Illa de Pascua

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Rapanui.

Illa de Pascua

Bandeira
Epónimo	Pascua cristiá
Localización
27°07′S 109°21′O
Estado	Chile
Rexión	Rexión de Valparaíso
Provincia	Provincia da Illa de Pascua
Comuna	Illa de Pascua
Poboación
Poboación	7.750 (2017) (47,26 hab./km²)
Lingua oficial	Castelán chileno Lingua rapanui
Xeografía
Superficie	164 km²
Medición	3,6 () × 24 () km
Bañado por	Océano Pacífico
Altitude	242 m-211 m
Punto máis alto	Ma'unga Terevaka (507 m)
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC−06:00
Sitio web	dppisladepascua.dpp.gob.cl

A Illa de Pascua é unha illa oceánica que pertence a Chile, famosa polas súas enormes estatuas de pedra coñecidas como moais. Fai parte da V Rexión de Valparaíso. En rapanui, o idioma local, é denominada Rapa Nui (illa grande), Te pito o te henúa (embigo do mundo) e Mata ki te ranxi (ollos fixos no ceo).

Xeografía

A Illa de Pascua é unha illa volcánica situada na Polinesia, ao sur do océano Pacífico (27º 09' latitude Sur e 109º 27' lonxitude Oeste) e a 3700 quilómetros de distancia da costa de Chile, posuíndo así un clima subtropical. A súa orixe volcánica remete á fusión de tres volcáns. O máis antigo deles é o Poike, con 3 millóns de anos, seguido polo volcán Rano Raraku, de 2,5 millóns de anos e, por fin, o máis novo deles, chamado de Maunga Terevaka (de 12 000 a 10 000 anos). A illa ocupa unha área de 163 km cadrados.

A illa sitúase sobre a placa de Nazca, preto dunha microplaca tectónica chamada "de Illa de Pascua" que se orixina na zona de diverxencia entre a de Nazca e a placa pacífica. Esta zona de diverxencia é a que produce un alto vulcanismo que, tras millóns de anos, deu orixe á illa. Fai aproximadamente tres millóns e medio de anos, os volcáns submarinos comezarían a emerxer: primeiro foi o Poike, logo o Maunga Terevaka e, finalmente, o Rano Kao. Estes tres volcáns conformarían os vértices do triángulo que forma a illa. Posteriormente, máis de 70 cráteres xurdirían para dar forma definitiva á illa, modelada ademais pola erosión mariña.

Como a illa atópase sobre a placa de Nazac, Rapa Nui móvese a unha velocidade de 9 centímetros por ano cara á costa chilena, debido ao fenómeno de subdución entre Naza e a placa suramericana.

Relevo

Vista interior do cráter do Rano Kau

A illa ten unha forma aproximada de triángulo rectángulo con lados de 16, 18 e 24 quilómetros e "hipotenusa" correspondente á costa suroriental. En cada vértice sitúanse tres volcáns inactivos. Ao norte atópase o Maunga Terevaka que con 539 metros de altitude é o punto máis alto da illa; polo suroriente sitúase o Puakatike ou Poike con 377 m e ao suroeste atópase o cráter do Rano Kau con 324 m, en cuxo interior existen diversas lagoas. Outros cerros de importancia son o Rano Aroi e o Rano Raraku.

O resto das illa corresponde a lombas e ladeiras. A costa, en tanto, é escarpada e rochosa cunha serie de illotes próximos, como o Motu Nui, Motu Iti e Motu Kaukau no extremo suroeste, o illote Motu Tautara na costa poñente e o Motu Marotiri na costa occidental. As únicas excepcións son a costa fronte a Hanga Roia e o sector de Anakena, onde se sitúa a praia do mesmo nome e a praia de Ovahe.

Clima

A illa posúe un clima subtropical debido á súa localización ao sur do Trópico de Capricornio sumada á influencia dos ventos e as correntes mariñas. A temperatura media anual é de 21,8 °C alcanzando o seu máximo de 24,6 °C en xaneiro (verán austral) e o mínimo de 19,2 °C durante agosto, polo que en xeral os invernos e veráns son tépedos.

As precipitacións, de media superior a 1 m/ano, repártense ao longo do ano, sen baixar dos 90 mm nin superar os 150 mm mensuais, cunha leve alza durante os meses de abril e maio. As choivas son esporádicas e breves, e as súas augas son absorbidas rapidamente polo chan, polo que non existen nin canles fluviais nin grandes reservas acuíferas, fóra dos lagos nos cráteres volcánicos.

O clima pascuense vese fortemente influenciado pola próxima e fría corrente de Humboldt e polos ventos provenientes desde a Antártida.

Mapa topográfico da illa

A illa antes dos europeos

A historia

O inicio da colonización das illas do océano Pacífico ocorre sobre o ano 1500 a. C., cando os pobos negroides da Oceanía efectúan unha viaxe polas illas localizadas ao leste da actual Australia, mais precisamente as illas da Melanesia, Micronesia e da chamada Polinesia Francesa. Sobre o 150 a. C. chegaron ás illas Marquesas e no 500 xa ocuparan a illa de Pascua.

Esas persoas levaron canda si desde plantas necesarias para a súa alimentación, como a banana e a batata doce, como tamén cans, porcos, galiñas e ata mesmo ratos.

Os moais

Os moais son máis de mil estatuas esculpidas a partir das pedras do volcán Rano Raraku. Están dispostas en diversos santuarios que teñen de media cinco estatuas.

Moai en Rano Raraku, Illa do Leste.

O rongo rongo

Atopáronse na illa taboletas cunha escritura misteriosa. Tal escritura, coñecida como Rongorongo, nunca foi descifrada a pesar do traballo de varias xeracións de lingüistas. Un profesor húngaro, Guillaume de Hevesy, no 1932 chamoulle a atención as aparentes similitudes entre algúns caracteres do rongorongo da Illa Oriental e as da civilización prehistórica do Val do Indo, na India, correlando ducias de sinos cos selos de Mohenjo-daro. Esta correlación foi republicada mais tarde, por exemplo por Z.A. Simon (1984: 95). O rongorongo pode significar paz-paz, e os seus textos puideran rexistrar documentos ou tratados de paz, posiblemente entre os "orellas longas" e os conquistadores "orellas curtas". Non obstante, tales explicacións son fortemente discutidas.

A illa despois dos europeos

A descuberta da illa polos europeos deuse séculos despois da chegada dos seus primeiros habitantes. Na noite do 5 de abril do 1722, un día antes do domingo de Pascua, o comandante neerlandés Jacob Roggeveen, xunto cos seus mariñeiros, desembarcou dos seus 3 navíos nunha das praias da illa. Dese xeito, cando puideron coñecer efectivamente a illa na mañá do día 6, bautizárona como Illa de Pascua.

Poboación

A illa posuía no 2017 uns 7700 habitantes, case todos eles concentrados na cidade de Hanga Roa.

Os idiomas falados na illa son o español e mailo rapanui (ambos oficiais).

Goberno e administración

Actualmente a Illa de Pascua é unha provincia da Rexión de Valparaíso, no Chile, administrada por un goberno electo polo presidente chileno.

Cultura

En febreiro de cada ano celébrase a festa do Tapati, a principal actividade artístico-cultural de Rapa Nui, que comeza a primeira semana de febreiro e dura aproximadamente dúas semanas. Nesta festividade realízanse unha serie de cerimonias ancestrais como a competición de pintura corporal (ou Takona), o relato de historias épicas e lendas (Riu) e o descenso a gran velocidade por unha ladeira sobre troncos de plátanos (ou Haka Pei) e a elección da raíña da illa, que é coroada a primeira lúa chea do mes. Esta festividade enche a capacidade hoteleira e alimentaria de Rapa Nui.

Mitoloxía

Artigo principal: Mitoloxía rapanui.

A mitoloxía da illa de Rapa Nui presenta características únicas; produto de que esta illa é a máis afastada das illas polinésicas, que era orixinalmente transmitidas en forma oral, e posteriormente rexistradas en forma escrita logo da chegada dos occidentais.

Entre os mitos máis importantes atopamos o da chegada do Pobo rapanui dende o continente de Hiva, o culto ó deus Makemake, que está representado en Rapa Nui como o creador do mundo, e o posterior culto ó Tangata Manu (o home-paxaro).

Cultura

No ano 1994 realizouse a película estadounidense Rapa-Nui, dirixida por Kevin Reynold e producida por Kevin Costner.

No ano 2021 publicouse a Triloxía Pascuense, de Millán Picouto, formada por Atán, Iko e Ororoina, traxedias en cinco actos, tres e un, respectivamente, incluídas na súa obra completa "O macrocosmos" , Linteo.

Illa de Pascua

Véxase tamén

Outros artigos

• Pobo rapanui

Ligazóns externas

• http://geocities.yahoo.com.br/enigmasdahumanidade/os.htm Arquivado 24 de xullo de 2005 en Wayback Machine. (en portugués)
• http://www.acasicos.com.br/html/pascoa.htm Arquivado 14 de febreiro de 2005 en Wayback Machine.
• El ADN sugiere que los rapanui llegaron a América dos siglos antes que Colón (en castelán)