Agosti (Forza Aérea). A xunta chegou ao poder nun contexto de violencia crecente, caracterizado polos enfrontamentos entre faccións armadas de esquerda e dereita do movemento peronista, e a acción violenta de organizacións guerrilleiras como Montoneros, de tendencia peronista, e o ERP, de inclinación marxista. Estes graves enfrontamentos incrementáronse significativamente desde fins da década do 70 e foron a principal xustificación utilizada polas FF.AA. para derrocar ao débil e pasivo ^{[Cómpre referencia]} goberno de Martínez de Perón.

Gardando continuidade co Operativo Independencia que a presidenta María Estela Martínez de Perón ordenara en 1975 en Tucumán, a xunta levou a cabo unha guerra contra as organizacións guerrilleiras, que contou co apoio inicial do goberno estadounidense—cuxo secretario de Estado, Henry Kissinger, avalou expresamente como medio para erradicar a "ameaza do comunismo"—. O goberno de facto detivo, interrogou, torturou e executou clandestinamente a miles de guerrilleiros, colaboradores, incluíndo a médicos e avogados que ofreceron apoio profesional aos perseguidos, así como a miles de civís que non tiñan ningunha relación coa subversión e estableceu centros clandestinos de detención para levar a cabo estas tarefas. As persoas detidas nestes centros clandestinos eran denominados desaparecidos e gran cantidade deles foron executados e enterrados en fosas comúns ou guindados ao mar.

O Proceso foi gobernado por catro xuntas militares sucesivas:

• 1976-1980: Jorge Rafael Videla, Emilio Eduardo Massera e Orlando Ramón Agosti
• 1980-1981: Roberto Eduardo Viola, Armando Lambruschini, Omar Domingo Rubens Graffigna
• 1981-1982: Leopoldo Fortunato Galtieri, Basilio Lami Dozo e Jorge Isaac Anaya
• 1982-1983: Cristino Nicolaides, Rubén Franco, Augusto Jorge Hughes

En cada unha destas etapas, as xuntas nomearon como presidentes de facto a Jorge Rafael Videla, Roberto Eduardo Viola, Leopoldo Fortunato Galtieri e Reynaldo Benito Bignone respectivamente, todos eles integrantes do Exército.

En 1982 o goberno militar emprendeu a Guerra das Malvinas contra o Reino Unido, intentando mobilizar así a oposición contra un inimigo exterior. A derrota sufrida provocou a caída da terceira xunta militar e meses máis tarde a cuarta xunta convocou eleccións para o 30 de outubro de 1983, nas que triunfou o candidato da Unión Cívica Radical, Raúl Alfonsín.

Os membros das tres primeiras xuntas do Proceso foron axuizados polos delitos cometidos durante o seu goberno, como consecuencia do Decreto 158/83 do presidente Alfonsín, que tamén creou a Comisión Nacional sobre a Desaparición de Persoas para investigar as violacións de dereitos humanos ocorridas entre 1976 e 1983. Como resultado do Xuízo ás Xuntas, cinco dos seus integrantes foron condenados e catro absoltos. Os restantes responsables foron enxuizados en diversos procesos. En 1986 e 1987 ditáronse as leis de Punto Final e de Obediencia Debida dando fin aos xuízos por crimes de lesa humanidade. En 1989 e 1990 o presidente Carlos Menem ditou unha serie de indultos que beneficiaron aos funcionarios do Proceso e aos xefes guerrilleiros que continuaban xudicialmente comprometidos. A situación de impunidade na Arxentina determinou que os familiares dos desaparecidos buscasen apoio no exterior, polo que desde 1986 iniciáronse procesos penais contra membros da ditadura militar en España, Italia, Alemaña, Francia, por desaparecidos deses países. O 2004 o Tribunal da cidade de Nuremberg, Alemaña emitiu ordes de captura e extradición contra Jorge Videla e Emilio Massera.

En 2003 as leis de Punto Final e Obediencia Debida foron derrogadas polo Congreso e os xuízos reabríronse, en tanto que a xustiza comezou a declarar inconstitucionais os indultos por "crimes de lesa humanidade" que cometeran os militares durante a última ditadura. Cumpre sinalar que os líderes guerrilleiros seguiron amparados polos indultos e ningún foi levado a xuízo polos seus crimes. En 2006 reabríronse 959 causas penais nas que 211 acusados atopábanse en prisión preventiva.

Inicio do Proceso

Os autores e ideólogos do Proceso empregaron este nome para xustificar a fractura da orde xurídica e o goberno ditatorial xurdido do golpe, argumentando que a orde democrática era insuficiente para restablecer a paz na Nación. Iníciase cun credo neoliberal no económico e coa intención de terminar coa actividade das organizacións guerrilleiras. Entre os seus primeiros actos contáronse o establecemento da pena de morte aos condenados por actividades subversivas, a suspensión das liberdades cidadás, a disolución do Congreso, a remoción dos membros da Corte Suprema de Xustiza, a intervención dos sindicatos obreiros e as universidades, a proscripción da actividade dos partidos políticos e a censura dos medios de comunicación.

A guerra sucia

Artigo principal: Guerra sucia na Arxentina.

Durante o Proceso de Reorganización Nacional, decenas de miles de persoas foron detidas, torturadas, asasinadas e desaparecidas ou forzadas ao exilio, como parte do plan de exterminio das organizacións guerrilleiras, quen atentaban contra a seguridade social, mediante enfrontamentos armados, explosivos etc.

O número exacto de desaparecidos non foi establecido: os organismos de dereitos humanos estiman a cantidade nuns 30.000; e, ata 2007, a Subsecretaría de Dereitos Humanos tiña rexistradas aproximadamente 15.000 vítimas. A CONADEP documentou 8.961 casos. Con todo, estas cifras nunca foron aceptadas polos defensores da ditadura militar que, inclusive, fan fincapé nalgúns casos illados de supostos desaparecidos que retornaron á vida pública como a Dra. Carmen Argibay, actual integrante da Corte Suprema da República, para pór en dúbida todas as acusacións contra a ditadura sobre as violacións aos dereitos humanos que, no entanto, foron probadas nas cortes nacionais e internacionais. Centos de cidadáns estranxeiros figuran tamén nas listas de "vítimas", entre eles de nacionalidade alemá, española, italiana, grega, sueca, francesa, entre outras.

Entre os desaparecidos atópase un número de nenos que se estiman entre 250 e 500, moitos dos cales foron adoptados ilegalmente logo de suprimirse a súa identidade. Existe unha organización denominada Avoas de Praza de Maio que se dedicou a localizalos, e que ata xaneiro de 2007 atopou a 85.

Durante o tempo da ditadura militar de 1976 a 1983 chegaron a funcionar centros clandestinos de detención, atopándose á Escuela de Suboficiales de Mecánica de la Armada e o Garage Olimpo entre os máis coñecidos na Cidade de Buenos Aires. Na Provincia de Buenos Aires, O Campito (tamén coñecido como Los Tordos) e O Vesubio; e A Perla, na Provincia de Córdoba.

Estas accións de represión ilegal constituíron a chamada guerra sucia e agravaron a situación de ilexitimidade e ilegalidade en que incorreran as Forzas Armadas ao interromper a orde constitucional.

Os crimes de lesa humanidade ocorridos durante o Proceso foron investigados en 1984 pola Comisión Nacional sobre a Desaparición de Persoas (CONADEP) que realizou o famoso Informe "Nunca Más".

Por estes crimes, as tres xuntas de comandantes que gobernaron o país entre 1976 e 1982 (exclúese a última) foron xulgadas e condenadas en 1984. Outros responsables foron axuizados e condenados tanto na Arxentina como noutros países. Os procesos continuaron varias décadas logo dos feitos.

A política económica

O Plan Económico do Proceso de Reorganización Nacional foi deseñada basicamente por José Alfredo Martínez de Hoz, que desempeñou o cargo de ministro de Economía ata o 29 de marzo de 1981.

O Plan Económico foi presentado o 2 de abril de 1976, e tiña como obxectivo explícito deter a inflación e estimular o investimento estranxeiro. Iniciouse unha redución arancelaria que chegou ao seu máximo nivel en 1978, coa finalidade expresa de incrementar a competitividade da economía arxentina e promover as súas vantaxes naturais. O resultado foi un proceso de importacións masivas e un efecto desastroso sobre a industria. Grandes empresas industriais pecharon as súas plantas: General Motors, Peugeot, Citroen e Chrysler, Siam, Decca (Deutz-La Cantábrica), a planta de vehículos utilitarios de Fabricacións Militares, Aceiros Ohler, Tamet, Cura, Olivetti, e outras miles de empresas industriais medianas e pequenas. Para 1980 a produción industrial reducira un 10% o seu achegue ao PBI, e nalgunhas ramas como a ata entón estendida

Con todo hai que destacar que o desemprego alcanzo o 2% a fins dos '70 e comezos dos '80.

Apoiado nunha política laboral que produciu unha profunda reforma das leis laborais, a prohibición da folga, a intervención militar dos sindicatos, e a política represiva de "guerra sucia", Martínez de Hoz decretou o conxelamento de salarios e contivo o descontento xeral, ante unha caída do nivel de vida da poboación sen precedentes. O salario real, sobre unha base 100 en 1970, subira a 124 en 1975. En 1976, nun só ano, cae bruscamente a 79, o nivel máis baixo desde os anos 30 (OIT 1988). Nunca máis volverá recuperarse. Adicionalmente a pobreza, que desde os anos 40 situouse sempre debaixo do 10%, e que era do 5,8% en 1974, subiu ao 12,8% en 1980 e ao 37,4% de pobreza en 1982 (INDEC, datos correspondentes ao Gran Buenos Aires).

Co obxectivo de controlar a demanda de divisas e manter un política de atraso cambiario, Martínez de Hoz implementou a fins de 1978 un sistema de depreciación programada, alcumado la tablita. Xunto coa Lei 21.526, de entidades financeiras, promulgada en xuño do ano anterior, a tablita promovería a especulación financeira desmedida. A medida tomouse para intentar compensar as perdas ocasionadas aos aforristas pola diferenza entre a taxa de interese pagada aos depósitos a prazo fixo e a inflación; para protexer ás entidades financeiras, o Estado fíxose responsable do pago dos depósitos. O custo destas medidas, que ocasionaron o peche de máis de 25 entidades crediticias, cuxos pasivos debeu asumir o Estado, foi enorme; tamén o foi para os consumidores, que deberon facer fronte a un mercado de crédito liberalizado, cuxas taxas aumentaron parellamente ás pagas polos depósitos. Os créditos hipotecarios alcanzaron unha taxa de interese do 100% anual, que resultou impagables para numerosos debedores, e conduciu a unha gran parte da poboación a perder a propiedade das súas vivendas.

O resultado combinado das políticas económicas internas e a situación financeira internacional de abundantes capitais buscando prazas de investimento, impulsou un nivel de endebedamento marca. A débeda externa elevouse de 7.875 millóns de dólares ao finalizar 1975, a 45.087 millóns de dólares ao finalizar 1983 O proceso de endebedamento constituíu esencialmente unha operación delituosa executada por empresas nacionais e estranxeiras, militares e axentes económicos, segundo se comprobou no importante fallo de 196 follas ditado o 13 de xullo de 2000 no caso "Alejandro Olmos c/ Martínez de Hoz y otros s/ Defraudación".

Con posterioridade á renuncia de Martínez de Hoz sucedéronse como ministros de Economía:

• Lorenzo Sigaut (marzo a decembro de 1981)
• Roberto Alemann (decembro de 1981 a xuño de 1982)
• Dagnino Pastore (xullo a agosto de 1982)
• Jorge Wehbe (agosto de 1982 a decembro de 1983)

Bibliografía

• Gerchunoff, Pablo; Llach, Lucas (1998). El ciclo de la ilusión y el desencanto: un siglo de políticas económicas en Argentina. Buenos Aires: Ariel. ISBN 950-9122-57-2. 

• Proyecto PNUD-OIT (1988). Documento de Trabajo Nº 18: El salario mínimo en Argentina: alcances y evolución (1964-1988). Ginebra: OIT. ISBN. 

• Schvarzer, Jorge (1996). La industria que supimos conseguir. Buenos Aires: Planeta. ISBN 950-742-690-6. 

• Instituto de Estadísticas y Censos (INDEC). Condiciones de vida; series históricas. Buenos Aires: INDEC. [1]. 

Política cultural e educativa

O Proceso de Reorganización Nacional tivo unha política cultural e educativa en sintonía coa súa política represiva de guerra sucia. Esta política incluíu unha estrita censura previa. O goberno militar creou un grupo especial encargado de controlar e censurar todo tipo de produción científica, cultural, política ou artística.

O Proceso queima os libros

O 29 de abril de 1976 en Córdoba, unha pila de libros arde no Rexemento de Infantería Aerotransportada da Calera. O comunicado oficial dicía:

Se incinera esta documentación perniciosa que afecta al intelecto y a nuestra manera de ser cristiana a fin de que no pueda seguir engañando a la juventud sobre nuestro más tradicional acervo espiritual: ‘Dios, Patria y Hogar’.

Arden, entre moitas obras, as novelas de Gabriel García Márquez, os poemas de Pablo Neruda e as investigacións de Osvaldo Bayer. Desde o Ministerio de Educación e Cultura xéstase a "Operación Claridad": plan de caza de opositores en toda a área cultural. Ademais das desaparicións de artistas, intelectuais, docentes e alumnos, o plan produce despedimentos masivos e inhabilitacións para ensinar.

En la ciudad de Rosario, provincia de Santa Fe, los militares usurparon la Biblioteca Popular Constancio C. Vigil. La Vigil, una institución que tenía una biblioteca de 55.000 volúmenes en circulación y 15.000 en depósitos, a principios de la década del setenta. El 25 de febrero de 1977 fue intervenida mediante el decreto nº 942. Ocho miembros de su Comisión Directiva detenidos ilegalmente, su control de préstamos bibliográficos utilizado para investigar a los socios. Miles de libros de la entidad fueron quemados, por ejemplo seiscientas colecciones de la obra completa del poeta Juan L. Ortiz. El periodista y escritor Mempo Giardinelli sufrió las consecuencias de la pasión ígnea de los militares: su primer novela fue quemada junto a una de Eduardo Mignogna (Enrique) Medina es, quizás, uno de los autores más sistemáticamente perseguidos por la censura, durante la dictadura e incluso antes”, según Invernizzi y Gociol. Manuel Pampín, de Corregidor, editó parte de la obra del autor de Las Tumbas, como Sólo ángeles cuya sexta edición fue prohibida aunque no la séptima, una copia de la anterior. La quema de libros más grande que concretó la dictadura fue con materiales del Centro Editor de América Latina, el sello que fundó Boris Spivacow quien además tuvo un juicio ‘por publicación y venta de material subversivo’. El fue sobreseído pero el millón y medio de libros y fascículos ardieron en un baldío de Sarandí. Marcelo Massarino - Revista Sudestada 46, 18/03/06

Todos eran subversivos

Para obtener sus objetivos (los subversivos) han usado y tratan de usar todos los medios imaginables: la prensa, las canciones de protesta, las historietas, el cine, el folklore, la literatura, la cátedra universitaria, la religión... Almirante Armando Lambruschini

El teatro, el cine y la música se constituyeron en un arma temible del agresor subversivo. Las canciones de protesta, por ejemplo, jugaban un papel relevante en la formación del clima de subversión que se gestaba: ellas denunciaban situaciones de injusticia social, algunas reales, otras inventadas o deformadas. Teniente General Roberto Viola

En nuestros días, se ha consumado lo peor que podía ocurrir y de las más funestas consecuencias: la infiltración de las ideologías marxistas en el sentido nacional y, más aún, en el nacionalismo argentino y en la Iglesia Católica Apostólica Romana. General Manuel Bayón, director de la Escuela Superior de Guerra, 1977

Hasta el presente, en nuestra guerra contra la subversión no hemos tocado más que la parte alta del iceberg (...) Ahora es necesario destruir las fuentes que forman y adoctrinan a los delincuentes subversivos, y esta fuente se sitúa en las universidades y en las escuelas secundarias. La influencia más peligrosa es la ejercida por los universitarios formados en el extranjero, y más precisamente en la Sorbona, Dauphine y Grenoble, que de inmediato transmiten el veneno con el cual intoxican a la juventud argentina. General Acdel Edgardo Vilas, Comandante de la V Región Militar, 1976

A partir de una simple composición sobre las estaciones del año, un maestro subversivo o un idiota útil comentará a sus alumnos la posibilidad de combatir el frío según los ingresos de cada familia (…) Para los educadores: inculcar el respeto por las normas establecidas; inculcar una fe profunda en la grandeza del destino del país; consagrarse por entero a la causa de la Patria, actuando espontáneamente en coordinación con las Fuerzas Armadas, aceptando sus sugerencias y cooperando con ellas para desenmascarar y señalar a las personas culpables de subversión, o que desarrollan su propaganda bajo el disfraz de profesor o de alumno (…) Para los alumnos: comprender que deben estudiar y obedecer, para madurar moral e intelectualmente; creer y tener absoluta confianzas en las Fuerzas Armadas, triunfadoras invencibles de todos los enemigos pasados y presentes de la Patria. General Luciano Benjamín Menéndez

Combater a subversión

En 1977, distribuíuse nas escolas un material gráfico dirixido aos pais con fillos en idade escolar, titulado "Cómo reconocer la infiltración marxista en las escuelas":

Léxico marxista para uso de los alumnos: (...) Lo primero que se puede detectar es la utilización de un determinado vocabulario que, aunque no parezca muy trascendente, tiene mucha importancia para realizar este "trasbordo ideológico" que nos preocupa. Así, aparecerán frecuentemente los vocablos diálogo, burguesía, proletariado, América latina, explotación, cambio de estructuras, capitalismo.

Historia, Formación Cívica, Economía, Geografía y Catequesis en los colegios religiosos, suelen ser las materias elegidas para el adoctrinamiento subversivo. Algo similar ocurre con Castellano y Literatura, disciplinas de las que han sido erradicados los autores clásicos, para poner en su lugar a "novelistas latinoamericanos" o "literatura comprometida" en general.

Otro sistema sutil de adoctrinamiento es hacer que los alumnos comenten en clase recortes políticos, sociales o religiosos aparecidos en diarios y revistas, que nada tienen que ver con la escuela. Es fácil deducir cómo pueden ser manejadas las conclusiones.

Asimismo, el trabajo grupal que ha sustituído a la responsabilidad personal puede ser fácilmente utilizado para despersonalizar al chico, acostumbrarlo a la pereza y facilitar así su adoctrinamiento por alumnos previamente seleccionados y entrenados para "pasar" ideas.

No mesmo ano, o decreto 3155 prohibiu a distribución, venda e circulación dos relatos infantís "Un elefante ocupa mucho espacio", de Elsa Bornemann, e "El nacimiento, los niños y el amor", de Agnes Rosenstichl (ambos de Ediciones Librerías Fausto), por tratarse de "cuentos destinados al público infantil con una finalidad de adoctrinamiento, que resulta preparatoria para la tarea de captación ideológica del accionar subversivo.".

O decreto 538, de maio de 1978, estableceu para profesores e mestres a lectura e comentario obrigatorio do folleto "Conozcamos a nuestros enemigos", cuxo contido resumiu o diario La Prensa nese mesmo mes:

El texto tiende a facilitar a los docentes la comprensión del proceso subversivo en el país, especialmente en el medio educativo, y brinda elementos de juicio sobre la forma de obrar del marxismo. Expone también la estrategia particular de la subversión en el ámbito educativo, sus modos de acción en todos los niveles educativos y en la actividad gremial del ámbito educativo (sic). En las conclusiones del trabajo, cuya lectura y aceptación por parte del personal docente y administrativo es obligatoria, se expresa que 'es en la educación donde hay que actuar con claridad y energía para arrancar la raíz de la subversión, demostrando a los estudiantes las falsedades de las doctrinas y concepciones que durante tantos años les fueron inculcando en mayor o menor grado.

En outubro de 1978, unha resolución do Ministerio do Interior prohibiu as obras "La educación como práctica de la libertad" (Editorial Siglo XXI) e "Las iglesias, la educación y el proceso de liberación humana en la historia" (Editorial La Aurora), do pedagogo brasileiro Paulo Freire, xa que, segundo as autoridades,

sirven como medio para la penetración ideológica marxista en los ámbitos educativos. Por otra parte, su metodología para interpretar la realidad, el hombre y la historia es manifiestamente tendenciosa. Las fuentes de pensamiento del autor, como los modelos y ejemplos que expone, son de clara inspiración marxista y toda su doctrina pedagógica atenta contra los valores fundamentales de nuestra sociedad occidental y cristiana.

Tamén en outubro de 1978 prohibiuse a distribución da novela "La tía Julia y el escribidor", do escritor peruano Mario Vargas Llosa, argumentando que

revela distorsiones e intencionalidad, así como reiteradas ofensas a la familia, la religión, las instituciones armadas y los principios morales y éticos que sustentan la estructura espiritual e institucional de las sociedades hispanoamericanas y, dentro de éstas, a nuestra Nación, contribuyendo a mantener y expandir las causas que determinaron la implantación del Estado de Sitio.

O interventor do Instituto Nacional de Cinematografía, capitán Bitleston, sinalou, días antes de celebrarse en Buenos Aires a Semana do Cine Español, do 23 ao 31 de xullo de 1979, a "inconveniencia" de presentar varios dos filmes seleccionados pola Dirección Xeral de Cinematografía de España para ser exhibidos en Buenos Aires. Os directores e produtores españois, decatados da censura previa, negáronse a enviar as súas películas, o que motivou a postergación sine díe do evento.

En xullo de 1980, por decreto 2038, prohibiuse a utilización no ámbito escolar da obra Universitas, Gran Enciclopedia del Saber, de Editorial Salvat, editada en Barcelona, por

...incurrir en falseamiento de la verdad histórica (...) analizando uno de los períodos más importantes de la historia moderna, como es el proceso de industrialización, bajo la metodología inspirada en el materialismo dialéctico.

No mesmo decreto prohibíase o Dicionario Salvat:

Las dos obras revelan un proceso editorial sistemático, en el cual la Enciclopedia y el Diccionario cumplen la función expresa de ofrecer al estudiante (...) un léxico definitivamente marxista, mediante la utilización de palabras y acepciones que, lejos de corresponder fielmente a los significados propios de la lengua, tienden a substituír estos por otros que responden y son típicos de esa ideología

En setembro de 1980, un comunicado ministerial prohibiu o uso nas escolas dos textos de Antoine de Saint-Exupéry, autor, entre outros, de "O Principiño".

Editores, xornalistas, escritores, poetas, cantantes, son prohibidos, como Piero, Nacha Guevara, Aída Bortnik, María Elena Walsh, Horacio Guaraní, Gian Franco Pagliaro, Griselda Gambaro, Mercedes Sosa, Litto Nebbia, Sergio Renán, César Isella, Pacho O'Donnell, Ariel Ramírez, entre moitos outros, ou perseguidos e asasinados.

Boris Spivacow

Ademais de ser xerente de Eudeba durante oito anos e fundador do Centro Editor de América Latina (CEAL) - dous sucesos editoriais inigualables na historia-, José Boris Spivacow resistiu coas armas da cultura á nefasta ditadura que lle queimou un millón e medio de exemplares. A praza situada na esquina das Heras e Austria en Buenos Aires leva o seu nome, a partir dunha iniciativa conxunta da Biblioteca Nacional e da Cámara Arxentina do Libro.

Héctor Germán Oesterheld

Naceu en Buenos Aires en 1922. A fins da década do 40 comeza escribindo contos infantís, publicados pola Editorial Abril. Logo colabora na mítica revista Mais Alá, e en 1950 publica a súa primeiro historieta, «Alan e crazy». Cara a 1955 publica «O sarxento Kirk» e «Bull Rokett». En 1957, con debuxos de Solano López, publica a primeira parte de «O eternauta», que se convertería na máis famosa historieta arxentina. Hector G. Oesterheld, como outros 8.961 arxentinos, foi secuestrado e asasinado en 1977 pola ditadura militar. Na época do proceso o autor era membro e xefe de prensa da banda terrorista Montoneros e realizaba a historieta O Eternauta II cun forte enfoque político.

Entre algúns casos paradigmáticos prohibiuse o ensino da matemática moderna, ou os temas musicais nos que Carlos Gardel era acompañado só por guitarras. Grupos de censores marcaban cunha cruz os temas musicais que non podían ser transmitidos polas emisoras radiais.

As universidades foron intervidas, e enviáronse centos de espías co fin de detectar opositores e detelos. Así mesmo, os programas de ensino foron "depurados" de todo contido considerado contrario á cultura "occidental e cristiá".

Prohibición de literatura nazi e de ultradereita

Durante o proceso ditáronse varios decretos prohibindo tamén a venda e distribución, e ordenando secuestrar todos os exemplares dispoñibles de diversos libros de orientación nazi ou de ultradereita, entre eles:

• Del Yugo Sionista a la Argentina Posible - Esquema Económico de la Dependencia y la Liberación Argentina, por Walter Beveraggi Allende, editorial Confederación Nacionalista Argentina. Prohibido por decreto 3209/76 (publicado no Boletín Oficial de la República Argentina do 16/12/76, Colección de Anales de Legislación Argentina XXXVII-A-182).
• Schulchan Arukh - El Código Sagrado de los Judíos, "Ediciones Mi Lucha", "Colección biblioteca de Esclarecimiento Popular Nº 2". Prohibido por decreto 2579/77 (publicado no Boletín Oficial de la República Argentina do 06/09/77, Colección de Anales de Legislación Argentina XXXVII-D-3821).
• La Economía Nacional Socialista, de Hermann e Ritach, editado por "Editorial Occidente". Prohibido por decreto 3006/76 (publicado no Boletín Oficial de la República Argentina do 30/11/76, Colección de Anales de Legislación Argentina XXXVI-D-2959).
• Revista Cabildo, edición de xuño de 1977. Dito número foi prohibido e secuestrado por decreto 1711/77 (publicado no Boletín Oficial de la República Argentina do 16/06/77, Colección de Anales de Legislación Argentina XXXVII-C-2612), en cuxo artigo 3º se aclaraba que o secuestro da edición ...no impedirá la realización de las tareas administrativas inherentes a la revista Cabildo..., que se seguiu publicando de xeito intermitente.

Bibliografía

• Ruffa, Fernando (2006). La censura y quema de libros durante la dictadura militar. ANRED, volumen Cultura, número=22 de marzo de 2006. [2]. 

• Almirón, Fernando (2001). Camposanto. 

O Conflito do Beagle

Artigo principal: Conflito do Beagle.

En 1971 os presidentes Salvador Allende de Chile e Alejandro Agustín Lanusse da Arxentina acordaran someter as súas diferenzas polas illas ao sur do Canle Beagle formalmente ao Reino Unido, pero no seu contido a un tribunal arbitral composto por xuíces elixidos consensuadamente por ambos gobernos, todo isto no marco do dereito internacional e os tratados vigentes.

O 22 de maio de 1977 dáse a coñecer en Londres o Laudo Arbitral de 1977 que outorga a Chile as illas Picton, Nova e Lennox xunto ás illas adxacentes. Arxentina obtén a metade norte da canle e as illas correspondentes.

A xunta militar arxentina declarou a sentenza "insubsanablemente nula" e iniciou a planificación dunha guerra de agresión contra Chile para revertir o Laudo Arbitral. Os comandantes das forzas armadas arxentinas puxeron en marcha a Operación Soberanía a noite do 21 ao 22 de decembro de 1978, que foi abortada horas despois cando a xunta aceptou a mediacion papal no conflito.

Ningún dos presidentes de facto lle diu solución ao conflito desatado co descoñecemento do Laudo Arbitral.

A Guerra das Malvinas (1982)

Artigo principal: Guerra das Malvinas.

Durante o Proceso de Reorganización Nacional, o 2 de abril de 1982, o goberno militar, a cargo do presidente Leopoldo Fortunato Galtieri, ocupou militarmente as Illas Malvinas, cuxa soberanía era causa de diferenzas con Gran Bretaña desde o século XIX; dando así comezo á Guerra das Malvinas.

A guerra finaliza o 14 de xuño de 1982 coa rendición da Arxentina. O seu saldo final foi a reocupación das Malvinas polo Reino Unido e a morte de 649 soldados arxentinos, 255 británicos e 3 insulares. Na Arxentina, a derrota no conflito precipitou a caída da Xunta militar que gobernaba o país e a asunción do xeneral Reynaldo Bignone quen iniciará un proceso de restauración do sistema democrático.

Actualmente a nación arxentina reclama a soberanía sobre as illas Malvinas, Georgias del Sur e Sandwich del Sur (Constitución Nacional: Disposicións Transitorias, Primeira: A Nación Arxentina ratifica a súa lexítima e imprescriptible soberanía sobre as Illas Malvinas, Georgias delSur e Sandwich delur e os espazos marítimos e insulares correspondentes, por ser parte integrante do territorio nacional.).

Fin e consecuencias do Proceso

Pos en xaque polas recentes protestas sociais, a presión internacional polas violacións aos dereitos humanos, e a derrota na guerra das Malvinas, o autodenominado Proceso caeu finalmente en 1983, véndose obrigado a chamar a eleccións Bignone, o último líder da Xunta Militar.

A campaña presidencial de 1983 opón o candidato peronista Ítalo Luder, quen rexeita unha revisión do sucedido durante a ditadura outorgando legalidad á lei de autoamnistía ditada polos militares, e ao radical, Raúl Alfonsín, favorable ao procesamento dos máximos responsables do terrorismo de estado (establecía tres niveis de responsabilidade). O 10 de outubro Alfonsín vence co 52% dos votos provocando a primeira derrota electoral do peronismo na historia.

Apenas asumida a presidencia o 10 de decembro de 1983, Alfonsín (1983-1989), asinou os decretos de creación da Comisión Nacional sobre a Desaparición de Persoas para investigar as violacións aos dereitos humanos ocorridas entre 1976 e 1983. A súa investigación, plasmada no libro Nunca Más foi entregada a Alfonsín o 20 de setembro de 1984.

O goberno radical ordenou o procesamento dos principais responsables do terrorismo de estado no chamado Xuízo ás Xuntas, coa participación destacada do fiscal, Julio César Strassera. A súa sentenza condenou aos integrantes das Xuntas Militares a severas penas corporais por delitos de lesa humanidade, incluíndo a reclusión perpetua aos principais reponsables. Era a primeira vez que se enxuízou a quen detentaron a suma do poder público sen máis armas que as leis. Foron enxuizados polos mesmos tribunais que poden enxuizar a calquera cidadán, aplicando o código penal vixente na república desde 1922. Este foi un feito único no mundo que sentou precedentes para que se incluíse no Código Penal a figura da desaparición forzada de persoas, imitada por varios países e que logrou á vez que a ONU a declarase delito de lesa humanidade.

Con todo, cedendo ás presións de sectores militares (e tamén dalgúns sectores civís) o goberno de Alfonsín promulgó as leis de Obediencia Debida e Punto Final, as cales extinguiron as accións penais contra os mandos intermedios participantes da chamada Guerra sucia.

En 1990 o presidente Carlos Menem concedería o indulto aos líderes militares, como Jorge Videla e Eduardo Massera, condenados a cadea perpetua; no entanto, quedarían en prisión domiciliaria por outros crimes non alcanzados polo indulto, como a apropiación de fillos nacidos durante o cativerio dos seus pais.

O 15 de abril de 1998, pola lei 24.952, se derogaron as leis de Punto Final (Nº 23.492) e Obediencia Debida (Nº 23.521), que posteriormente, o 2 de setembro de 2003, foron declaradas "insanablemente nulas" (Artigo 1º) pola Lei 25.779. O 14 de xuño de 2005, a Corte Suprema de Xustiza da Nación declarou a inconstitucionalidad das leis mencionadas anteriormente, ademais de establecer a validez da lei de nulidad. Na actualidade atópanse en proceso de apelación para a revogación dos indultos de 1990.

Día Nacional da Memoria

Marcha durante o trixésimo aniversario do Proceso de Reorganización Nacional.

O 15 de marzo de 2006, a lei 26.085 declara o 24 de marzo como Día Nacional da Memoria pola Verdade e a Xustiza en conmemoración ao terrorismo de Estado e crimes de lesa humanidade cometidos durante o Proceso, ao cumprirse 30 anos do golpe que derrocara a María Estela Martínez de Perón. Establécese como festivo nacional inamovible.

Aplicación do concepto de xenocidio

O Tribunal Federal Nº 1 da Prata utilizou por primeira vez no país a figura de xenocidio para describir as accións realizadas polo Estado arxentino durante estes anos. Aínda que cita o feito de que durante algúns anos a lexislación internacional contemplaba os motivos políticos na definición, a fundamentación para aplicar a definición céntrase principalmente no feito de que as vítimas pertencían a un grupo nacional: o arxentino. A sentenza refírese á condena ao ex director de Investigacións da Policía bonaerense Miguel Etchecolatz por casos relacionados con detidos-desaparecidos, lida o 19 de setembro de 2006. O 9 de outubro de 2007 o Tribunal Federal Oral Nº1 da Prata condenou a reclusión perpetua por xenocidio a Christian Federico Von Wernich, sacerdote da Igrexa Católica Apostólica Romana e ex capelán da Policía bonaerense en tempos do Proceso

Véxase tamén

Outros artigos

• Golpes de estado na Arxentina
• Escola das Américas
• Golpe de Estado
• Guerra das Malvinas
• Guerra sucia na Arxentina
• Masacre de Fátima
• Operación Cóndor
• Lista de masacres na Arxentina (Século XX)

Ligazóns externas

• Sitio do goberno arxentino sobre o Proceso de Reorganización Nacional
• Sitio do Ministerio de Educación arxentino sobre o Proceso de Reorganización Nacional Arquivado 22 de febreiro de 2009 en Wayback Machine.