Collocaliini

A dos colocaliinos (Collocaliini), coñecidos vulgarmente como salanganas, é unha tribo de aves apodiformes da familia dos apódidos.

Comprende catro xéneros que conteñen unhas trinta especies, a maioría confinadas no sur de Asia, nas illas do sur do océano Pacífico e o nordeste de Australia, todas dentro de rexións tropicais e subtropicais.

Son, en moitos aspectos, membros típicos da familia dos apódidos, ao teren ás estreitas aptas para o volo rápido, así como unha ampla apertura bucal e un peteiro reducido e rodeado de serdas para atraparen insectos en voo.

O que distingue a moitas das súas especies —aínda que non a todas— do resto da anduriñas e dos cirrios e, de feito, de case todas as demais aves, é a súa capacidade para usar un tipo de ecolocalización —simple, pero efectiva— para navegar en total escuridade entre as simas e corredores das covas, onde descansan pola noite e se reproducen.

Moitas das súas especies utilizan a súa saliva viscosa para pegar os diversos materiais de construción dos seus niños e, unhas poucas, constrúenos na súa totalidade de fíos de saliva. Estes niños son recolectados polos homes para elaboraren a famosa sopa de niño de anduriña da gastronomía de chinesa.

Taxonomía

Descrición

A tribo foi descrita en 1853 polo naturalista francés Charles Lucien Bonaparte.

Etimoloxía

O nome Collocaliini está formado pola unión da raíz do seu xénero tipo, Collocalia, e o sufixo do latín científico -ini, propio dos nomes das tribos de animais, co un -i- epentético para facilitar a pronuncia.

Para a timoloxía do xénero, ver Collocalia.

Xéneros

A familia dos apódidos segue a ser un dos grupos de aves máis complicados para a súa clasificación taxonómica, pero a tribo das salanganas é un grupo bastante ben definido. Porén, a súa sistemática interna é confusa; a súa plumaxe é usualmente mate, con tonalidades en negro, castaño e gris. Na súa aparencia externa a maioría das especies son moi similares.

A tribo comprente catro xéneros:

• Aerodramus
• Collocalia
• Hydrochous
• Schoutedenapus

Características e ecoloxía

As salanganas teñen catro dedos, excepto Aerodramus papuensis a salangana de Papúa, que carece do hallux, o primeiro pododáctilo no ser humano (que recibe o nome vulgar de "dedo gordo do pé"), e, en xeral, ao primeiro dedo das patas traseiras dos vertebrados tetrápodes. As patas de todas as salanganas son moi curtas, e impiden que as aves pousen no chan, ou en superficies horizontais (desde onde non poden remontar o voo), pero si pendurarse de superficies verticais. O voo é principalmente planando grazas a ás plumas primarias das ás, moi longas, e a uns músculos peitorais moi pequenos. A máis grande das salanganas do xénero Aerodramus mide uns 10 cm de lonxitude e pesa uns 14 g.

As salanganas son insectívoras. As súas presas máis abundantes son os himenópteros e os dípteros. Tipicamente, saen da cova onde se refuxian e reproducen, durante o día, para alimentárense, e vuolven ao seu dormitorio pola noite.

Machos e femias son similares. Como é usual na fanilia dos apódidos, estas aves son monógamas, e ambos os membros da parella comparten o coidado das crías. Na época da reprodución, os machos realizan exhibicións aéreas para atraeren ás femias, e o apareamento ocorre no niño. A estación de reprodución superponse coa estación das chuvias, o que supón un incremento da poboación de insectos. O tamaño da niñada depende do lugar e da fonte de alimentos, pero xeralmente non é grande: as salanganas do xénero Aerodramus poñen de 1 a 2 ovos. Estes ovos son de cor branca mate e, cando son dous, son postos con dous días de diferenza. Moitas especies, se non todas, son aniñantes coloniais; algunhas constrúen os seus niños no alto, en recantos escuros das paredes das covas. As salanganas das zonas temperadas migran, pero a maioría das salanganas di xénero Aerodramus, que viven na tropical rexión indomalaia, e en illas do Pacífico, non migran. Estas aves usualmente permanecen nunha cova ou outro sitio apartado de dormitorio e aniñamento. Algúns exemplos de covas son as Covas Niah do Parque Nacional Niah e do Parque Nacional Gunung Mulu, ambos en Sarawak, na parte malaia de Borneo.

O xénero Aerodramus é de especial interese debido ao seu uso da ecolocalización, e a que os seus niños está completamente construídos con saliva, e non teñen, como os doutras especies, ningún outro material como plumas, musgos, follas ou poliñas, polo que son colectados e vendidos a elevados prezos (véxase o artigo sopa de niño de anduriña). Argumentouse que a alta demanda destes niños puido ter un efecto negativo nas súas poboacións, pero outros autores demostraron que as técnicas modernas de produción de niños incrementaron a poboación das aves.

O uso da ecolocalización tense usado algunha vez para a separación do xénero Aerodramus dos xéneros que non ecolocalizan, como Collocalia e Hydrochous (virtualmente non se coñece nada sobre Schoutedenapus). Pero, recentemente, a salangana pigmea (Collocalia troglodytes) foi descuberta facendo ruídos cliqueantes dentro e fóra das súas covas. Características do comportamento tales como que materiais, á parte da saliva, conteñen os niños, poden usarse para diferenciar entre certas especies de Aerodramus..

Ecolocalización

Véxase tamén: Ecolocalización.

Tradicionalmente dicíase que o xénero Aerodramus era o único ecolocalizador entre as salanganas. Estas aves usan a ecolocalización para localizar o seu sitio dormitorio nas escuras covas onde repousan e aniñan. A diferenza da ecolocalización dos morcegos, as salanganas Aerodramus emiten ruídos cliqueantes que están dentro do alcance auditivo dos humanos. Os clics consisten de dous pulsos de banda ampla (de 3 a 10 kHz) separados por unha lixeira pausa (de 1 a 3 milisegundos). Os períodos interimpulsos (PIPs) son variados, dependendo dol nivel de luz; nas situacións máis escuras a ave emite PIPs curtos e, a medida que os obstáculos se volven máis difíciles de ver, e nas proximidades da saída da cova, deteéctanse PIPs máis longos. Este comportamento é similar ao dos morcegos cando se aproximan ao seu obxectivo. Estas aves tamén emiten unha serie de clics baixos seguidos por unha chamada cando se aproximan ao niño; presumibelmente para advertir ás aves achegadas para que se afasten da súa ruta. Pénsase que os clics duplos se usan para discriminar entre aves individuais. Aerodramus sawtelli e Aerodramus maximus son as únicas especies que se coñece que emiten un só clic. Este uso dun só clic podería estar asociado cun cambio evolutivo nas salanganas do Pacífico oriental; a determinación de cantos clics emite Aerodramus ocistus podería aclarar este asunto. Descubriuse tamén que tanto Aerodramus sawtelli como Aerodramus papuensis emiten clics mentres se alimentan fóra, ao escurecer; o último ocorre posibelmente só nesas circunstancias, de termos en conta que estas non aniñarían nunca en covas. Tal comportamento non se coñece en ningunha outra especie, pero é bastante posíbel que ocorra, dado que estas dúas especies non teñen relación achegada. Porén, determinouse recentemente que as vocalizacións da ecolocalización non concordan coa relación evolutiva entre as especies de salanganas como suxire a comparación de secuencias de ácido desoxirribonucleico.. Thomassen e Povel suxiren que, como nos morcegos, os sons de ecolocalización, unha vez presentes, adáptanse rapidamente, e con independencia dos ambientes acústicos particulares das especies.

Considéranse tres hipóteses para describir como evolucionou a ecolocalización no xénero Aerodramus, e como se determinou recentemente, noutros taxa de apódidos. Unha hipótese plantexa que a ecolocalización evolucionou dunha especie ancestral de salangana, e que se perdeu nos xéneros que carecen de ecolocalización. Unha segunda hipótese é que a ecolocalización evolucionou independentemente varias veces. O terceiro escenario involucra a combinación dos dous primeiros, é dicir, un escenario de adquisición-perda-readquisición.^{[Cómpre referencia]}

Necesítanse varias subunidades funcionais (como os músculos vocais e as áreas do cerebro) para producir un sistema de ecolocalización. Os estudos pasados ensinar que a perda dunha destas subunidades é máis probábel que ocorrera que a ganancia de todos os trazos necesarios para ecolocalizar. Pero un estudo reciente suxire que as subunidades de ecolocalización están situadas principalmente no sistema nervioso central, mentres que as subunidades no aparato vocal estaban xa presentes e capacitadas para usarse incluso antes de que a ecolocalización evolucionara. Este estudo apoia a segunda hipótese de evolución independente dea ecolocalización en Aerodramus e Collocalia, coa evolución subseguinte dos complexos comportamentos necesarios para complementar o sistema de ecolocalización física, ou incluso o terceiro enfoque, dado que as partes do aparato vocal do sistema de ecolocalización podería mesmo ser herdado dalgún devanceiro nocturno prehistórico.

Uso culinario

Artigo principal: Sopa de niño de anduriña.

Os niños dos Collocaliini empréganse para facer a famosa sopa de niño de anduriña. En 1989 vendéronse en todo o mundo 19 000 000 destes niños, que se venderon a 1 225 US$ / kg. O comercio de niños de salanganas é unha parte importante da economía para moitas persoas que viven no sueste asiático.

A auténtica sopa faise cos niños dalgunhas especies de salanganas, principalmente de niños de Aerodramus fuciphagus e Aerodramus maximus. En vez de poliñas, follas, plumas e palla, estas salanganas fan seus niños só con febras da súa saliva gomosa, que endurece ao expoñerse ao aire. Unha vez que se recolectan os niños, límpanse e véndense a restaurantes. Existe a crenza na China de que comer a materia do niño de salanganas axuda a manter o ton da pel, o equilibrio do qi ("enerxía vital") e reforza o sistema inmunitario; crese tamén que fortalece os pulmóns e prevén a tose, mellora a constitución do corpo e prolonga a vida.^{[Cómpre referencia]}

O que si parece certo é que a saliva destas aves pode usarse no desenvolvemento de tratamentos contra a SIDA como forma de promover a división celular no sistema inmunitario.

Por outra parte, debido a que son insectívoras, poden ser tamén axentes importantes no control de pragas.

O valor nutritivo de 100 g de niño seco contén 49,9 g de proteínas solúbeis (incluídos nitróxeno de amidas, nitróxeno monoamino, nitróneno non amino, arxinina, humina, histidina, lisina e cisteína); 30,6 g de carbohidratos (glicoproteínas e mucina;, 4,9 g de ferro; 2,5 g de sais inorgánicas (de potasio, sodio, calcio, magnesio, xofre, fósforo, silicio e outros elementos traza), e 1,4 g de fibra. A enerxía contida en 100 g de niño de salangana é de 345 kcal.^{[Cómpre referencia]}

Para preparar a sopa, os niños férvense a lume lento en caldo de polo. A auténtica sopa de niño de andoriña (de salangana) é moi popular en toda Asia e é tamén extremadamente cara. Moitos restaurantes occidentais serven versións menos caras consistentes nunha sopa con nódulos conformados para pareceren niños de salangana.

Ecoloxía das cavernas

O guano das salanganas, así como dos moitos muorcegos que habitan as covas, sosteñen a unha enorme comunidade de animais coprófagos (especializados en alimentaárense de feces). Pero hai outras criaturas que evolucionaron para alimentarse dos comedores de feces, así como dos propios morcegos e das salanganas, como serpentes que gabean polas escarpadas paredes das covas para conseguir comida, e enormes grilos carnívoros que depredan as crías de salanganas e morcegos. Este ecosistema de fauna cavernícola é auto sostido, e o único vínculo co exterior son as aves e os morcegos que traen os nutrientes ao interior da caverna como comezo da cadea alimentaria.

No municipio filipino de El Nido, coñecido polos seus acantilados calcarios é a fonte dun próspero mercado de niños de aves. O nombe español de El Nido provén deste produto. Moitas persoas da localidade aínda practican o escalado a man das covas calcarias para recolectar niños de salanganas.

Véxase tamén

Bibliografía

• Camfield, Alaine (2004): Apodidae. Na Animal Diversity Web.
• Chantler, P. (1999): Family Apodidae (Swifts). En: J. del Hoyo, A. Elliott & J, Sargatal, eds. Handbook of the Birds of the World, Vol. 5. Barn-owls to Hummingbirds. Barcelona, España: Lynx Edicions. ISBN 978-84-8733-425-2.
• Fullard, James H. (1993): "Echolocation in Free-Flying Atiu Swiftlets (Aerodramus sawtelli)". Biotropica 25: 334-339. PDF Texto completo.
• Gausset, Quentin (2004): "Chronicle of a Foreseeable Tragedy: Birds' Nests Management in the Niah Caves (Sarawak)". Human Ecology 32(4): 487-506.
• Hobbs, Joseph J. (2004): "Problems in the harvest of edible birds' nests in Sarawak and Sabah, Malaysian Borneo". Biodiversity and Conservation 13 (12): 2209-2226.
• Jordan, David. (2004): "Globalisation and Bird's Nest Soup". International Development Planning Review 26 (1): 97-110.
• Lee, Patricia L. M.; Clayton, Dale H.; Griffiths, Richard & Page, Roderic D. M. (1996): "Does behavior reflect phylogeny in swiftlets (Aves: Apodidae)? A test using cytochrome b mitochondrial DNA sequences". Proc.Natl. Acad. Sci. USA 93: 7091-7096. PDF Texto completo Arquivado 30 de setembro de 2007 en Wayback Machine..
• Lourie, S. A. & Tompkins, D. M. (2000): The diets of Malaysian swiftlets". Ibis 142 (4): 596-602.
• Marcone, Massimo F. (2005): "Characterization of the edible bird's nest the "Caviar of the East". Food Research International 38 (10) :1125-1134.
• Price, Jordan J.; Johnson, Kevin, P.; Bush, Sarah H. & Clayton, Dale H. (2005): "Phylogenetic relationships of the Papuan Swiftlet Aerodramus papuensis and implications for the evolution of avian echolocation". Ibis 147 (4): 790-796. Texto completo.
• Price, Jordan J.; Johnson, Kevin P. & Clayton, Dale H. (2004): "The evolution of echolocation in swiftlets". Journal of Avian Biology 35 (2): 135-143. Texto completo Arquivado 19 de abril de 2008 en Wayback Machine..
• Thomassen, Henri A.; Tex, Robert-Jan; Bakker, Merijn A.G. & Povel, G. David E. (2005): "Phylogenetic relationships amongst swifts and swiftlets: A multi locus approach". Molecular Phylogenetics and Evolution 37 (1): 264-277.
• Thomassen, Henri A. & Povel, G. David E. (2006): "Comparative and phylogenetic analysis of the echo clicks and social vocalizations of swiftlets (Aves: Apodidae)". Biological Journal of the Linnean Society 88 (4): 631–643.

Outros artigos

• Apodiformes
• Apódidos