Joaquín Xaudaró

Joaquín Xaudaró
Biografía
Nacemento	17 de agosto de 1872 ; Vigán, Filipinas
Morte	1 de abril de 1933 (60 anos); Madrid, España
Lugar de sepultura	Cemiterio de La Almudena
Director de museo Museu d'Art Jaume Morera (en)
	1917 – 1920
Actividade
Ocupación	artista de banda deseñada, animador, cineasta, caricaturista, debuxante de prensa
Membro de	Sociedad Española de Dibujos Animados (en)
Alumnos	Antònia Mir i Arguilaguet (pt)
	Sinatura
Descrito pola fonte	Ensayo de un catálogo de periodistas españoles del siglo XIX (1903-1904), (sec:Xaudaró (Joaquín), p.484); Enciclopedia universal ilustrada europeo-americana (1908-1930) (pt) , (vol:LXX, sec:Xaudaró y Echau (Joaquín), p.529-530)

Joaquín Xaudaró Echau nado en Vigan, Filipinas, o 17 de agosto de 1872 en Madrid, e finado o 1 de abril de 1933, foi un debuxante, ilustrador e caricaturista español, que traballou para a prensa ilustrada da época en publicacións como Madrid Cómico, Gedeón, Blanco y Negro ou ABC, onde achegou caricaturas, portadas e tiras cómicas.

Traxectoria

Naceu en Vigan cando aínda era unha posesión española aínda que a súa familia era aragonesa de orixe.^[1]

A infancia

Até os once anos viviu na cidade colonial de Vigan. Alí tivo contacto cotiá con virtuosos técnicos da Ukiyo-e (estampa xaponesa), como Kono Barei e Imao Keinen. A súa familia trasladouse a Barcelona en 1883, tendo el once anos, e foi educado en París e Londres.^[2]

Colaboracións

Comezou a pintar cos seus amigos Anglada Camarasa e Joaquín Mir.

Colaborou con publicacións de Prensa Española, como Blanco y Negro e ABC.^[3] Durante a súa primeira época debuxou para Madrid Cómico, Barcelona Cómica, La Saeta, The Monigoty, Gedeón e outras, utilizando de cando en vez o pseudónimo «O'Raduax» ("Xaudaró" escrito ao revés).

As súas viñetas diarias para ABC déronlle fama, contendo cada unha un pequeno can particular que pronto se coñeceu como "perrito de Xaudaró". El, que non tiña cans nin gostaba deles, inspirouse nun cachorro que tiña visto en Luanco, Asturias pero incorporouno ás súas viñetas e banda deseñada para introducir estados de ánimo, e cando non aparecía era moi solicitado polo público. O canciño converteuse tamén en reclamo publicitario e mesmo en xoguete, adaptado polo seu compañeiro Julio Gros, que mesmo gañou un premio de honor nunha exposición canina.^[4]

Como ilustrador de libros, traballou tomos de Les conteurs joyeux (publicado en París) e Los viajes morrocotudos de Juan Pérez Zúñiga. Publicou con varios dos mellores editores franceses (Flammarion, Ollendorf, Mericaut ou Garnier), e en famosas revistas galas (Le Rire entre 1907 e 1914, L'Assiette au Beurre, ou Péle-Mêle). Fixo a primeira banda deseñada humorística dunha comunidade nun edificio en sección, continuada despois en episodios de The Spirit de Will Eisner ou en 13, Rúe del Percebe de Ibáñez.^[5]

Precursor da ciencia ficción

Foi famoso polos seus debuxos que tratan das novas tecnoloxías do seu tempo –publicou un volume de historietas chamado "Os perigos do voo" (Los peligros del vuelo, Lles péripéties de l'aviation, Garnier Frères, París, 1911)– serven como unha conexión importante entre os mundos da ilustración do século XIX e a do século XX. As súas observacións respecto da cultura e a tecnoloxía contemporánea, cun sentido do humor refinado pero penetrante, son evidentes en historietas como "El telégrafo sin hilos," "Un retrato futurista", "El auto que pasa," "Despertar en Biarritz", "El leopardo inglés en Spyon-Kop".

Debuxos animados

Entre 1917 e 1921 realiza as súas primeiras películas de debuxos animados, La fórmula del Doctor Nap e Aventuras de Jim Trot, (perdida) e, en 1930, Un discípulo de caco.^[1],

En 1932, Xaudaró, xunto cun acuarelista de nome Antonio Got e o debuxante, humorista e director de cine Ricardo K-Hito (pseudónimo de Ricardo García López), fundan a Sociedad Española de Dibujos Animados, máis coñecida polas súas iniciais como SEDA, que contaba con seis debuxantes. Era un estudo dedicado exclusivamente a facer animación acompañada de humor e fantasía, chegou a producir varias películas, entre elas "La vampiresa morros de fresa" e "En los corredores del congreso". Esta última baseábase nunha colección satírica e humorística centrada na contorna política daquela, con Manuel Azaña, Romanones ou Lerroux entre outros.

En 1933, uns meses antes de morrer, fíxose a que sería a última película de Joaquín Xaudaró, "Un drama en la costa", protagonizada polos personaxes que empregaba o debuxante, como o seu típico cachorro.^[6]

Catro anos despois da posta en marcha de SEDA, tres após o pasamento de Xauradó, estalou a guerra civil española, e desfíxose a sociedade que fora un fito para a industria da animación española.

Valoración e legado

Xaudaró morreu en Madrid o 1 de abril de 1933, a raíz dunha bronquite mal curada, e un día máis tarde foi enterrado no cemiterio da Almudena.^[1]^[7]

Publicáronse varias coleccións de ilustracións, en vida como Los Sports y Xaudaró: Tomos de Chistes (c. 1932), unha colección do seu traballo que fora publicado en Branco e Negro a finais do século XIX, e antoloxías póstumas.

Xaudaró tamén fixo traballo escenográfico para unha produción de Madama Butterfly ^[8] e os seus deseños para o vestiario foron expostos nunha exposición no Museo Thyssen-Bornemisza en 2017.

Na primavera de 2018 o Museo ABC publicou unha grande retrospecitva dividida en tres partes: primeira etapa, anos de París e éxito en Madrid.

En palabras de José María Candel Crespo no seu libro Historia del dibujo animado español, trátase dun observador da vida cotiá con forma irónica e unha crítica mordaz.^[1] Alén de ser considerado o iniciador na Península do debuxo animado, coa historieta Un viaje al Planeta Júpiter foi tamén pioneiro da banda deseñada de ciencia ficción en España.