Saltar ao contido

Fernando Afonso

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Modelo:BiografíaFernando Afonso

Editar o valor en Wikidata
Biografía
Nacemento1192 Editar o valor en Wikidata
Morteagosto de 1214 (Gregoriano) Editar o valor en Wikidata (21/22 anos)
Lugar de sepulturaPanteón Real da Catedral de Santiago Editar o valor en Wikidata
Infante
Editar o valor en Wikidata
Outro
TítuloInfante Editar o valor en Wikidata
FamiliaCasa de Borgoña Editar o valor en Wikidata
PaisAfonso VIII de León e Galicia Editar o valor en Wikidata  e Tareixa de Portugal Editar o valor en Wikidata
IrmánsSancha de Galicia e León
Aldonza de Galicia e León
Fernando III de Castela
Afonso de Molina Editar o valor en Wikidata

Fernando Afonso foi fillo e herdeiro de Afonso VIII, rei de Galiza e León, e da súa primeira esposa a raíña Teresa de Portugal.

Descendía por liña directa de Raimundo de Borgoña, Conde de Galiza[1], iniciador da dinastía borgoñona na Península Ibérica[2]. Por vía paterna era bisneto do emperador Afonso VII e neto do rei Fernando II de Galiza e León; por vía materna era bisneto de Afonso Henriques, primeiro rei de Portugal, e neto do fillo deste Sancho I.

Afonso VIII e Teresa de Portugal

[editar | editar a fonte]
Teresa de Portugal, nai de Fernando Afonso, nunha representación do século XVI.

No ano 1191, Afonso VIII casou en Guimarães coa filla do rei de Portugal, a súa curmá Teresa. Deste casamento naceron tres fillos: Sancha, Fernando e Aldonza.

Este matrimonio supuña unha alianza galego-portuguesa indesexada polo Reino de Castela, reino co que desde o comezo do seu reinado, Afonso VIII mantivo tensas relacións[3] De feito, no momento da súa subida ao trono, Castela apoiou a pretensión de Urraca López de Haro, viúva de Fernando II, de coroar rei o seu fillo Sancho, medio irmán de Afonso. Aproveitando a disputa sucesoria, Afonso de Castela (coñecido historiograficamente tamén como Afonso VIII[4][5]) apoderouse de valiosas vilas e castelos na fronteira leonesa[6]. O rei Afonso tivo que negociar a paz para rematar cos problemas internos do reino chegando mesmo a humillarse bicando a man do seu primo Afonso de Castela[7].

Atendendo os intereses casteláns[8], e coa excusa da consanguinidade do casal, o papa Celestino III anulou o casamento de Afonso e Teresa[9]. O papa pronunciou senteza de excomuñón contra Afonso VIII e Sancho I de Portugal mentres durase o matrimonio e promulgou un interdito nos dous reinos[10]. O rei galego tivo que aceptar a separación, non sen antes conseguir que a Igrexa recoñecese a lexitimidade dos tres fillos nacidos do matrimonio[11].

No ano 1195, Teresa e a súa filla Aldonza, abandonaron o reino con dirección á corte portuguesa, Sancha permaneceu xunto ao seu pai e aínda que a documentación histórica non indica o destino de Fernando Afonso, o máis probábel é que fose tamén criado en Portugal na corte do seu avó Sancho[12].

Afonso VIII e Berenguela de Castela

[editar | editar a fonte]
Mentres tanto, levantouse contra o rei de Santiago o rei de Castela e obrigouno a abandonar a súa muller, filla do rei de Portugal, e entregoulle a súa propia filla como esposa co permiso do pontífice Celestino III, polo ben que resultaba da paz

A presión conxunta do Papado e o Reino de Castela quebrantou a alianza con Portugal e obrigou a Afonso VIII a tomar por esposa a Berenguela, filla do rei de Castela, no ano 1197. As fortalezas usurpadas na fronteira de León foron postas como dote de voda e mantivéronse baixo control castelán[13].

Deste novo matrimonio naceu outro Fernando, futuro rei Fernando III, que pasou a ser considerado neste período o lexítimo herdeiro do reino.

...de tal xeito tes envolto ao mesmo rei (Afonso VIII) [...] que non pode, aínda que o queira, separarse da túa filla; xa que tes recibido ao seu nome as máis e mellores fortalezas do reino leonés, e falas gardar polos teus homes e serán dela mesmo se o rei a deixa.
—Carta de Inocencio III a Afonso, rei de Castela - 5 de xuño de 1203[14]

A chegada ao papado no ano 1198 do papa Inocencio III mudou a política de alianzas dos reinos cristiáns peninsulares. O novo papa anulou o matrimonio entre Berenguela e Afonso VIII acusando o rei castelán de aproveitarse da debilidade do reino galego para impoñer como herdeiro do trono o seu neto Fernando de Castela diante do fillo máis vello do rei, Fernando Afonso[15].

A separación marital produciuse no ano 1204. Berenguela e o seu fillo, abandonaron o reino galaico con dirección a Castela, onde en 1214 é nomeada rexente durante a minoridade do herdeiro, o infante Henrique. Falecido este en 1217, Berenguela é nomeada raíña, mais cede axiña o trono ao seu fillo Fernando. Malia os esforzos do papa Inocencio, as fortalezas usurpadas na fronteira leonesa non foron devoltas senón traspasadas nunha estrataxema legal, de Berenguela ao seu fillo[16].

Coa anulación por segunda vez do casamento de Afonso VIII, o seu primoxénito Fernando Afonso pasou a ser considerado novamente o herdeiro da coroa. A corte Castelá reaccionou propondo o seu casamento con outra das fillas do rei, a infanta Mafalda[17].

Afonso VIII, rei "Legionensium et Gallecie" (rei dos leoneses e Galicia) nunha miniatura do Tumbo A. Catedral de Santiago. Século XIII.

Morte do Rei Sancho de Portugal

[editar | editar a fonte]

No ano 1211 finou o rei portugues Sancho I, avó de Fernando Afonso. O seu sucesor, Afonso II tentou incrementar o patrimonio da coroa impedindo que o clero adquirise imóbeis e asumindo o control das terras das súas irmás, Mafalda, Sancha e Teresa, incrumprindo o testamento do seu pai. Teresa, os seus fillos, e a nobreza descontenta, abandonaron Portugal e reclamaron o apoio de Afonso VIII. Este, desprazou o seu exército á fronteira do Douro, cos nobres portugueses colocados nominalmente baixo o mando do seu fillo Fernando[18], e invadiu Portugal en marzo de 1212. A incursión militar chegou até Coímbra e rematou coa derrota do exército de Afonso II na batalla de Portela de Valdévez[19], despois da cal o papa Inocencio III ordenou aos arcebispos de Compostela e Toledo que intervisen para restablecer a paz[20]

Desde a morte de Sancho I e o regreso á corte do seu pai de Fernando Afonso, a súa aparición na documentación rexia é constante e concedendolle sempre a máxima relevancia, evidenciando a súa posición como herdeiro do trono. Así, no mes de abril de 1211, pai e fillo consagran xuntos a Catedral de Santiago[21], no ano 1213 Fernando é denominado en varios diplomas "primogenito", e chega a asinar documentos diante do nome do rei e mesmo a facelo en solitario[22].

Morte e sepultura

[editar | editar a fonte]

En agosto de 1214, sen que as fontes históricas aclaren como, falece o infante Fernando á temperá idade de 22 anos. A súa morte deixou o seu medio irmán, Fernando de Castela, como primeiro varón na liña sucesoria. Un suceso sospeitosamente afortunado para el, similar ao que o levou a alcanzar o trono castelán en 1217, cando o seu tío Henrique I de Castela morre ao caerlle unha tella na cabeza[23] mentres xogaba no pazo dun bispo afín a Berenguela[24].

Fernando Afonso foi enterrado na Catedral de Santiago de Compostela entre grandes funerais[25], o seu pai Afonso VIII encargou unha sepultura que foi incluída no Panteón Real da basílica[26]. A perda da memoria histórica do reino, e o abandono do espazo funerario fixo que o sepulcro fose tradicionalmente atribuído ao seu tataravó o conde de Galiza Raimundo de Borgoña. No ano 1990 o investigador Serafín Moralejo sacou a luz a verdadeira atribución da tumba con argumentos aínda non rebatidos[27].

Xenealoxía do Infante Fernando

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ "Tenentes do condado de Galiza baixo a monarquía galaico-leonesa (1065-1109)". Xenealoxías do Ortegal. Arquivado dende o orixinal o 11 de outubro de 2020. Consultado o 02/07/218. 
  2. ↑ "Dinastía Borgoña. Reis de León e Galiza s. XII-XIII". Xenealoxías do Ortegal. Consultado o 02/07/2018. 
  3. ↑ Flórez, Henrique (1770). Memorias de las Reynas Catholicas. p. 337. 
  4. ↑ Nogueira Román, Camilo (2001). A memoria da nación. O reino de Gallaecia. Xerais. p. 233. ISBN 84-8302-656-2. [Afonso de Castela] Como primeiro rei exclusivo de Castela, debería ser titulado Afonso I, do mesmo xeito que o é Afonso Henriques en Portugal. 
  5. ↑ López Carreira, Anselmo (2008). O Reino Medieval de Galicia. A Nosa Terra. p. 128. ISBN 978-84-8341-293-0. Afonso VIII [...] foi impunemente convertido en 'noveno' para podelo incluir nunha inventada nómina de reis de España xunto con outro Afonso, de Castela (a quen se lle outorga o ordinal 'oitavo') [...] creandose así unha secuencia ficticia. 
  6. ↑ Martínez Santamarta 2012. pp. 125-126
  7. ↑ Martínez Santamarta 2012. p. 127.
  8. ↑ Martínez Santamarta 2012. p.156. 198.
  9. ↑ López Ferreiro, Antonio (1902). Historia de la Santa a.m. iglesia de Santiago de Compostela 5. p. 34. 
  10. ↑ Romero Portilla, Paz (2015). "Fronteras de aire. Portugal, León y Castilla en el S. XIII". Cuadernos de Estudios Gallegos (62): 52. ISSN 0210-847X. 
  11. ↑ González González 1944. p. vol.I. pp. 65-66
  12. ↑ Flórez, Henrique (1770). Memorias de las Reynas Catholicas. p. 339. 
  13. ↑ Flórez, Henrique (1770). Memorias de las Reynas Catholicas. p. 351. 
  14. ↑ Martínez Santamarta 2012. pp. 240-241.
  15. ↑ Martinez Santamarta 2012. p. 234.
  16. ↑ Martínez Santamarta 2012. p. 256.
  17. ↑ González González 1944. p. 266.
  18. ↑ González González, Julio (1960). El reino de Castilla en la época de Alfonso VIII I. Centro Superior de Investigaciones Científicas. p. 740. 
  19. ↑ Vicetto, Benito (1872). Historia de Galicia 5. p. 191. 
  20. ↑ Romero Portilla, Paz (2015). "Fronteras de aire. Portugal, León y Castilla en el S. XIII". Cuadernos de Estudios Gallegos (62): 55. ISSN 0210-847X. 
  21. ↑ González González 1944. T.II. p. 271. "... me ipso cum filio meo infante domno Fernando"
  22. ↑ González González 1944. T.II. pp. 385-391 "Infante domno Fernando, filio nostro primogenito, presente"
  23. ↑ Flórez, Henrique (1765). España Sagrada. Theatro geographico-histórico de la iglesia de España. XXIII. p. 399. 
  24. ↑ Martin, George (12/2017). "Negociación y diplomacia en la vida de Berenguela de Castilla (1214-1246). Cuestionamiento genérico". e-Spania (4). 
  25. ↑ Puyol, Julio (1926). Cronica de España - Lucas de Tui. Real Academia de la Historia. p. 416. 
  26. ↑ Boto Varela, Gerardo (2012). Aposentos de la memoria dinástica. p. 547. 
  27. ↑ Moralejo Álvarez, Serafín (1990). ¿Raimundo de Borgoña o Fernando Alfonso?. Un episodio olvidado en la historia del panteón real compostelano (PDF). Sociedad Española de Estudios medievales. pp. 161–179. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Fernando_Afonso&oldid=6787104»