Provincias e territorios do Canadá

Mapa xeopolítico do Canadá

O Canadá é unha federación de Norteamérica integrada por dez provincias e tres territorios que conforman o segundo país máis grande do mundo en termos de superficie. A diferenza principal entre unha provincia e un territorio canadense é que a provincia recibe os poderes de goberno directamente da Coroa británica, por medio do Acta da Constitución de 1867, o cal outórgalle máis competencias e dereitos que un territorio, cuxos poderes están delegados polo goberno federal.

Na actualidade as provincias do Canadá son Alberta, a Columbia Británica, Manitoba, Novo Brunswick, Terra Nova e Labrador, Nova Escocia, Ontario, a Illa do Príncipe Eduardo, Quebec e Saskatchewan. Os tres territorios son os Territorios do Noroeste, Nunavut e Yukón.

Historia

Ontario, Quebec, Novo Brunswick e Nova Escocia son as provincias orixinais, formadas cando as colonias británicas norteamericanas se federaron o 1 de xullo de 1867 no Dominio do Canadá e por etapas comezaron a acumularse os indicios de soberanía do Reino Unido. Durante os seis anos seguintes Manitoba, Columbia Británica e a Illa do Príncipe Eduardo foron engadidas como provincias.

A Compañía da Baía de Hudson mantiña o control de grandes porcións de territorio do oeste do Canadá ata 1870, data en que entregaría estas terras ao goberno do Canadá e que conformarían os Territorios do Noroeste. O 1 de setembro de 1905, unha porción dos Territorios do Noroeste que se atopaba ao sur do paralelo 60 converteuse nas provincias de Alberta e Saskatchewan. En 1912, as fronteiras do Quebec, Ontario e Manitoba estendéronse cara ao norte: Manitoba estendeuse ata o paralelo 60; Ontario cara á baía de Hudson e Quebec anexouse o Distrito de Ungava.

En 1869, Terra Nova e Labrador decidiu nun referendo permanecer como territorio británico e non como parte do Dominio do Canadá xa que temían que as políticas do Canadá central dominasen as políticas de Terra Nova en canto a impostos e outros asuntos económicos. En 1907, Terra Nova e Labrador adquiriron o estatuto de Dominio. Porén, en 1933 o goberno de Terra Nova caeu, e durante a segunda guerra mundial o Canadá tomou a responsabilidade de defender Terra Nova. Logo da guerra, cuestionouse o estatuto de Terra Nova, e por unha estreita maioría, os cidadáns votaron para unirse á Confederación Canadense en 1948, nun referendo. O 31 de marzo de 1949, converteuse na décima e última provincia en unirse á confederación.

Goberno

Evolución das fronteiras e os nomes das provincias e territorios do Canadá.

As provincias gozan de grande autonomía en relación co poder federal, e teñen a xurisdición sobre a maioría dos servizos públicos de sanidade, educación, benestar e dos transportes intraprovinciais. Reciben "pagos de transferencia" do goberno federal para financiar estes servizos, e tamén teñen a capacidade de cobrar os seus propios impostos. O goberno federal, con poderes superiores en canto ao cobro de impostos, acondiciona estes pagos de transferencia e inflúe ás provincias; por exemplo, como condición para recibir fondos para financiar os servizos de sanidade, as provincias téñense que comprometer a ofrecer acceso universal.

Os órganos lexislativos das provincias son unicamerais. Anteriormente, algunhas provincias tiñan unha segunda cámara, coñecida como Consello Lexislativo, pero foron abolidas; a última en selo sería a do Quebec en 1968. Na maioría das provincias, o órgano lexislativo chámase Asemblea Lexislativa, salvo nas provincias de Nova Escocia e Terra Nova e Labrador onde se chama Casa de Asemblea, e no Quebec, onde se coñece como Asemblea Nacional. Ontario ten unha Asemblea Lexislativa pero os seus membros denomínanse Membros do Parlamento Provincial. As Asembleas Lexislativas usan un procedemento similar ao da Cámara dos Comúns canadense. O xefe de goberno de cada provincia é o premier, xeralmente o líder do partido con maioría parlamentaria. Este é tamén o caso en Yukón, pero os Territorios do Noroeste e Nunavut non teñen partidos políticos a nivel territorial. O representante da raíña en cada provincia é o Tenente Gobernador. En cada un dos territorios hai un Comisionado análogo, pero representa ao goberno federal e non ao monarca. Estas diferenzas terminolóxicas resúmense a continuación.

Terminoloxía federal, provincial e territorial comparada

Canadá	Gobernador Xeral	Primeiro Ministro	Parlamento		Parlamentario
			Senado	Cámara dos Comúns	Senador	Membro do Parlamento
Ontario	Tenente Gobernador	Premier	n/a(*)	Asemblea Lexislativa	n/a	Membro do Parlamento Provincial
Quebec				Asemblea Nacional		Membro da Asemblea Nacional
Terra Nova e Labrador				Cámara da Asemblea		Membro da Cámara da Asemblea
Nova Escocia						Membro da Asemblea Lexislativa
Outras provincias				Asemblea Lexislativa
Territorios	Comisionado	Líder do Goberno (Premier)

(*) Quebec, Nova Escocia, Novo Brunswick, Manitoba, Terra Nova e a Illa do Príncipe Eduardo historicamente tiñan un Consello Lexislativo, análogo ó Senado federal.

Provincias do Canadá

Escudo	Provincia	Abreviatura postal Código ISO	Capital	Maior cidade	Entrada na Confederación	Poboación	superficie (km2)			Lingua oficial	Escanos
							Terra	Auga	Total		Congreso	Senado
	Ontario1	ON	Toronto		1 de xullo de 1867	14,711,827	917,741	158,654	1,076,395	Inglés	121	24
	Quebec1	QC	Quebec	Montreal	1 de xullo de 1867	8,537,674	1,356,128	185,928	1,542,056	Francés	78	24
	Nova Escocia2	NS	Halifax		1 de xullo de 1867	977,457	53,338	1,946	55,284	Inglés	11	10
	Novo Brunswick2	NB	Fredericton	Moncton	1 de xullo de 1867	779,993	71,450	1,458	72,908	Inglés Francés	10	10
	Manitoba3	MB	Winnipeg		15 de xullo de 1870	1,377,517	553,556	94,241	647,797	Inglés	14	6
	Columbia Británica2	BC	Victoria	Vancouver	20 de xullo de 1871	5,110,917	925,186	19,549	944,735	Inglés	42	6
	Illa do Príncipe Eduardo2	PE	Charlottetown		1 de xullo de 1873	158,158	5,660	0	5,660	Inglés	4	4
	Saskatchewan4	SK	Regina	Saskatoon	1 de setembro de 1905}}	1,181,666	591,670	59,366	651,036	Inglés	14	6
	Alberta4	AB	Edmonton	Calgary	1 de setembro de 1905	4,413,146	642,317	19,531	661,848	Inglés	34	6
	Terra Nova e Labrador2	NL	San Xoán de Terra Nova		31 de marzo de 1949	521,365	373,872	31,340	405,212	Inglés	7	6
Total						700737672706000000037.672.706	70065490918000000005.490.918	7005572013000000000572.013	70066062931000000006.062.931	—	7002335000000000000335	7002102000000000000102

Notas:

1. Xusto antes da formación da Confederación, Ontario e Quebec formaban a Provincia do Canadá.
2. Nova Escocia, Novo Brunswick, a Columbia Británica e a Illa do Príncipe Eduardo eran colonias separadas cando se uniron á Confederación. Antes da súa entrada, Terra Nova era un Dominio da Commonwealth Británica.
3. Manitoba conformouse ao mesmo tempo que os Territorios do Noroeste.
4. Saskatchewan e Alberta foron creadas a partir dos Territorios do Noroeste.

Edificios lexislativos provinciais

• 
  Edificios do Parlamento da Columbia Británica
• 
  Edificio Lexislativo de Alberta
• 
  Edificio lexislativo de Saskatchewan
• 
  Edificio lexislativo de Manitoba
• 
  Edificio lexislativo de Ontario
• 
  Edificio do parlamento de Quebec
• 
  Edificio da Confederación (Terra Nova e Labrador)
• 
  Edificio lexislativo de New Brunswick
• 
  Casa da Provincia (Nova Escocia)
• 
  Casa da Provincia (Illa do Príncipe Eduardo)

Territorios do Canadá

Na actualidade, os territorios do Canadá son tres. A diferenza das provincias, os territorios do Canadá non teñen ningunha xurisdición inherente e só gozan dos poderes que lles son delegados polo goberno federal. Os territorios abarcan a porción do Canadá ao norte da latitude 60° N e ao oeste da baía de Hudson, así como case todas as illas ao norte do Canadá continental (desde a baía de James cara ás Illas Árticas). A seguinte táboa presenta os territorios en orde de precedencia.

Territorios do Canadá

Escudo	Territorio	Abreviatura postal (código ISO)	Capital e cidade máis grande	Entrada na Confederación	Poboación	Superficie (km2)			Linguas oficiais	Escanos
						Terra	Auga	Total		Congreso	Senado
	Territorios do Noroeste	NT	Yellowknife	15 de xullo de 1870	44,904	1,183,085	163,021	1,346,106	Chipewyan, Cree, Inglés, Francés, Gwich'in, Inuinnaqtun, Inuktitut, Inuvialuktun, Slavey do norte, Slavey do sur, Tłįchǫ	1	1
	Yukón	YT	Whitehorse	13 de xuño de 1898	41,078	474,391	8,052	482,443	Inglés, Francés	1	1
	Nunavut	NU	Iqaluit	1 de abril de 1999	39,097	1,936,113	157,077	2,093,190	Inuinnaqtun, Inuktitut, Inglés, Francés	1	1
Total territorios					7005124790000000000124.790	70063593589000000003.593.589	7005328150000000000328.150	70063921739000000003.921.739	—	70003000000000000003	70003000000000000003

Nota: Canadá non adquiriu novo territorio para crear Yukón, Alberta, Saskatchewan ou Nunavut. Estes formáronse a partir dos Territorios do Noroeste.

Edificios lexislativos territoriais

• 
  Edificio lexislativo de Yukon
• 
  Edificio lexislativo dos Territorios do Noroeste
• 
  Edificio lexislativo de Nunavut

Evolución das provincias e territorios

Columbia Británica, Novo Brunswick, Terra Nova e Labrador, Nova Escocia e a Illa do Príncipe Eduardo eran colonias separadas antes unirse ó Canadá. Ontario e Quebec uníronse antes da Confederación como a Provincia do Canadá.

Manitoba e os Territorios do Noroeste creáronse en 1870 a través da Terra de Rupert e os Territorios do Noroeste. Entón, a rexión do Territorio do Noroeste abarcaba todo o norte e o oeste do Canadá, incluíndo dúas terceiras partes de Ontario e Quebec, salvo as Illas Árticas, a Columbia Británica e unha pequena porción do sur de Manitoba.

En 1882 formáronse os distritos provisionais nos Territorios do Noroeste.

En 1895 fixéronse cambios nos distritos dos Territorios do Noroeste.

En 1903 a disputa pola fronteira de Alasca fixou o límite noroeste de Columbia Británica. Este foi unha das dúas únicas provincias na historia canadense en reducir o seu tamaño. A segunda ocorreu en 1927, cando unha disputa divisoria entre a provincia do Quebec e o Dominio de Terra Nova resultou no incremento de Labrador a expensas do Quebec.

En 1905 formáronse a provincias de Alberta e Saskatchewan a partir dos Territorios do Noroeste.

En 1912 as provincias do Quebec, Ontario e Manitoba creáronse de territorio que formara unha vez parte dos Territorios do Noroeste.

En 1999 Nunavut foi creado a partir da porción leste dos Territorios do Noroeste. Yukón está na parte occidental do norte do Canadá, mentres que Nunavut está no leste.

A poboación de Nunavut é 85% inuit, mentres que a poboación dos Territorios do Noroeste é 10% inuit, 40% amerindios (chamados "Primeiras Nacións" ou "primeiros pobos") e métis (mestizos) e o 50% non é aborixe. Os tres territorios son a rexión menos poboada do Canadá, cunhas 100.000 persoas. A miúdo refírese a eles como unha soa rexión, "O Norte", a efectos organizativos.

Cada un dos territorios elixe a un membro do Parlamento. A diferenza dos territorios dos Estados Unidos (como as Illas Virxes dos Estados Unidos), os territorios canadenses elixen a un representante coas mesmas prerrogativas que os outros da Cámara dos Comúns. Os residentes dos territorios canadenses son cidadáns con todos os dereitos dos cidadáns das provincias. Cada territorio tamén conta cun senador.

Partidos políticos provinciais

A maior parte das provincias teñen homólogos provinciais aos tres partidos federais nacionais. Con todo, algúns partidos provinciais non están formalmente ligados aos partidos federais homónimos. Algunhas provincias teñen partidos políticos rexionais, como o Saskatchewan Party. O clima político provincial do Quebec é bastante diferente: a principal ruptura é entre o Parti Québécois, que avoga pola soberanía do Quebec, e o Parti Libéral du Québec, cuxa ideoloxía é federalista, isto é, que Quebec siga formando parte da Confederación Canadense.

Véxase tamén

Bibliografía

• Bumsted, J. 2004. History of the Canadian Peoples, Oxford: Oxford University Press (ISBN 0-19-541688-0)

Ligazóns externas

• Statistics Canada: Population by province and territory, by sex and age group
• Provincial Government Organization Arquivado 29 de xaneiro de 2017 en Wayback Machine.