Enxeñaría industrial (España)

Véxase tamén: Enxeñaría industrial.

Frecuentemente a denominación Enxeñería industrial pode dar lugar a confusión segundo refírase á titulación que se imparte en España, ou aos estudos que, co mesmo nome, impártense noutros países do mundo. O contido e obxectivo en ambos os casos é bastante diferente, posto que o que fose de España coñécese como Enxeñería industrial, ten como equivalente en España a titulación de Enxeñería en organización industrial.

No caso de España, a Enxeñería industrial ten un carácter pluridisciplinar, máis técnico e próximo ás ciencias experimentais, e non só engloba aspectos da xestión empresarial e a produción, propios da Enxeñería en organización industrial, aínda que si forman parte importante dos múltiples campos que abarca.

Podería dicirse que a Enxeñería industrial, co conxunto das súas especialidades, é a máis xeneralista das enxeñerías e o enxeñeiro debe estar capacitado para adaptarse a calquera sector empresarial. Debe saber onde atopar a solución e como aplicala ao problema que se lle presente. A Enxeñería industrial é un campo interdisciplinar con aplicacións industriais, de servizos, comerciais e de xestión.

A formación do Enxeñeiro industrial é amplamente pluridisciplinar, cunha base teórica importante e unha especialización nalgunha das disciplinas básicas da industria. Parte das ciencias experimentais, especialmente a Física, a Química e as Matemáticas para acabar estudando tecnoloxías xeneralistas e intensificándose nas da súa propia especialización.

Existen unha variedade enorme de especializacións na Enxeñería industrial, dada a variedade de disciplinas que abarca.

Orixe histórica

No século XIX apareceron os primeiros centros de ensinos ou Escolas Profesionais Obreiras, que tiñan por obxecto constribuir ao perfeccionamento de determinados oficios industriais e artísticos. Así se crearon centros tales como o Real Conservatorio de Artes de Madrid no que se organizaron estudos de Mecánica, Física, Química e Delineación. Outro exemplo da orixe histórica da Enxeñería industrial é o da Escola Politécnica Superior de Alcoy, cuxo antecedente máis remoto remóntase a 1828, data na que os membros do organismo gremial da localidade, a Real Fábrica de Panos e Papel RFPP, acordaron fundar o Establecemento Científico Artístico, centro estruturado en catro Cátedras no que se empezaron a impartir os ensinos técnicos.

O Real Instituto Industrial instalouse no antigo Convento da Trindade, da rúa Atocha de Madrid, hoxe desaparecido

A sociedade española sufriu un cambio cualitativo coa substitución xeneralizada da tracción animal pola mecánica, procedente dos sistemas movidos por vapor nos comezos do século XIX. Este cambio supuxo unha adquisición tan rápida de tecnoloxía estranxeira que levou ao goberno da época (1850) a regular uns estudos en Enxeñería Mecánica que permitisen reducir a dependencia externa (artigo 53 da Lei de Instrución Pública de 1857). Esta formación precisaba "Ser bacharelato, estudar na Facultade de Ciencias, en tres anos ao menos, Álxebra, Xeometría Analítica e Descritiva, Cálculo, Mecánica, Física Experimental, Química Xeral, Zooloxía, Botánica, Mineraloxía, Debuxo, copiar diversas ordes de Arquitectura e ser aprobado nun exame xeral destas materias". A modo de simple anécdota que sitúe este período formativo, hase de recordar que para ser Enxeñeiro industrial era preciso estudar durante outros tres anos máis, unha serie de materias comúns e outras específicas, limitando a tres o número de horas teóricas diarias. Durante a formación, os alumnos debían facer traballos gráficos, prácticas de taller e laboratorio, así como exercitarse na redacción de proxectos propios dos seus estudos, precedente dos actuais Proxectos Fin de Carreira nas nosas titulacións. Nace así o Enxeñeiro industrial, que como vemos, parte cunha vocación ao servizo da sociedade moi marcada.

A carreira de Enxeñeiro industrial xorde, polo tanto, por un Real Decreto promulgado en setembro de 1850. Para impartir a docencia créase entón o Real Instituto Industrial, que estableceu Escolas en Madrid, Barcelona, Xixón, Sevilla, Valencia e Vergara. A súa instauración realizouse por Real Decreto de 4 de setembro, do Ministerio de Instrución e Obras Públicas. Estas Escolas Industriais de España organizábanse en tres niveis: elemental, de ampliación e superior. Estes tres ensinos organízanse de modo que os alumnos das escolas elementais puidesen pasar ás de Ampliación e os destas ás de Superior. Estas escolas tiveron unha vida efémera, de modo que en 1866 suprimiuse o Real Instituto e soamente persistiu a Escola de Barcelona grazas ao apoio da súa Deputación Provincial.

Estes ensinos reorganizáronse cunha Lei de Instrución Pública de 1857, na que se mencionaban dous tipos de Peritaxe: Mecánica e Química. As áreas de coñecemento centrábanse en Aritmética, Xeometría, Física, Química, Mecánica e Construción.

A creación en Bilbao primeiro (1897) e logo en Madrid (1901) de Escolas Superiores de Enxeñeiros Industriais e o establecemento dos ensinos profesionais correspondentes determinadas por toda a nación, pechou o paréntese que abrira en 1866 a supresión do Real Instituto Industrial. Desde entón e ata época moi recente formábanse Enxeñeiros Industriais nas tres Escolas de Madrid, Barcelona e Bilbao, e na actualidade reciben formación académica en numerosos e diversos centros ao longo e ancho da nosa xeografía.

En marzo de 1911, créase por Real Decreto o Corpo Nacional de Enxeñeiros industriais que haberían de exercer a súa profesión ao servizo do Estado.

Funcións e atribucións

O convento de San Sebastián, hoxe inexistente, foi a primeira sede da Escola de Enxeñeiros Industriais de Barcelona.

Como se comentou en parágrafos anteriores, o Enxeñeiro industrial xorde, en España, e en moitos outros países como unha necesidade imperante para o desenvolvemento da sociedade industrializada de comezos do século XIX. Esta carreira de Enxeñeiro industrial constitúe, sen dúbida, unha das ramas do ensino oficial que respondeu plenamente á finalidade con que foi concibido; as características peculiares do problema industrial en España esixiron a formación de enxeñeiros provistos dunha ampla base científica que permitisen a especialización de cada unha das diversas modalidades de grande industria media e que xerasen directores capacitados nas cuestións químicas, mecánicas e eléctricas. O progreso das industria española e o habela redimido case na súa totalidade da dirección técnica estranxeira, son a mellor proba do excelente labor realizado polos Enxeñeiros industriais.

Pero se se ha de recoñecer que o Estado velou celosamente polo maior prestixio e eficiencia destes ensinos, esqueceu en parte regular o exercicio libre desta profesión, fixando dun xeito preciso as facultades inherentes a este título. Desde a súa creación en 1850, pode dicirse que as atribucións recoñecidas aos Enxeñeiros industriais aparecen diseminadas en numerosas disposicións illadas e sen a debida coordinación, ocasionando, mercé á crecente complexidade da organización administrativa e ao maior intervencionismo estatal, defectuosas interpretacións e aínda a negación dalgunha das súas atribucións, provocando conflitos que nalgunha ocasión deberon dirimir ao seu favor os máis altos Tribunais do Estado.

Regulación actual

Esta falta de definición clara das atribucións, prodúcese polo menos oitenta anos, ata que en 1935 (Decreto de 18 de setembro de 1935 de competencias profesionais do Enxeñeiro industrial), e como recoñecemento á actividade do Enxeñeiro industrial, o goberno dita o decreto que regula as súas competencias profesionais, aínda vixentes hoxe día e que recollen ese sentir deontolóxico.

Artigo 1.º- O título de Enxeñeiro Industrial das Escolas civís do Estado, confire aos seus posuidores capacidade plena para proxectar, executar e dirixir toda clase de instalacións e explotacións comprendidas nas ramas da técnica industrial química, mecánica e eléctrica e de economía industrial (entre as que deberán considerarse):

• Siderurxía e metalurxia en xeral
• Transformacións químico-inorgánicas e químico-orgánicas
• Industrias da alimentación e do vestido.
• Tinturerías, curtidos e artes cerámicas.
• Industrias fibronómicas.
• Manufacturas ou tratamentos de produtos naturais, animais e vexetais.
• Industrias silicotécnicas.
• Artes gráficas.
• Hidroxenación de carbóns.
• Industrias de construción metálica, mecánica e eléctrica, incluídas de precisión.
• Construcións hidráulicas e civís.
• Defensas fluviais e marítimas.
• Ferrocarrís, tranvías, transportes aéreos e obras auxiliares.
• Industrias de automobilismo e aerotécnicas.
• Estaleiros e talleres de construción naval.
• Varadeiros e diques.
• Industrias cinematográficas.
• Calefacción, refrixeración, ventilación, iluminación e saneamento.
• Captación e aproveitamento de augas públicas para abastecementos, regas ou industrias.
• Industrias relacionadas coa defensa civil (Protección Civil) das poboacións.
• Xeración, transformación, transportes e utilización da enerxía eléctrica en todas as súas manifestacións
• Comunicacións a distancia e, en xeral, canto comprende o campo das telecomunicacións, incluídas as aplicacións e industrias acústicas, ópticas e radioeléctricas.

Artigo 2.º- Así mesmo os Enxeñeiros Industriais das Escola civís do Estado estarán especialmente capacitados para actuar, realizar e dirixir toda clase de estudos, traballos e organismos na esfera económico industrial, estatística, social e laboral.

• A verificación, análise e ensaios químicos, mecánicos e eléctricos de materiais, elementos e instalacións de todas clases.
• A intervención en materias de propiedade industrial.
• A realización de traballos de topografía, aforamentos, tasacións e deslindes.
• Ditames, peritaciones e informes e actuacións técnicas en asuntos xudiciais, oficiais e particulares.
• A construción de edificacións de carácter industrial e os seus anejos.
• Aplicacións industriais auxiliares na construción urbana.
• Cantos traballos encoméndalles en cada momento a lexislación vixente e as súas tarifas de honorarios.

Artigo 3.º- O título de Enxeñeiro Industrial das Escolas civís do Estado, outorga capacidade plena para a firma de toda clase de planos ou documentos que fagan referencia ás materias comprendidas nos dous artigos anteriores e para a dirección e execución das súas obras e instalacións, sen que a Administración pode descoñecer devandita competencia, nin pór trabas á mesma nos asuntos que deban pasar, para a súa aprobación, polas oficinas públicas.

"Dado en Madrid a dezaoito de setembro de mil novecentos trinta e cinco.-Niceto Alcalá-Zamora.- O Ministro de Instrución Pública e Belas Artes, Joaquín Dualde Gómez."

Gradualmente, a práctica e a acumulación de novos coñecementos deron lugar ás especialidades e á aparición de moitas das actuais ramas da Enxeñería, que abarcan un amplo espectro e que, nalgúns casos, teñen tamén competencias recoñecidas oficialmente, e noutros casos non, o que non menoscaba a calidade das súas actuacións.

Colexios Oficiais de Enxeñeiros industriais

Os Enxeñeiros industriais con título oficial recoñecido polo Estado, teñen a obrigación de colegiarse para poder desenvolver a profesión de Enxeñeiro industrial. Exceptúanse os que estean sometidos a réxime funcionarial e efectúen as súas actividades no seo das Administracións públicas.

Cando se realiza un traballo que deba ser examinado e aprobado por parte das administracións públicas (Ministerio de Industria, concellos etc), o enxeñeiro deberá obter un visado no seu Colexio oficial correspondente, que serve para acreditar a identidade, titulación e habilitación do asinante do traballo técnico.

Representación estudantil da titulación de Enxeñería Industrial

Artigo principal: CEDEII.

O Consello Estatal de Estudantes de Enxeñería Industrial (CEDEII) naceu en 1998 como unha asociación na que se representa aos alumnos de Enxeñería Industrial de toda España. Esta asociación consta co apoio dos Colexios Oficiais de Enxeñeiros Industriais xa que colaboran conxuntamente, en múltiples ocasións, na resolución de problemas aos que se enfrontan tanto estudantes como titulados.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Consello Xeral de Colexios Oficiais de Enxeñeiros Industriais
  • Colexio Oficial de Enxeñeiros Industriais de Madrid Arquivado 05 de xaneiro de 2007 en Wayback Machine.
  • Colexio Oficial de Enxeñeiros Industriais da Rexión de Murcia
  • Colexio Oficial de Enxeñeiros Industriais da Comunidade Valenciana Arquivado 24 de decembro de 2009 en Wayback Machine.
  • CETIB, Colexio Oficial de Enxeñeiros Técnicos Industriais de Cataluña.
• Plan de Estudos de Enxeñería Industrial do Consello de Coordinación Universitaria do Ministerio de Educación e Ciencia Arquivado 13 de febreiro de 2008 en Wayback Machine.
• Consello Estatal de Estudantes de Enxeñería IndustrialArquivado 26 de xuño de 2011 en Wayback Machine.
• Administración de Operacións na Enxeñería Industrial Arquivado 20 de febreiro de 2009 en Wayback Machine.