Saltar ao contido

Pobo huilliche

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Pobo huilliche
Catiguala, un cacique dos huilliches do século XVIII.
Poboación
Poboación total:
c  17 000[1]
Rexións principais:
Chile17 000 no arquipélago de Chiloé
Aspectos culturais
LinguaLingua huilliche e castelán chileno
RelixiónCristianismo (Católico e Evanxélico)
adaptado ás crenzas tradicionais
Grupos
relacionados		Cuncos, mapuches e picunches

Os huilliches, tamén coñecidos como huiliches ou mapuches huilliches, son un pobo indíxena, pertencente ao macrogrupo étnico mapuche, que habita en Chile e a Arxentina.[2] Habitan na zona sur de Chile, na coñecida como Futahuillimapu ("gran terra do sur")[2] xunto cos subgrupos cunco ou veliche,[3][4] e na parte norte da illa de Chiloé.[5] Os huilliches son o principal pobo indíxena desas rexións.[6] Segundo Ricardo E. Latcham, o termo huilliche comezou a usarse en castelán despois da segunda fundación de Valdivia en 1645, referíndose ás tribos mapuches da zona sur da Araucania.[2] Huilliche quere dicir 'sureños' (do mapuche willi 'sur' e che 'pobo'). Un estudo xenético mostrou importantes afinidades entre os huilliches e os pobos indíxenas do leste dos Andes, o que suxire, mais non proba, unha orixe parcial na actual Arxentina.[7]

Bandeira huilliche adoptada polo Aukin Wallmapu Ngulam en 1990.

Durante os séculos XVI, XVII e XVIII, os huilliches tiveron éxito en resistir a invasión española. Porén, despois das incursións de Figueroa de 1792, os huilliches foron derrotados de forma decisiva e o seu territorio foise abrindo aos asentamentos europeos comezando co Parlamento de Las Canoas. No presente, a maioría dos huilliches fala castelán, pero algúns, especialmente os adultos maiores, falan a lingua huilliche.[1] Laurelia sempervirens, especie coñecida en huilliche como triwe, é a árbore ritual dos huilliches de Futahuillimapu.[8]

Mapa que amosa os pobos indíxenas de Chile; os huilliche atópanse na metade do país.

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ 1,0 1,1 "Huilliche". Ethnologue. Consultado o 28 de decembro de 2013. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Alcamán, Eugenio (1997). "Los mapuche-huilliche del Futahuillimapu septentrional: Expansión colonial, guerras internas y alianzas políticas (1750–1792)" (PDF). Revista de Historia Indígena (en castelán) (2): 29–76. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 28 de decembro de 2013. Consultado o 24 de marzo de 2023. 
  3. ↑ Urbina, Ximena; Reyes, Omar; Belmar, Carolina A. (2020). "Canoeros en Chiloé: de facilitadores de las navegaciones españolas en los archipiélagos los Chonos y de Guayaneco, a productores y comerciantes, 1567-1792" [Coastal hunter gatherers in Chiloé: From facilitators of the navigation of Spaniards in the Chonos and Guayaneco archipelagoes to producers and traders, 1567-1792]. Chungara (en Spanish) 52 (2). doi:10.4067/S0717-73562020005000702. 
  4. ↑ Contreras Oyarzún, Constantino (2009). "Renato CÁRDENAS ÁLVAREZ y Jorge O. VÁSQUEZ V. Collags, poesía mapuche de Chiloé. Aproximaciones socioculturales a una compilación de poesía veliche hecha por Elias Necul de Caguach en 1887. Publicación de la Agrupación de Amigos Chachaén de la Biblioteca Pública de Achao: Imprenta Ojoentinta, 2008, 44 pp.". Alpha (en Spanish) 29. doi:10.4067/S0718-22012009002900022. 
  5. ↑ "Poblaciones costeras de Chile: marcadores genéticos en cuatro localidades". Revista Médica de Chile 126 (7). 1998. doi:10.4067/S0034-98871998000700002. 
  6. ↑ Villalobos et al. 1974, p. 49.
  7. ↑ Rothhammer, Francisco; Puddu, Giannina; Fuentes-Guajardo, Macarena (2017). "¿Puede el ADN mitocondrial proporcionar información sobre la etnogénesis de los pueblo originarios chilenos?" [Can mitochondrial DNA provide information on the ethnogenesis of Chilean native populations?]. Chungará (en castelán) 49 (4). doi:10.4067/S0717-73562017005000028. 
  8. ↑ Rumian Cisterna, Salvador (2020-09-17). Gallito Catrilef: Colonialismo y defensa de la tierra en San Juan de la Costa a mediados del siglo XX (Tese) (en castelán). University of Los Lagos. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • Alberto Trivero (1999); Trentrenfilú, Proyecto de Documentación Ñuke Mapu. (en castelán)
  • Montt Pinto, Isabel (1971). Breve Historia de Valdivia (en castelán). Editorial Francisco de Aguirre. 
  • Otero, Luis (2006). La huella del fuego: Historia de los bosques nativos. Poblamiento y cambios en el paisaje del sur de Chile. Pehuén Editores. ISBN 956-16-0409-4.
  • Villalobos R., Sergio; Silva G., Osvaldo; Silva V., Fernando; Estelle M., Patricio (1974). Historia de Chile (en castelán) (1995 ed.). Editorial Universitaria. ISBN 956-11-1163-2. 
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pobo_huilliche&oldid=6448726»