Yúcahu
| Yúcahu | |
|---|---|
Deus da creación, do ceo, do mar, da fertilidade e da paz | |
| Membro da mitoloxía taína | |
,_Taino_Culture,_Puerto_Rico,_c._1000-1494_AD,_stone_-_Fitchburg_Art_Museum_-_DSC08790.JPG) Unha representación en pedra do zemí de tres puntas atopado en Porto Rico (c. 1000-1494 d.C.). | |
| Outros nomes | Yucáhuguama Bagua Maórocoti, Yukajú, Yocajú, Yokahu, Yukiyú |
| Morada | El Yunque (Porto Rico) |
| Símbolos | Zemí de tres puntas, sapo, chuvia, mandioca e derivados |
| Información persoal | |
| Pais | Atabey (nai) |
| Irmáns | Guacar (xemelgo), Guabancex/Juracán |
| Fillos | Boinael e Maroya |
Yúcahu,[1] tamén escrito como Yucáhuguama Bagua Maórocoti, Yukajú, Yocajú, Yokahu ou Yukiyú, era o espírito masculino de fertilidade segundo a mitoloxía taína.[2] Era a deidade suprema, ou zemí, do pobo precolombiano taíno, xunto coa súa deusa nai Atabey, que tamén é a súa contraparte feminina.[3] Dominantes na rexión do Caribe antes da chegada de Colón, os pobos asociados coa cultura taína habitaron as illas das Bahamas, as Antillas Maiores e as Antillas Menores.[1][2][3][4]
Mitoloxía
[editar | editar a fonte]Yúcahu era a deidade suprema do pobo taíno.[5] "Chámanlle Yúcahu Bagua Maórocoti" é a mención máis antiga do zemí tirada da primeira páxina da Conta das antigüidades dos indios de Frei Ramón Pané.[6] Como os taínos non tiñan unha lingua escrita, o nome é a grafía fonética rexistrada polos misioneiros españois Ramón Pané e Bartolomé de las Casas. Pénsase que os tres nomes representan os epítetos do Grande Espírito. Yúcahu significa espírito ou dador de mandioca. Bagua foi interpretado como o significado tanto de "o mar" en si mesmo e de "amo do mar". O nome Maórocoti implica que foi concibido sen intervención masculina.[7][8][9] Posteriormente foi coñecido como "O Xigante Durmido".
Os taínos tiña un mito da creación ben desenvolvido que se transmitiu pola tradición oral. Segundo este relato, ao principio só existía Atabey, quen creou os ceos. Porén, aínda quedaba un baleiro, onde a nada imperaba. Os ceos estaban inactivos e calquera acción carecía de sentido. A Terra e as outras entidades cósmicas quedaron áridas. A pesar de estar dominada pola escuridade, a propia Atabey non se decatou de que este universo estaba incompleto. Finalmente decidiu crear dúas novas deidades, Yucáhu e Guacar, a partir de elementos máxicos e intanxibles. Atabey agora confiaba en que a súa creación podería completarse e deixouna a cargo dos seus fillos. Yucáhu asumiu o relevo como unha deidade da creación, converténdose nun arquitecto universal e reunindo o favor da súa nai. Desde a súa morada nos ceos, contemplou e espertou a Terra do seu sono. Como parte deste proceso, dúas novas deidades xurdiron dunha cova. Boinael e Maroya, controlando o sol e a lúa respectivamente, que tiñan a tarefa de iluminar o novo mundo día e noite. A Terra xa non estaría envolta pola escuridade. Yucáhu estaba satisfeito co seu traballo, pero nun ataque de celos Guacar escondeuse no ceo, para nunca máis ser visto. Agora aburrido, Yucáhu vagaba e decatouse de catro pedras preciosas que xacían no chan, que tomou e converteu nos seres estelares celestes, que se reproducían e espallaban polo universo, onde guiaban ás divindades. Seguiu isto creando animais, concedéndolles vivendas e ensinándolles a vivir. Yucáhu tivo entón unha revelación, crendo que outra cousa debería completar a súa creación. Convencido de que a nova entidade non debería ser nin animal nin divindade, reflexionou sobre isto profundamente. Yucáhu abriu entón unha fenda nos ceos da que xurdiu o primeiro home, a quen concedeu unha alma e chamou Locuo. Este home percorrería a Terra sen fin cheo de alegría e agradecendo á divindade a súa creación. Finalmente satisfeito coa súa creación, Yucáhu deixou o mundo en mans da humanidade, sentindo que se alcanzara o equilibrio.
Yúcahu fíxose coñecido como a divindade da agricultura, así como o zemí da paz e da tranquilidade, representaba a bondade. A isto contrastou moito a deusa Guabancex (máis comunmente, pero erradamente coñecida como Juracán) cuxa natureza feroz era considerada a responsable de persuadir a outros zemís para provocar o caos e que estaba asociada co pobo caribe, que era máis agresivo. Crían que Yúcahu tiña un trono en El Yunque, a meirande montaña que se atopa na reserva do bosque nacional El Yunque, onde residía da mesma maneira que os deuses gregos o facían no Monte Olimpo. Os taínos chamaban ao cumio yuké, ou "as terras brancas", en referencia ás nubes que sempre o rodean. Esta serra desvía o vento dos furacáns, minimizando os danos que as tormentas fan nas partes baixas da illa. Ao notar isto, os nativos interpretaron isto como Yúcahu enfrontándose a Guabancex e as súas cohortes pola seguridade dos seus adoradores. Situada nas montañas do norte de Porto Rico, a rexión onde se atopa El Yunke era coñecida orixinalmente como "Yukiyu", un nome que se asociou coa divindade. Tras a colonización española, deuse a coñecer baixo a variante hispanizada de Luquillo, nome que segue en uso.
Legado
[editar | editar a fonte]Relixioso
[editar | editar a fonte]Varios grupos neo-taínos practican adaptacións da relixión tradicional taína, e inclúen a Yúcahu como parte dos seus panteóns.[11]
Cultural
[editar | editar a fonte]Como ocorre con outras mitoloxías, a relixión taína e a dicotomía ben/mal (neste caso Yúcahu/Juracán) adaptouse para a banda deseñada, sendo a fonte dos superpoderes sobrenaturais en La Borinqueña de Edgardo Miranda Rodríguez.[12]
Antes do inminente paso dos furacáns Irma e María por Porto Rico durante a tempada de furacáns do Atlántico de 2017, xeneralizáronse as representacións artísticas nas redes sociais que representan un modelo actualizado de Yúcahu (como a encarnación sensible de El Yunque, que se distingue por unha forma humanoide composta pola vexetación do bosque) como un método para aumentar a moral da poboación.[13]
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ 1,0 1,1 Fray Ramón Pané 1999, p.4
- ↑ 2,0 2,1 Stevens-Arroyo 2006, p.221
- ↑ 3,0 3,1 Rouse 1993, p.13
- ↑ Rouse 1993, p.5
- ↑ "TAÍNOS: ARTE Y SOCIEDAD". Issuu (en castelán). 15 de maio de 1912. p. 368. Arquivado dende o orixinal o 7 de novembro de 2021. Consultado o 20 de novembro de 2021.
- ↑ Frei Ramón Pané foi o primeiro misioneiro europeo en chegar ao Novo Mundo e o primeiro en aprender a lingua nativa. Foi a primeira persoa que estudou as crenzas dun pobo indíxena, e o seu relato foi o primeiro libro escrito por un europeo en terra americana.
- ↑ Pané 1999
- ↑ Stevens-Arroyo 2006
- ↑ Rouse 1993
- ↑ "Annual report of the Bureau of American Ethnology to the Secretary of the Smithsonian Institution : Smithsonian Institution. Bureau of American Ethnology". Internet Archive. 1895. Consultado o 12 de outubro de 2021.
- ↑ "LOS NUEVOS TAINOS". academic.uprm.edu. Arquivado dende o orixinal o 2020-11-25. Consultado o 2020-04-11.
- ↑ Johnston, Rich (2016-12-23). "Reading La Borinquena #1 As Shazam With Puerto Rican Mythology". Bleeding Cool News And Rumors (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 2020-04-11. Consultado o 2020-04-11.
- ↑ Univision. "Cuando llega el huracán: conoce el mito de El Yunque y su poder protector en Puerto Rico". Univision (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 2018-05-03. Consultado o 2020-04-11.
Véxase tamén
[editar | editar a fonte]Bibliografía
[editar | editar a fonte]- Fray Ramón Pané (1999). José Juan Arrom, ed. An Account of the Antiquities of the Indians. Susan C. Giswold (trans.). Durham, NC ;Londres: Duke Univ. Press. ISBN 978-0-8223-2347-1.
A New Edition, with an Introductory Study, Notes, & Appendixes by José Juan Arrom
- Arroyo, Antonio M. Stevens (2006). Cave of the Jagua : the mythological world of the Taínos (2. ed.). Scranton [u.a.]: Univ. of Scranton Press. ISBN 1-58966-112-5.
- Rouse, Irving (1993). Tainos : Rise and Decline of the People Who Greeted Columbus (New ed.). New Haven: Yale University Press. ISBN 0-300-05696-6.
- American Anthropologist. Original from the University of California: American Anthropological Association. 1909. pp. 354–356.
