Fútbol en España

A selección nacional celebra a súa primeira Copa do Mundo en Madrid, o 12 de xullo de 2010.

O fútbol está considerado o deporte máis popular en España. É o que ten máis xogadores federados (692.094 en 2006) e o segundo máis practicado a nivel popular e recreativo (en 2005 practicábao o 31,7% dos españois), segundo un estudo do Consello Superior de Deportes do Ministerio de Educación e Ciencia.

Historia

O Recreativo de Huelva, club decano do fútbol español, en 1906.

Balón de fútbol de 1924 no Museo do Sevilla FC.

O fútbol introdúcese en España a través de traballadores inmigrantes, especialmente británicos, cara a finais do século XIX. Foron os ingleses das Minas de Riotinto, en Huelva, os que disputaron os primeiros partidos, cara 1870. Estes mineiros crearon, en 1878, o que seguramente sexa primeiro club español, o Rio Tinto Foot-Ball Club. Esta sociedade, con todo, non foi inscrita en ningún rexistro, polo que non quedou constancia legal da súa existencia.

O primeiro club de fútbol español legalmente establecido é o Huelva Recreation Club (actual Real Club Recreativo de Huelva), fundado o 23 de decembro de 1889. Coa chegada do século XX os clubs de fútbol empezan a proliferar por todo o país. Estas primeiras sociedades eran case sempre fundadas por estranxeiros.

A rápida multiplicación do número de clubs de fútbol impulsa a creación das primeiras asociacións (a Football Associació de Cataluña, creada o 11 de novembro de 1900) e as primeiras competicións. Así, en 1902 nace a primeira competición a nivel nacional, a Copa da Coroación, embrión da actual Copa do Rei de fútbol.

A Real Federación Española de Fútbol non nacería ata 1913 e a selección española disputou os seus primeiros partidos con motivo dos Xogos Olímpicos de Antuerpen, en 1920.

O primeiro gran cambio no fútbol español chega en 1926 cando, tras un longo proceso de debate, os clubs aproban o Primeiro Regulamento do Fútbol Profesional español. O fútbol español, seguindo o modelo británico, daba así o paso ao profesionalismo, sentando as bases para o nacemento do campionato nacional de Liga, cuxa primeira edición dispútase en 1929.

Nos anos 1990 o fútbol español viviu unha segunda revolución. A conversión dos clubs deportivos en sociedades anónimas, os ingresos polas retransmisións televisivas, as fichaxes millonarias e a globalización futbolística por mor da sentenza Bosman dan orixe á chamada Liga das Estrelas.

Competicións oficiais entre clubs

Competicións de fútbol masculino

• Liga española de fútbol. A Liga dispútase anualmente desde 1929 e está considerada a principal competición futbolística de España. O torneo está integrado por un sistema piramidal de ligas (divisións) interconectadas entre si, cuxa máxima categoría é a Primeira División. Por baixo desta quedan a Segunda División, Segunda División B, Terceira División e, para rematar, as distintas divisións rexionais e territoriais.
• Copa do Rei. A Copa é o torneo entre clubs, a nivel nacional, máis antigo de España. Dispútase anualmente desde 1903, tendo como precedente directo a Copa da Coroación xogada un ano antes. Toman parte os mellores clubs españois en categoría nacional (de Primeira a Terceira División) e, a diferenza da Liga, o campión decídese por eliminación directa tras sucesivas roldas. Entre 1923 e 1926 tamén se disputou un Campionato de España de segunda categoría.
• Supercopa de España. Torneo que enfronta, anualmente, ao campión da Primeira División contra o campión da Copa do Rei. Dispútase desde 1982.
• Copa Federación. Torneo por eliminación directa no que participan os clubs de Segunda División B e Terceira División que non tiveron acceso á Copa do Rei. Dispútase desde 1993.
• Copa da Liga (extinta). Torneo por eliminación directa disputado anualmente entre 1982 e 1986. A diferenza da Copa do Rei, disputábanse varias edicións paralelas restrinxidas aos clubs de cada categoría (Primeira, Segunda, Segunda B, e Terceira División).
• Copa Eva Duarte (extinta). Esta competición enfrontaba ao campión da Liga contra o da Copa do Rei, sendo considerada unha antiga precursora da actual Supercopa de España. Foi organizada pola RFEF, a súa primeira edición celebrouse en 1947 e foi finalmente suspendida en 1954. Anteriormente realizouse un torneo similar, a Copa de Ouro Arxentina, cuxa única edición tivo lugar en 1945, aínda que esta non era de carácter oficial e tampouco tivo continuidade.
• Copa Presidente da Federación (extinto). Disputáronse só dúas edicións, en forma de liga. A primeira edición xogouse en 1940 e enfrontou aos subcampións de grupo da Segunda División 1939/40. A segunda e derradeira edición principiou en 1941 e non rematou ata 1947, sendo disputada polo campión da Copa de 1941 e os tres primeiros clasificados da Primeira División 1941.
• Campionato de España de Afeccionados (extinto). Torneo por eliminación directa reservado a equipos non profesionais que se disputou anualmente entre 1929 e 1987.

Competicións femininas

• Liga española de fútbol. A Primeira División foi inaugurada en 1988 e actualmente é a máxima categoría da liga española de fútbol feminino. Por debaixo están a Segunda División, Primeira Nacional e, para rematar, as distintas divisións rexionais e territoriais.
• Copa da Raíña. É o torneo feminino, a nivel nacional, máis antigo de España. Creada en 1983 a imaxe e semellanza da Copa do Rei masculina.
• Supercopa de España. Torneo que enfronta, anualmente, ao campión da Primeira División contra o campión da Copa da Raíña. Dispútase desde 2019.

Seleccións de fútbol de España

Selección absoluta de España

Artigo principal: Selección de fútbol de España.

A selección de España, nas súas distintas categorías está controlada pola Real Federación Española de Fútbol.

O combinado español disputou o seu primeiro partido o 28 de agosto de 1920, en Bruxelas, ante Suecia, con motivo dos Xogos Olímpicos de Antuerpen. Nesta competición os españois, que participaron cun equipo afeccionado (o profesionalismo aínda non estaba implantado en España), logrando a medalla de prata.

A selección obtivo catro títulos internacionais: o primeiro foi a Eurocopa 1964, cuxa final disputouse en Madrid, o segundo, na Eurocopa 2008, tras vencer á selección de fútbol de Alemaña por 1-0, o terceiro, o Campionato do Mundo de 2010 en Suráfrica, gañando a Holanda por 0-1 cun gol na prórroga de Andrés Iniesta. O equipo xogou 12 veces a fase final desta competición. O cuarto foi a Eurocopa 2012.

Selección de afeccionados de España

Artigo principal: Selección de fútbol afeccionado de España.

A selección de afeccionados española, desaparecida hoxe, ten como maior logro o haberse proclamado campión de Europa en 1970 na competición reservada a seleccións de afeccionados, a Copa da UEFA Amateur.

Categorías inferiores da selección de España

España logrou múltiples títulos internacionais nas súas categorías inferiores, entre os que destacan dous campionatos europeos en categoría sub-21, un campionato do mundo sub-20, seis campionatos europeos sub-19, un campionato europeo sub-18, un campionato europeo sub-17 e seis europeos sub-16.

Así mesmo, logrou a medalla de ouro nos Xogos Olímpicos de Barcelona 1992 e a prata en Sidney 2000.

Selección feminina de España

Artigo principal: Selección feminina de fútbol de España.

A selección feminina debutou en 1983. Desde entón nunca logrou clasificarse para a fase final da Copa do Mundo.

Seleccións autonómicas

As seleccións autonómicas son os combinados representativos das distintas federacións territoriais e as súas comunidades autónomas. Nestes equipos participan xogadores profesionais nacidos nas respectivas autonomías. Estas seleccións só poden disputar encontros amigables, xa que non forman parte da FIFA nin a UEFA. Con todo, os gobernos autonómicos e algúns sectores sociais de certas comunidades históricas (en especial Cataluña, País Vasco e Galicia) prefiren usar o termo selección nacional para referirse ás súas seleccións autonómicas, á vez que reivindican a súa oficialidade para poder participar en torneos internacionais.

Dáse a circunstancia que algunhas das federacións territoriais de España foron creadas antes que a Federación Española, polo que as súas seleccións representativas naceron antes que a selección española. Este foi o caso da selección de Cataluña e a Selección Norte, que representaba á extinta Federación Norte (País Vasco e Cantabria).

Durante a ditadura franquista, estes combinados rexionais deixaron practicamente de existir. Rexurdiron a mediados dos anos 1980 e, sobre todo, nos anos 1990. Desde entón é habitual que varias das seleccións autonómicas disputen anualmente partidos amigables de carácter internacional, coincidindo coas datas do Nadal.

Ademais, bianualmente dispútase a fase española da Copa das Rexións da UEFA, coas seleccións de afeccionados das diferentes comunidades autónomas, sendo este a día de hoxe o torneo máis importante a nivel autonómico de España.

Clubs

O primeiro club, legalmente establecido en España, foi o Recreativo de Huelva, fundado en 1889. Na actualidade, a RFEF ten censados 18.286 clubs de fútbol (2007). Desde a entrada en vigor da Lei 10/1990, a práctica totalidade dos clubs que compiten de forma profesional en España son, en realidade, empresas, baixo a forma xurídica de sociedades anónimas deportivas, cuxa propiedade está en mans dos seus accionistas. Só catro clubs profesionais (Athletic Club, FC Barcelona, Real Madrid e CA Osasuna) manteñen a súa estrutura orixinal, como clubs deportivos controlados directamente polos seus socios.

Os clubs españois en competicións internacionais

Historicamente, os equipos españois sempre tiveron un papel destacado nas competicións internacionais de clubs. Os máis laureados en competicións internacionais son o FC Barcelona con 17 títulos e o Real Madrid, con 15 títulos no seu palmarés. O Real Madrid é o club que máis veces gañou a máxima competición continental, a Liga de Campións da UEFA (9 títulos) e o FC Barcelona o que máis veces gañou a Recopa de Europa (4 títulos) e a Copa de Feiras (3 títulos).

En total, España os clubs de fútbol españois gañaron 56 títulos internacionais:

• 13 Ligas de Campións / Copas de Europa (nove do Real Madrid e catro do FC Barcelona)
• 10 Supercopas de Europa (catro do FC Barcelona, dúas do Valencia CF, dúas do Atlético de Madrid, unha do Sevilla FC e unha do Real Madrid)
• 7 Recopas (catro do FC Barcelona e unha do Valencia CF, Real Zaragoza e Atlético de Madrid)
• 7 Copas da UEFA / Europa League (dúas do Real Madrid, dúas do Sevilla FC, dúas do Atlético de Madrid e unha do Valencia CF)
• 7 Copas Intertoto (dúas do Villarreal CF e unha do Valencia CF, Atlético de Madrid, Deportivo da Coruña, Celta de Vigo e Málaga CF).
• 6 Copas Intercontinentais e Mundiais de Clubs da FIFA (tres do Real Madrid, dous do FC Barcelona e unha do Atlético de Madrid).
• 6 Copas de Feiras (tres do FC Barcelona, dúas do Valencia CF e unha do Real Zaragoza).

Fútbol feminino

A diferenza do fútbol masculino, o balompé feminino é un deporte afeccionado en España, xa que os estatutos da RFEF non contemplan a existencia de licenzas profesionais para as mulleres. A pesar diso existen dúas competicións de ámbito nacional, a Superliga e a Copa da Raíña, nas que participan clubs con estrutura semiprofesional.

As primeiros equipos e as primeiras competicións oficiosas de fútbol feminino en España xurdiron na década de 1970. Non foi ata 1980 cando foi recoñecido oficialmente pola Real Federación Española de Fútbol, coa creación da Comité Nacional de Fútbol Feminino. Tras o recoñecemento federativo, a primeira competición nacional oficial foi o Campionato de España (Copa da Raíña), creado en 1983. O campionato nacional de liga comezou a disputarse a tempada 1988-89.

A principios dos anos 2000 o fútbol feminino en España viviu un dos momentos de maior desenvolvemento e popularidade, grazas á creación da Superliga, a progresiva implicación dos clubs profesionais masculinos e a chegada de xogadoras con repercusión nos medios. Mostra deste iso, a tempada 2002-03 o Athletic Club logrou proclamarse campión de liga no Estadio de San Mamés ante 35.000 espectadores.

Véxase tamén

Bibliografía

• "Historia y estadística del fútbol español", de Vicente Martínez Calatrava. ISBN 978-84-607-5701-6
• "La guerra incivil del fútbol", de Braulio Calleja. Barcelona, 1997, Plaza y Janés. ISBN 84-01-39059-1.

Outros artigos

• Liga española de fútbol