Conflito de Gamonal de 2014

Protesta durante a noite na rúa Vitoria o 14 de xaneiro

O conflito de Gamonal fai referencia a unha serie de protestas en forma de manifestacións e disturbios que se sucederon a partir do 10 de xaneiro de 2014 en Gamonal, o barrio máis extenso e con máis poboación da cidade de Burgos (aproximadamente un terzo da poboación total da cidade), debido á decisión do Concello de Burgos de gastar 8,5 millóns de euros en construír un bulevar sobre a antiga rúa Vitoria, un dos principais eixes da urbe burgalesa. A oposición veciñal ás obras baseábase na falta de necesidade e o excesivo custo destas, a duración das obras, fixada nuns 15 meses, a eliminación de 2 carrís na estrada, pasando de 4 a 2, e a redución significativa de prazas de aparcadoiro gratuítas, pois se perderían 300 prazas en superficie e se construiría un aparcadoiro subterráneo de pagamento.

Entre o 10 e o 14 de xaneiro desenvolvéronse numerosas manifestacións e asembleas pola banda dos veciños para conseguir a paralización das obras. Durante algunhas desas noites varios centos de persoas protagonizaron disturbios coa queima de colectores e o ataque ás obras e sucursais bancarias, cun saldo de 46 detidos e varios feridos. En resposta, varios centos de policías despregáronse polo barrio, entre eles uns 200 axentes das Unidades de Intervención Policial (forzas antidisturbios) da Policía Nacional. Tamén foron varias as cidades no resto de España que acubillaron manifestacións a prol do barrio.

Tras varios días de protestas e altercados, o alcalde de Burgos, Javier Lacalle, anunciou primeiro a paralización temporal das obras e a creación dun grupo de traballo para intentar chegar a un consenso, para despois, o día 17 de xaneiro, anunciar o cesamento definitivo do proxecto no barrio de Gamonal.

Contexto e situación

Rúa Vitoria no día antes do comezo das obras 8 de xaneiro.

Gamonal é o barrio de maior número de habitantes da cidade de Burgos. É un barrio onde residen maioritariamente obreiros. O barrio xa vivira en anos recentes situacións de protestas e tensións similares, aínda que nunca acadaran tal magnitude. O conflito xurdiu trala decisión do Concello de Burgos de construír un bulevar sobre a antiga rúa Vitoria, un dos principais eixes da cidade. A maioría dos veciños do barrio mostráronse rapidamente en contra desta obra, considerada polos seus detraedores como unha obra faraónica innecesaria e inxustificada dado o seu elevado custo, uns 8,5 millóns de euros. Outro dos principais problemas era a perda de prazas de aparcadoiro gratuítas, unhas 300. No seu lugar crearíanse prazas de aparcadoiro subterráneas, pero estas serían de pagamento e cun prezo de saída de 19 800 €. A isto cumpre sumar que as prazas non serían en propiedade, senón en alugueiro por un máximo de 40 anos. Outro punto polémico provén do empresario que encabeza o proxecto de reforma, Antonio Miguel Méndez Pozo, implicado en numerosas polémicas e casos de corrupción, como o caso de construción polo que foi condenado a sete anos de prisión en 1992 por un delito de falsidade documental. Amais é propietario do Diario de Burgos, un dos principais xornais da provincia e concesionario, ao carón do empresario José Luis Ulibarri —imputado no caso Gürtel—, da radiodifusora autonómica Radio Televisión de Castilla y León, S.A., financiada polo goberno castelán-leonés. Méndez Pozo é sinalado como un dos principais beneficiarios da obra. Aínda que as súas empresas non foron finalmente as adxudicatarias da construción, si o serán da dirección e dos posibles aumentos de presupostos, dunha obra cuxa concesión estaría enchida de irregularidades. O alcalde de Burgos Javier Lacalle, pertencente ao Partido Popular, tamén foi obxecto das críticas por non ter supostamente en conta a opinión maioritaria dos veciños. Segundo o diario Último Cero, Lacalle viuse implicado en 2006 nunha polémica despois de realizar unha viaxe á Costa Azul francesa con todos os gastos pagados por varios construtores, encabezados polo fillo de Méndez Pozo.

A estes problemas uníronse o elevado nivel de desemprego que azouta o barrio, a diminución do gasto social, a indignación froito da crise económica en España e a percepción da existencia de corrupción pola banda da poboación. Algúns dos veciños declararon que o investimento no bulevar podería destinarse a outros sectores e colectivos máis desfavorecidos.

Cronoloxía

2013

Antes de que o conflito de Gamonal transcendese aos medios, os veciños e asociacións do barrio xa protagonizaran varias accións para pedir a paralización dos proxectos de construción. En xullo de 2013 a Asociación Veciñal Las Eras de Gamonal e Cristina Bilbao Puente entregaran 3 715 sinaturas en contra do futuro bulevar. O 6 de novembro de 2013 celebrouse unha asemblea de veciños na Casa da Cultura de Gamonal. Tamén en novembro se celebrou unha manifestación que contou coa participación de máis de 3 000 persoas.

2014

9 de xaneiro

Realizouse o corte ao tráfico da rúa Vitoria e o valado perimetral do que ía ser a primeira fase da obra, que nos días posteriores sería coñecido como "zona cero".

Durante a tarde-noite produciuse unha concentración entre as rúas Vitoria e San Bruno de 100 veciños cortando o tráfico, en protesta contra a obra do bulevar. Tras dúas horas de manifestación a protesta disolveuse pacificamente.

10 de xaneiro

Ao termo da xornada de traballo dos operarios de obra, grupos de veciños reuníronse fronte á entrada da obra para tratar de impedir o paso da maquinaria. Foron desaloxados pola forza por axentes da policía local e da policía nacional. Isto produciu que empezase a reunirse xente e se trasladase dende as inmediacións da obra ata o cruzamento da rúa Vitoria coa estrada de Logroño.

Permaneceron alí durante unhas horas, vixiados polas unidades anti-disturbios da policía nacional nunha tensa calma, ata que ás 22 horas se produciu un lanzamento de pedras por parte dos manifestantes e a policía respondeu cunha carga que disolveu a concentración, pero trasladou os alborotadores ao lado contrario da zona valada, empezando a realizar actos vandálicos, como xiro de colectores, queima destes, derrubamento do valado de obra, estrago de mobiliario público e rotura dunha lúa dunha entidade bancaria. Unha hora máis tarde as unidades anti-disturbios acudiron á zona dos estragos e enfrontáronse cos alborotadores, realizándose 17 detencións —entre eles un menor de idade— e varios feridos.

11 de xaneiro

Tralos feitos da noite anterior, a primeira hora da mañá os servizos de limpeza restauraron a situación normal da rúa e os operarios da construtora volveron levantar o valado de obra.

Pola tarde produciuse unha manifestación de máis de 1 000 persoas dende a zona de obras ata a comisaría de policía nacional para pedir a liberdade dos detidos. Tras volver ao punto de partida a manifestación disolveuse, permanecendo na zona un grupo de 200 persoas, que empezou a repetir os actos vandálicos do día anterior, con xiro e queima de colectores, estrago de mobiliario público, rotura de ventás da comisaría de policía local do barrio, derrubamento do valado de obra e rotura de lúas de 3 entidades bancarias. Volveron actuar as unidades anti-disturbios, co resultado de 23 detidos e 12 feridos.

Disturbios en Gamonal,11 de xaneiro.

12 de xaneiro

Na tarde iniciouse unha marcha, á que concorreron preto de 3 500 persoas, na confluencia das rúas Vitoria e San Bruno e dirixíronse á sede do grupo Promecal. Posteriormente regresaron ao punto de partida e comezaron a tombar os valos que protexen as obras, logo moveron varios colectores ata a metade da rúa Vitoria, incendiáronos e causaron importantes danos nunha oficina do Banco Santander. A policía abstívose de intervir contra os manifestantes a pesar dos estragos notables.

13 de xaneiro

Para o 13 de xaneiro de 2014 foi convocada polos veciños de Gamonal unha sentada a partir das 06:30 para impedir o avance das máquinas. Preto das 13:00 seguían alí. O Partido Castellano (PCAS) esixiu "a inmediata" dimisión de Javier Lacalle, que demostrou unha "evidente incapacidade" para solucionar e negociar unha saída pacífica ao conflito. O Partido Castellano asegura que Lacalle mostrou unha "absoluta intransixencia" o cal lle impide negociar co sector da sociedade que rexeita o proxecto do bulevar do barrio de Gamonal.

14 de xaneiro

En vista de que os disturbios non cesaran, a dirección da Policía Nacional enviou un grupo procedente da Unidade de Intervención Policial (UIP) de Madrid, composto por 50 policías antidisturbios. Tras 4 noites de enfrontamentos, a cantidade de policías emprazados en Gamonal elevouse a 200. Luis Escribano, voceiro do Grupo Socialista no concello de Burgos, solicitou a dimisión do alcalde Javier Lacalle, se non actuaba para encontrar solucións ao conflito.

Pola tarde, o primeiro edil burgalés anunciou a paralización temporal das obras do bulevar, para abrir un proceso de diálogo. A pesar da noticia, os veciños non desconvocaron as protestas e insistiron que estas se manterían de forma indefinida.

Manifestación na rúa Vitoria, 14 de xaneiro

15 de xaneiro

Malia o anuncio do alcalde do día anterior da paralización "temporal" das obras, os veciños desconfiaban do devandito anuncio e volveron concentrarse ás 6:30 AM para impedir unha posible entrada das máquinas á obra. Pola tarde continuaron as manifestacións en contra do proxecto.

16 de xaneiro

Os veciños deixaron de acudir de amañecida para evitar a entrada de maquinaria de obra, pero mantiveron as concentracións matinais e vespertinas. Ademais preparáronse para acudir ao día seguinte ao centro da cidade, onde se debatía o futuro da obra.

17 de xaneiro

O 17 de xaneiro celebrouse un pleno extraordinario no Concello de Burgos onde se rexeitou, cos votos en contra do Partido Popular, a proposta dos partidos da oposición de renunciar definitivamente á realización da obra. A celebración do pleno, onde se debateron tamén os actos de violencia acontecidos os días anteriores, estivo seguida por unha manifestación de dúas mil persoas á porta do Concello.

Manifestación enfronte do Concello de Burgos, 17 de xaneiro

No serán do mesmo día 17 de xaneiro, Javier Lacalle convocou unha rolda de prensa onde anunciou a suspensión definitiva das obras no barrio de Gamonal e a restitución da rúa Vitoria ao estado anterior. Defendeu o cambio de postura co fin de manter a paz social na cidade. Con motivo da paralización das obras, o día 17 realizáronse manifestacións e protestas en varios puntos do país como Madrid, Vitoria, Donostia, Bilbao, Santander, Zaragoza, Valencia, Alacant, Barcelona. A Coruña e Oviedo a prol dos veciños de Gamonal, nas que se produciron diferentes altercados e detencións.