Foralismo

O foralismo é unha doutrina política baseada na reivindicación de competencias administrativas derivadas dos antigos foros e leis dos distintos territorios de España. Desta idea nútrense varios movementos, desde algúns con ideas avanzadas sobre a sociedade ata outros con ideas tradicionalistas.

Historia

O foralismo foi unha tendencia ideolóxica para manter e fortalecer o sistema foral.

Foralismo vasco-navarro

Desenvolveuse con especial intensidade en Iparralde, Euskadi e Navarra despois da Guerra Francesa da Península Ibérica co fin de protexerse das constitución francesas e das constitucións españolas (de 1812 e despois de 1837) ou limitar a súa xurisdición. No século XIX e ao longo do século XX distínguense moitos tipos de foralismo: o realismo ou tradicionalismo, liberalismo, ou os que só reivindicaban o foralismo do pobo e dos cidadáns.

O xornal máis destacado do foralismo liberal en Bilbao foi Irurac bat. Comezou a coller forza tras a Primeira guerra carlista, cando xurdiu o foralismo liberal, que por si só non impugnaba a constitución española. Despois da Terceira guerra carlista, cando se aboliron os foros, o provincialismo xurdiu como un movemento político-cultural ao seu favor, afastándose do carlismo e a súa dinastía. Porén, A última vez que se aboliu a carta, levou á creación da revista política La Paz para a defensa dos foros (1876) en Madrid. En Navarra, a Asociación Eúskara de Navarra liderou especialmente a loita polos foros, primeiro a través do xornal El Arga (1880-81) e máis tarde a través do xornal Lau-Buru (1882-86). Arturo Kampion foi un dos principais motores do movemento. Os foralistas de Navarra organizáronse como partidos políticos e gañaron as eleccións municipais de 1881 e 1883.

Na última década do século, o foralismo foi introducido nos seus programas por diferentes ideoloxías e tendencias políticas, desde os integristas aos carlistas. Precisamente cando o carlismo reapareceu no ámbito político, o movemento político foralista desapareceu e os que o ocupaban buscaron o seu lugar político no carlismo ou no nacionalismo vasco (como Kampion). Pasando do integrismo foralista ao nacionalismo vasco, a revista donostiarra El Fuerista converteuse no xornal nacionalista na súa segunda fase (en 1898). O seu lema dende o principio "Deus e Lagi-Zarra" ou "Deus e Foros", converteuse no lema do PNV "jeltzale" (JEL = Jaungoikua Eta Lagi-Zarra). O foralismo tivo pois unha grande influencia nas orixes do nacionalismo vasco.

Foralismo galego

O denominado dereito foral galego presenta unha forte raíz agraria, forestal e familiar. Aínda que no seu día se xerou un intenso debate sobre a existencia ou non de tal dereito foral, xa que algúns historadores negaban o dereito medival galego, o seu recoñecemento legal pechou a discusión. En 1880, Álvarez Bugallal incluíu entre os territorios do Estado español con dereito propio a Galiza, propoñendo a incorporación á Comisión General de Codificación de xuristas de "Galicia, Cataluña, Aragón, Navarra, Baleares y Vascongadas", co fin de elaborar informes que contivesen as especificidades de todos eses dereitos propios. As propostas posteriores —anexos e recompilacións— incluirían sempre a Galiza na relación de territorios forais.

Para Iglesia Ferreirós la inclusión de Galiza entre os territorios forais foi debida á amizade do ministro co galeguista Manuel Murguía. Con todo, aínda que se puxo certa atención a ese tema desde o XIX até a II República (por exemplo Vicente Risco fixo énfase niso en Teoría do nacionalismo galego, Castelao reivindicaba o dereito histórico galego en temas como o monte en man común no Sempre en Galiza), o propio Murguía e o nacionalismo posterior facían énfase na creación de novas leis nun Estado autónomo máis que na vindicación ou consolidación de leis que tiveron importancia histórica fundamental (por exemplo os foros de Afonso VIII de Galiza e León, emanados das Cortes de 1188 son uns dos primeiros documentos saídos dun parlamento democrático da Europa continental e uns dos primeiros documentos en galego-portugués, como o foro do bo burgo de Castro Caldelas) pero que podían non responder á realidade do país no século XIX ou XX.

Véxase tamén

Outros artigos

• Carlismo
• Comunidade foral
• Foro
• Foros xerais vascos
• Galeguismo
• Nacionalismo
• Progresismo
• Tradicionalismo

---

Este artigo sobre política é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.  Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.

---

----

Este artigo sobre historia é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.  Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.

---