Revolución Francesa

Véxase tamén: Revolución de 1830 e Revolución Francesa de 1848.

Toma da Bastilla, 14 de xullo de 1789.

A Revolución Francesa de 1789 xurdiu a consecuencia das ideas da Ilustración e en contra do Antigo Réxime e o poder do clero e da nobreza no Reino de Francia. A Revolución Americana serviría de exemplo aos ideais de liberdade e igualdade.

A revolución dá inicio á era moderna en Francia. Acabou co feudalismo en Francia e proclama os principios de "Liberdade, Igualdade e Fraternidade" (Liberté, Egalité, Fraternité). Acabou tamén cos privilexios da nobreza e de castas e comezaron a imperar os ideais igualitarios.

Antecedentes ideolóxicos

Os escritores ilustrados do século XVIII, filósofos, politicólogos, científicos e economistas, denominados comunmente philosophes e, a partir de 1751, os enciclopedistas, contribuíron a minar as bases do dereito divino dos reis. Pero xa no racionalismo de René Descartes podería quizais encontrarse o fundamento filosófico da Revolución. Deste modo, a súa proposición "Penso, logo existo" levaría implícito o proceso contra Lois XVIoutubro de 2015^{[Cómpre referencia]}.

A corrente de pensamento vixente en Francia era a Ilustración, cuxos principios se baseaban na razón, a igualdade e a liberdade. A Ilustración tería servido de pulo ás Trece Colonias norteamericanas para a independencia da súa metrópole europea. Tanto a influencia da Ilustración coma o exemplo dos Estados Unidos serviron de impulso ideolóxico para o inicio da revolución en Francia.

As causas da Revolución

En 1789 gobernaba en Francia Lois XVI, e baixo o seu reinado aumentou o descontento contra a monarquía absoluta e o Antigo Réxime. As causas desta crise foron variadas:

• Difusión das ideas ilustradas, como a soberanía nacional, a separación de poderes e as críticas contra o absolutismo e a sociedade estamental.
• Desigualdade da sociedade estamental: fronte a ela, a burguesía aspiraba a participar no poder político, e as clase populares a suprimir os dereitos feudais.
• Máis colleitas, que encarecían o prezo dos alimentos e xeraban un profundo malestar social.
• Crise financeira: o Estado sufría un enorme déficit económico que requiría unha reforma fiscal para que os privilexiados pagasen impostos.

Antigo Réxime

Lois XVI de Francia.

5 de maio de 1789. Inauguración dos Estados Xerais en Versalles.

Francia pasaba por un período de crise económica despois de anos de prosperidade. A participación francesa na guerra da Independencia dos Estados Unidos de América e mailos elevados custos da corte do rei Lois XVI deixaran as finanzas do país en mal estado, o tesouro estaba practicamente baldeiro e os campesiños e artesáns afundíanse na miseria como consecuencia dos impostos e de varios anos de malas colleitas, ao que se xuntaba os intereses da burguesía francesa que quería participar no poder político e rematar co réxime absolutista.

A decisión do rei de facer pagar impostos á nobreza para evitar a bancarrota do Estado obrigou a que o rei convocara os Estados Xerais, asemblea de orixe medieval que non se xuntaba desde séculos antes, co fin de anunciar o aumento dos impostos para facer fronte a aquelas dificultades financeiras acabaría por desencadear a revolución, xa que era a oportunidade que estaba a agardar a burguesía que estaba tamén representada nos Estados Xerais como terceiro estado.

Os burgueses de París provocaron unha serie de grandes manifestacións populares, a máis importante foi a que rematou no asalto á Bastilla o 14 de xullo de 1789, que asustaron ao rei e obrigaron a ceder aos seus desexos; os Estados Xerais convertéronse na Asemblea Constituínte, xa controlada pola burguesía, que suprimiu os privilexios da nobreza, deu fin ao absolutismo e instaurou a monarquía constitucional; decretou que o poder residía no pobo e proclamou as liberdades políticas, o cal deu orixe á aparición dos partidos políticos.

Os máis importantes foron os xirondinos, representantes dos intereses da alta burguesía que consideraba que a revolución triunfara e non debía seguir adiante e os xacobinos, representantes da clase media que aspiraban a seguir cunha revolución que destituíra ao rei e proclamara unha república.

Ademais destas dúas forzas xurdiron clubs, organizacións populares que agrupaban cidadáns de ideoloxía e condición social semellante, o club dos xacobinos foi o máis importante, formado por membros do partido xacobino, e o club dos cordeliers que promoveu numerosas manifestacións populares.

Monarquía constitucional

Caída da Bastilla

A Bastilla de París antes da revolución

A Toma da Bastilla, de Jean-Pierre Louis Laurent Houel

Despois da Asemblea Nacional, o rei cesou o ministro Jacques Necker, coñecido polas súas posicións reformistas. Como resultado, a poboación de París mobilizouse e saíu ás rúas da cidade. Os espíritos máis acalorados instaron a todos a tomar armas. O rei decidiu reaccionar pechando a Asemblea, mais foi impedido por un levantamento popular en París, que despois se reproduciu noutras cidades e no campo. O conde de Artois (futuro Carlos X) e outros líderes reaccionarios, enfrontados a tales ameazas, fuxiron do país, converténdose no grupo de emigrantes. A burguesía parisiense, temendo que a poboación da cidade aproveitase a caída do antigo sistema de goberno para recorrer á acción directa, apresurouse a establecer un goberno provisional local, a Comuna. Este goberno popular organizou, o 13 de xullo, a Garda Nacional, unha milicia burguesa para resistir tanto a un posible regreso do rei como a unha posible poboación civil máis violenta, cuxo mando recaía no deputado da Asemblea e heroe da independencia dos Estados. Unidos, Marie Joseph Motier, marqués de La Fayette. A bandeira borbónica foi substituída por unha bandeira vermella, azul e branca, que se converteu na bandeira nacional. E en toda Francia formáronse unidades miliciais e gobernos provisionais.

Mentres tanto, os acontecementos aceleráronse e o malestar tomou as rúas: o 13 de xullo, formáronse as Milicias de París, organizacións populares de carácter militar. O 14 de xullo, as forzas armadas populares invadiron o Arsenal dos Inválidos, na procura de municións e logo invadiron a Bastilla, fortaleza que fora transformada en prisión política, pero que xa non era a terrible prisión doutros tempos. No interior da prisión, só había sete condenados: catro por roubo, dous nobres por comportamento inmoral e outro por asasinato. A intención inicial dos rebeldes de tomar a Bastilla era apoderarse da pólvora almacenada alí. Así caeu un dos símbolos do absolutismo. A caída da Bastilla provocou unha fonda emoción nas provincias e acelerou a caída dos administradores. Organizáronse novos municipios e gardas nacionais.

Dende entón, a revolución estendeuse ao campo, con maior violencia: os campesiños saquearon as leiras feudais, invadiron e queimaron os castelos e os notarios, para destruír os títulos de terra (fase do Gran Medo). Temendo o radicalismo, na noite do 4 de agosto, a Asemblea Nacional Constituínte aprobou a abolición dos dereitos feudais, de xeito gradual e mediante amortización, ademais de que as terras da Igrexa foron confiscadas. A partir de entón, a igualdade legal sería a regra.

Asemblea Nacional Constituínte

Asemblea Nacional Constituínte Francesa de 1789

O período da Asemblea Constituínte vai do 9 de xullo de 1789 ao 30 de setembro de 1791. As primeiras accións dos revolucionarios tiveron lugar cando, o 17 de xuño, a reunión do Terceiro Estado foi proclamada "Asemblea Nacional" e, pouco despois, "Asemblea Nacional Constituínte". O 12 de xullo comezan os disturbios en París, culminando o 14 de xullo coa incautación da prisión de Bastilla, símbolo do poder real e do depósito de armas. Baixo a proposta de dous aristócratas, o vizconde de Noailles e o duque de Aiguillon, a Asemblea aboliu todos os privilexios de comunidades e individuos, inmunidades provinciais e municipais, banalidades e dereitos feudais. Pouco despois aprobouse a solemne "Declaración dos dereitos do home e do cidadán", mais a Declaración dos dereitos da muller e da cidadanía non foi aprobada pola mesma asemblea e a creadora, Olympe de Gouges, foi executada.

Fin do feudalismo e ascenso do laicismo

Declaración dos Dereitos do Home e do Cidadán

A Asemblea Nacional Constituínte aprobou unha lexislación pola que se abolía o réxime feudal e señorío e se suprimía o décimo. Outras leis prohibiron a venda de cargos públicos e a exención fiscal de estratos privilexiados. E, para continuar o traballo, decidiu redactar unha Constitución. Na introdución, que se chamaría Declaración dos dereitos do home e do cidadán (Déclaration des Droits de l'Homme et du Citoyen), os delegados formularon os ideais da Revolución, resumidos en tres principios: "Liberdade, Igualdade, Fraternidade" (Liberté, Egalité, Fraternité). Inspirado na Declaración de Independencia dos Estados Unidos e liberada o 26 de agosto, a primeira Declaración dos Dereitos do Home e do Cidadán (á que a acción do entón embaixador dos Estados Unidos en París, Thomas Jefferson, non fora estraña) foi a síntese de pensamento liberal e burgués iluminado. Nese documento, no que se pode ver claramente a influencia da Revolución americana, defendíase o dereito de todos á liberdade, a propiedade, a igualdade (igualdade legal, non igualdade social ou económica) e a resistencia á opresión. A desigualdade social e de riqueza seguiu a existir. O nacemento, a tradición e o sangue xa non podían seguir sendo os únicos criterios empregados para distinguir socialmente os homes. Na práctica, estes criterios foron substituídos por cartos e bens que, a partir de entón, garantiron o prestixio social dos seus titulares.

Pola presión da opinión pública, Lois XVI abandonou Versalles, instalándose no Palacio das Tullerías, en París (outubro de 1789). Alí, o monarca era máis accesible para as masas parisienses. Os clubs estaban aumentando: a prensa tivo un papel crecente nos acontecementos políticos. Jean-Paul Marat e Hébert escribiron artigos incendiarios. A nobreza conservadora e o alto clero abandonaron Francia, refuxiándose en países aínda absolutistas, dende onde conspiraron contra a revolución. Como reacción contra os privilexios do clero e buscando recursos para superar o déficit público, o goberno expropiou os bens da Igrexa, púxoos á venda e, co produto, emitiu bonos do tesouro, os asignados, que se empregaron como cartos en papel, que logo se depreciou. As propiedades da Igrexa pasaron principalmente ás mans da burguesía, deixando aos campesiños as propiedades máis pequenas, que se podían adquirir mediante facilidades.

O retorno de Luís XVI a París após a súa desastrada fuga

Proclamación da Constitución francesa de 1791

En agosto de 1790 votouse a Constitución Civil do clero, separando igrexa e estado e transformando o clero en empregados do goberno, aos que debían obediencia. Tamén determinou que os bispos e os párrocos serían elixidos por todos os electores, independentemente da afiliación relixiosa. O papa opúxose a isto. Os clérigos debían xurar a nova constitución. Os que o fixeron foron os xurados; os que se negaron chegaron a chamarse refractarios e ampliaron o campo da contrarrevolución. Na procura de frear o movemento popular, a Asemblea Nacional Constituínte, a través da lei de Le Chapelier, prohibiu as asociacións profesionais e coalicións (sindicatos) baixo pena de morte.

No palacio real, conspiraron abertamente. O rei, a raíña, os seus asesores, os embaixadores de Austria e Prusia foron os principais nomes de tal conspiración. Austria e Prusia, países absolutistas, invadiron Francia, que foi derrotada porque oficiais ligados á nobreza permitiron que o exército francés fracasase. Denunciouse a traizón na Asemblea. En xuño de 1791, a familia real intentou escapar a Austria, mais o rei foi descuberto na fronteira en Varennes e obrigado a volver. A Asemblea Nacional, con todo, acabou por absolver a Lois XVI, mantendo a monarquía. Para xustificar esta decisión, afirmou que o rei, no canto de fuxir, fora secuestrado. A Garda Nacional, comandada por La Fayette, reprimiu violentamente a multitude que quería depositar o rei.

En setembro de 1791 promulgouse a primeira Constitución francesa, que resumía os logros da Revolución. Implantouse unha monarquía constitucional, é dicir, o rei perdeu os seus poderes absolutos e creouse unha separación efectiva entre os poderes lexislativo, executivo e xudicial. Ademais, aos cidadáns déuselles os dereitos civís completos. A poboación dividíase en cidadáns activos e pasivos. Na vida política participaron só cidadáns activos, que pagaban impostos e posuían cartos ou bens. Foi o voto censual. O pasivo non tiña voto, como as mulleres, os traballadores desempregados e outros. Aínda que limitaba os poderes do rei, aínda tiña dereito de nomear os seus ministros. Ademais, a constitución aboliu o feudalismo, nacionalizou os bens eclesiásticos e recoñeceu a igualdade civil e legal entre os cidadáns. En resumo, a Constitución de 1791 estableceu, en Francia, as directrices xerais para a aparición dunha sociedade burguesa e capitalista en lugar da sociedade feudal e aristocrática anterior.

A pesar diso, o proxecto non tivo moito apoio. Algúns sectores urbanos querían continuar co proceso revolucionario, mentres que os nobres fuxiron e se refuxiaron no estranxeiro, planificando, dende lonxe, organizar violentamente a vinganza armada. Os emigrantes contaron co apoio de Estados absolutos como Austria e Prusia, que vían o resultado do movemento revolucionario francés como perigoso para os seus dominios. En agosto de 1791, tralo intento infrutuoso de fuxir da familia real a Austria, os países que ata entón apoiaban Francia lanzaron a Declaración de Pillnitz, que afirmou (e apoiou) a restauración da monarquía francesa como un proxecto de interese común para todos os estados europeos. A poboación francesa estaba enfurecida, xa que vían esta acción como unha intrusión directa nos asuntos de país.

Asemblea lexislativa

Medalla da Asemblea Lexislativa

En 1791 comezou a fase denominada Monarquía Constitucional. Nas eleccións de outubro de 1791, os escanos da Asemblea lexislativa estaban ocupados principalmente por elementos da burguesía. A Asemblea Lexislativa, que comezou as súas sesións o 1 de outubro, estaba formada por 750 membros sen experiencia política. Aínda que a burguesía tivo que enfrontarse, dentro da Asemblea, á oposición da aristocracia, cuxos deputados ocuparon o lado dereito dos que entraron no lugar de encontro, e tamén dos demócratas, que ocuparon o lado esquerdo, as maiores dificultades estaban fóra da Asemblea. Na extrema dereita, o rei e a aristocracia negáronse a aceptar ningún compromiso.

Os radicais, a pequena e mediana burguesía, sentíanse maltratados e enganados. Os campesiños, desesperados, porque tiveron que pagar a extinción dos dereitos feudais, retomaron a violencia. A desamortización dos bens da Igrexa e a constitución do clero, que provocou que os relixiosos rompesen co papado, levaron a maior parte do clero ao campo da contrarrevolución. A pesar de todas as dificultades, a burguesía superior mantívose no poder.

O lema dos revolucionarios era "Liberdade, Igualdade e Fraternidade", pero dende o 14 de xuño de 1791 aprobouse a Lei de Le Chapelier que prohibía os sindicatos e folgas de traballadores, con penas que podían ir ata a pena de morte. O 19 de abril de 1791, o Estado nacionalizou e comezou a administrar todos os bens da Igrexa católica. En xullo do mesmo ano, aprobouse a Constitución Civil do Clero, a través da cal os sacerdotes católicos pasaron a ser funcionarios.

Caída da Monarquía

O asalto ao Palacio das Tullerías, en 10 de agosto de 1792

Os emigrantes buscaron apoio externo para restaurar o estado absoluto. As potencias absolutistas veciñas apoiaron estes movementos, xa que temían a propagación das ideas revolucionarias francesas aos seus países. Os emigrantes e as monarquías absolutistas constituíron unha alianza deseñada para restaurar, en Francia, os poderes absolutos de Lois XVI. Alegando a necesidade de restaurar a dignidade real de Francia, na Declaración de Pillnitz (1791) estes países ameazaron a Francia con intervención.

En 1792, a Asemblea lexislativa aprobou unha declaración de guerra contra Austria. É interesante notar que a burguesía e a aristocracia querían a guerra por diferentes razóns. Mentres que para a burguesía a guerra sería breve e vitoriosa, para o rei e a aristocracia sería a esperanza de volver ao antigo réxime. Palabras de Lois XVI: "En lugar dunha guerra civil, esta será unha guerra política" e a raíña María Antonieta: "Os imbéciles [referidos á burguesía]! Non ven que nos serven". Por iso, o rei e a aristocracia non dubidaron en traizoar a Francia revolucionaria. Ante o enfoque de exércitos relacionados con estranxeiros, formáronse batallóns de voluntarios en toda Francia. Lois XVI e María Antonieta foron arrestados, acusados de traizón ao país por colaborar cos invasores.

Verdun, a última defensa de París, foi asediada polos prusianos. O pobo, chamado a defender a revolución, saíu á rúa e masacrou moitos seguidores do Antigo Réxime. Baixo o mando de Danton, Robespierre e Marat distribuíronse armas ao pobo e organizouse a Comuna Insurreccional de París. As palabras de Danton resoaron notablemente no corazón dos revolucionarios. Dixo: "Para superar os inimigos necesitamos audacia, cada vez máis audacia e, despois, Francia será salvada".

A xente, entre o pánico e a pesar, responsabiliza aos inimigos internos da situación. Entre o 2 e o 6 de setembro de 1792, son masacrados sacerdotes refractarios, sospeitosos de actividades contrarrevolucionarias e presos criminais comúns nas prisións de París. A matanza leva varios días sen que as autoridades administrativas se atrevan a intervir. As chamadas "masacres de setembro", que impactan a opinión pública, marcan unha páxina importante da Revolución. O 20 de setembro, o que parecía imposible sucedeu: as tropas revolucionarias, famentos, mal vestidas, pero alimentadas polos seus ideais, derrotaron, co son de Marsella (o himno da revolución), a coalición antifrancesa na batalla de Valmy.

Primeira República

Convención (1792-1795)

Sala do Manège das Tullerías, local de reunión da Convención Nacional ata o 9 de maio de 1793

Despois do final das deliberacións da Asemblea Constituínte en 1791, a burguesía tomou unha posición conservadora, entendendo que os principais cambios xa se puxeron en marcha na sociedade francesa. Non obstante, a situación das persoas máis pobres cambiara pouco. Os campesiños permaneceron sen terra e nas cidades a situación volveuse cada vez máis desesperado. En agosto de 1792, unha intensa mobilización popular destronou o rei e, tras redactar a Carta Magna francesa, a Asemblea Constituínte Nacional disolveuse. A Asemblea Lexislativa substituíu a Asemblea Constituínte. Houbo unha ameaza de intervención externa, crise económica e inflación. En abril de 1792, houbo unha declaración de guerra a Austria e Prusia; Os exércitos inimigos mesmo ameazan a cidade de París; a á radical proclama a "patria en perigo" e distribúe armas á poboación parisiense. A comuna de París asume o poder e esixe a retirada do rei da asemblea. O 10 de agosto de 1792, os parisienses atacaron o palacio real, arrestaron o soberano e esixiron ao lexislador que o suspendera das súas funcións. Baleirada do seu poder, a Asemblea pide a elección dunha Convención Nacional. A revolución entrou nunha fase radical. As primeiras medidas tomadas pola Convención foron a Proclamación da República e a promulgación dunha nova Constitución (21 de setembro de 1792). Elixida sen a división dos votantes en pasivos e activos, a alta burguesía monárquica foi derrotada. A convención tiña un predominio de representantes da burguesía

Entre os revolucionarios de 1789, houbo división. A gran burguesía non quixo profundar na revolución temendo o radicalismo popular. Xunto aos sectores da nobreza liberal e do clero baixo, formou o Club dos Xirondinos. O nome "xirondino" débese a que Brissot, o principal líder desta facción, representa o departamento de Gironde e os seus principais líderes procedían de alí. Ocuparon as bancadas inferiores no salón de sesións. Os xacobinos, así chamados porque se reuniron no convento de Saint Jacques, quixeron profundar na revolución, aumentando os dereitos do pobo; foron dirixidos pola pequena burguesía e apoiados polos sans-culottes, as masas populares de París. Ocuparon os asentos superiores no salón de sesións, recibindo o nome de montaña. Os seus principais líderes foron Danton, Marat e Robespierre. A súa facción máis radical foi representada polos rabiosos, dirixidos por Jacques Hébert, que quería ás persoas no poder. Tamén houbo un grupo de deputados sen opinións moi contundentes, que votaron a favor da proposta que era máis probable. Chamábanse chaira ou pantano. Tamén había cordeliers (capas inferiores) e follas (a burguesía financeira).

O interrogatorio de "Luís, o Último" pola Convención

As modernas designacións políticas de dereita, centro e esquerda aparecen neste momento: con respecto á mesa presidencial, identificáronse os xirondinos da dereita, que desexaban consolidar as conquistas burguesas, deter a revolución e evitar a radicalización; no centro, a Chaira ou o Pantano, un grupo de burgueses sen posición política definida; e, á esquerda, a Montaña, composta pola pequena burguesía xacobina que lideraba os sans-culottes e que defendeu o afondamento da revolución. Inicialmente dirixida polos xirondinos, a convención seguiu unha política contraditoria: foi revolucionaria na política exterior - na loita contra os países absolutistas - pero conservadora na política doméstica - na procura de acomodarse coa nobreza, tratando de salvar a vida do rei e loitar contra os revolucionarios máis radicais. Nese primeiro período, descubriron os documentos secretos de Lois XVI no palacio das Tullerías, o que demostrou o seu compromiso co rei de Austria. O feito acelerou a presión para que o rei fose xulgado como un traidor. Na Convención, os xirondinos dividíronse: algúns optaron polo perdón, outros pola pena de morte. Os xacobinos, reforzados por manifestacións populares, esixiron a execución do rei, o que indicou o fin da supremacía xirondina na Revolución.

República xacobina

Execución de Lois XVI. A cabeza do rei é exhibida ao pobo, como se adoitaba facer con todos os executados

Tribunal Revolucionario

Os xacobinos, co apoio dos sans-culottes e da Comuna de París (o nome dado ao novo goberno local da cidade), asumiron o poder no momento crítico da Revolución. A Convención recoñeceu a existencia do Ser Supremo e a inmortalidade da alma. A virtude sería o elemento esencial da República. O 21 de xaneiro de 1793, Lois XVI foi executado na guillotina na praza da Revolución. Varios países europeos, como Austria, Prusia, Países Baixos, España e Inglaterra, indignados e temendo que o exemplo francés se reflectise nos seus territorios, formaron a Primeira Coalición contra Francia. Encabezando a Coalición, Inglaterra financiou os grandes exércitos continentais para contrarrestar o ascenso burgués de Francia, o seu posible competidor nos negocios europeos.

No departamento de Vendée no oeste de Francia tomaron o poder campesiños contrarrevolucionarios, instigados pola Igrexa, a nobreza e os ingleses. Os xirondinos intentaron parar a proposta de mobilización xeral do pobo francés, temendo a perda de poder e a radicalización de xuño de 1793, a xente de París, axitada polos partidarios de Hébert, rodeou o edificio da convención, pedindo a detención dos deputados de Girondin. Os membros da Gironde foron expulsados da convención deixando un triste legado: a inflación, a fame e o avance da contrarrevolución, todo agravado pola guerra no plano externo. Marat, Hébert, Danton, Saint-Just e Robespierre asumiron o poder, comezando o período da Convención de Montaña. A contrarrevolución campesiña de Vendée e a ameaza externa puxeron a revolución ao bordo. Para combater esta situación, os xacobinos organizaron os comités, cuxos obxectivos eran controlar o goberno, combater contrarrevolucionarios e mobilizar a Francia para unha guerra total na defensa da revolución.

Debido ao predominio da acción popular, este período caracterizouse por ser o máis radical de toda a Revolución. O goberno xacobino dirixiu o país a través do Comité de salvación pública, responsable da administración e defensa externa do país, inicialmente dirixido por Danton, o seu creador. A continuación atopábase o Comité Xeral de Seguridade, que se ocupaba da seguridade interna, e logo o Tribunal Revolucionario, que xulgaba os opositores da revolución en xuízos sumarios. Unha vez decretada a mobilización xeral, creouse unha economía de guerra, co racionamento de mercadorías e a loita contra os especuladores, que, aproveitando a situación, ocultaron produtos para aumentar os prezos. Os xornais populares usaban a linguaxe bruta para caracterizar aos aristócratas e inimigos da revolución. Mentres pedían castigo, predicaban virtudes revolucionarias, o patriotismo e a defensa sen compromiso da revolución. O máis importante destes xornais foi L'Ami du Peuple (“O amigo do pobo”), dirixido polo xacobina Marat.

Reino do Terror

Artigo principal: O Terror.

Maximilien de Robespierre.

Napoléon Bonaparte, Primeiro cónsul, 1803.

Interior dun comité revolucionario durante o Terror

Execución de Maximilien Robespierre durante o Terror

Cando, en xullo, Marat foi asasinado pola moza Charlotte Corday, os estados de ánimo arderon. Considerado excesivamente moderado, Danton foi substituído por Robespierre e expulsado do partido. O Comité de Salvación Pública, dirixido por Robespierre, asumiu todo o seu poder. Comezou o gran terror, o terror xacobino ou, simplemente, o terror. Miles de persoas (a ex raíña María Antonieta, o químico Antoine Lavoisier, considerado o creador da química moderna, aristócratas, clérigos, xirondinos, especuladores, inimigos reais ou presuntos da revolución) foron detidas, xulgadas e guillotinadas sumariamente. Os dereitos individuais foron suspendidos e as execucións públicas e masivas realizáronse a diario, baixo aplausos populares. O líder xacobino, Robespierre, sancionando as execucións sumarias, anunciara que Francia non necesitaba xuíces, senón máis guillotinas. O resultado foi unha sentenza de morte de 35.000 a 40.000 persoas. A revolta campesiña en Vendée foi esmagada. O exército francés comezou a gañar terreo no campo de batalla en 1794 e a coalición antifrancesa foi derrotada.

Cansa do terror, das execucións, das conxelacións de prezos e dos excesos revolucionarios, a burguesía quería paz para o seu negocio. Esta posición foi defendida polos xacobinos dirixidos por Danton. Os sans-culottes, que eran os plebeos urbanos, pretendían radicalizar aínda máis a revolución, posición defendida pola rabia. A falta de habilidade política de Robespierre fíxose evidente cando, declarando a "patria en perigo", tomou unha serie de medidas impopulares para evitar a radicalización - os partidarios e os políticos máis radicais, como a esquerda, os partidarios de Hébert e a á dereita, cuxo líder era Danton, foron executados. A facción central, liderada por Robespierre e Saint-Just, triunfou, pero permaneceu illada.

Moitos xirondinos que sobreviviron ao terror, aliados cos deputados das terras baixas, tramaron un golpe de estado. O 27 de xullo (9 de termidor segundo o calendario revolucionario francés), a Convención, nunha rápida manobra, derrocou a Robespierre e os seus partidarios. Robespierre fixo un chamamento ás masas populares para que saian na súa defensa. Pero os que podían mobilizalos -como os rabiosos- estaban mortos e os sans-culottes non fixeron caso da chamada. Robespierre e os líderes xacobinos foron guillotinados brevemente. A Comuna de París e o Partido Xacobino deixaron de existir. Foi o golpe do 9 de termidor, que marcou a caída da pequena burguesía xacobina e o regreso da gran burguesía xirondina ao poder. O movemento popular entrou en grave declive.

A Convención Termidoriana (1794-1795) foi curta, pero permitiu a reactivación do proxecto político burgués coa anulación de varias decisións montañosas, como a Lei de prezos máximos (conxelación da economía) e o peche da supremacía da Xunta de Salvación Pública. Remataron as detencións arbitrais e os xuízos sumarios. Todos os clubs políticos disolvéronse e os xacobinos foron perseguidos. En 1795, a Convención elaborou unha nova constitución, a Constitución do ano III, que suprimía o sufraxio universal e rescataba o voto censual para as eleccións lexislativas, marxinando así unha gran parte da poboación. A carta reservaba o poder á burguesía. A finais de 1795, segundo a nova Constitución, a Convención deu paso ao Directorio, formado por cinco membros elixidos por deputados. Así, comezou a República do Directorio.

Directorio (1795-1799)

Artigo principal: Directorio (Francia).

Representación da Conspiración dos Iguais

O Directorio foi unha fase conservadora, marcada polo regreso da alta burguesía ao poder e polo aumento do prestixio do exército apoiado polas vitorias obtidas en campañas externas. Unha nova constitución entregou o poder executivo ao Directorio, unha comisión formada por cinco directores elixidos por cinco anos. Esta carta proporcionaba dereitos de voto masculino para persoas alfabetizadas. As dúas cámaras exercían o poder lexislativo, o Consello dos Anciáns e o Consello dos Cincocentos.

Foi a república dos propietarios, que se enfrontou cunha grave crise financeira. Hai oposición interna ao goberno debido á crise económica e á anulación dos logros sociais dos xacobinos. Durante este período houbo intentos de folga á dereita (monárquicos ou realistas) e á esquerda (xacobinos). Estaban ocorrendo accións contra o novo goberno. En 1795 abortouse un golpe realista en París. Aproveitando o descontento dos sans-culottes, os xacobinos restantes intentaron organizar en 1796 a chamada Conxuración ou Conspiración dos iguais, dirixida por François Noël Babeuf (máis coñecido como Graco Babeuf).

Os seguidores deste movemento popular, con algúns golpes socialistas, querían non só a igualdade de dereitos (igualdade baixo a lei), senón tamén a igualdade nas condicións de vida. Babeuf considerou que o único xeito de conseguir a igualdade era abolir a propiedade privada. A insurrección foi denunciada antes de que se iniciase e os seus líderes, Graco Babeuf e Buonarroti, foron condenados á guillotina. Non obstante, as ideas de Babeuf serviron de base para a loita da clase traballadora no século XIX. Non obstante, o exército acumulou vitorias contra as forzas absolutistas de España, Holanda, Prusia e reinos de Italia, que en 1799 formaron a Segunda Coalición contra a Francia revolucionaria.

Golpe de estado

Artigo principal: Consulado (Francia).

General Napoleón e as súas tropas cruzan a ponte de Arcole en 1796

O resto de estratos sociais non foi respectado polo goberno. A burguesía máis lúcida e influente deuse conta de que, co directorio, non serían capaces de resistir aos inimigos externos e internos e manter o poder. Creron na necesidade dunha ditadura militar, unha espada salvadora, para manter a orde, a paz, o poder e os beneficios.

A figura que destaca ao final do período é a de Napoleón Bonaparte. Foi o xeneral francés máis popular e famoso daquel tempo. Cando estalou a revolución, el era só un simple tenente e, dado que oficiais da nobreza abandonaron ou foron destituídos do exército revolucionario, fixo unha carreira rápida. Aos 24 anos xa era xeneral de brigada. Despois dun breve período de entusiasmo polos xacobinos, ata facer amizade coa familia de Robespierre, deixounos cando estaban depositados. Loitou na Revolución contra os países absolutistas que invadiron Francia e foi o responsable da sufocación do golpe de 1795.

Enviado a Exipto para intentar interferir nos negocios do imperio inglés, o exército de Napoleón estaba rodeado pola mariña británica nese país, entón baixo a tutela inglesa. Napoleón abandonou os seus soldados e, con algúns xenerais fieis, regresou a Francia, onde co apoio de dous directores e de toda a gran burguesía, aboliu a Dirección e abriu o consulado, comezando o período napoleónico o 18 de brumario (9 de novembro) de 1799. O consulado estaba representado por tres elementos: Napoleón, o abade Sieyès e Roger Ducos. Na realidade, o poder estaba concentrado nas mans de Napoleón, que axudou a consolidar as conquistas burguesas da Revolución.

Datas e feitos esenciais

O Terceiro Estado cargando do Primeiro e do Segundo Estado.

• 1787: Revolta dos Notábeis
• 1789: Revolta do Terceiro Estado — Toma da Bastilla, 14 de xullo.
• 1790: Confiscación dos bens do clero.
• 1791: 1ª Constitución que estableceu a Monarquía constitucional.
• 1791: Tentativa de fuga e prisión do rei Lois XVI.
• 1792: Invasión da Francia por Austria e Prusia.
• 1793: Oficialización da República e morte do rei Lois XVI — 2ª Constitución.
• 1793: Implantación do Terror contra os inimigos da revolución.
• 1794: Deposición de Robespierre, detención e execución.
• 1795: Réxime do Directorio — 3ª Constitución.
• 1799: Golpe do 18 de brumario de Napoleón — O Consulado.
• 1804: Fin da Primeira República francesa — Establecemento do Primeiro Imperio francés

Véxase tamén

Outros artigos

• Guerras napoleónicas
• Historia de Francia
• Marianne