Ramón Freire

Ramón Freire

Biografía
Nacemento	(es) Ramón Freire y Serrano 29 de novembro de 1787 Santiago de Chile
Morte	9 de decembro de 1851 (64 anos) Santiago de Chile
2º Presidente de Chile
15 de febreiro de 1827 – 8 de maio de 1827 ← Manuel Blanco Encalada – Francisco Antonio Pinto →
3º Director supremo de Chile
1 de setembro de 1823 – 9 de xullo de 1826 ← Bernardo O'Higgins – Supresión do cargo →
Datos persoais
Relixión	Catolicismo
Actividade
Ocupación	militar, político, soldado
Partido político	Partido Liberal
Carreira militar
Rango militar	capitán xeneral
Familia
Cónxuxe	Manuela Caldera Mascayano
Fillos	Zenón Freire Caldera, Liborio Ramón Freire Caldera, Francisco Freire Caldera
Sinatura

Ramón Saturnino Andrés Freire Serrano. nado en Santiago de Chile o 29 de novembro de 1787 e finado na mesma cidade o 9 de decembro de 1851, foi un militar e dirixente chileno de orixe galega, pertencente ao chamado "bando pipiolo", que loitou durante a Guerra da Independencia do seu país, acadando o grao de capitán xeral. Exerceu en varias ocasións na primeira maxistratura, cos cargos de director supremo en 1823 e presidente da República en dúas ocasións (a primeira con carácter provisional e a segunda con carácter de titular), en 1827. No exercicio do seu cargo tivo que enfrontarse ás distintas faccións que intentaron impoñerse en Chile, sendo finalmente derrotado polo bando dirixido por Diego Portales. Despois dun período de exilio en Oceanía (Polinesia e Australia), regresou ao seu país para vivir os seus últimos anos.

Como personaxe histórico, foi constantemente considerado pola historiografía conservadora como inadecuado para o exercicio dos cargos que se lle encomendaron, vivindo constantemente á sombra do seu antecesor, Bernardo O'Higgins, e do seu sucesor, Diego. Portales. Con todo, grazas ao traballo de diversos historiadores (especialmente Gabriel Salazar), a súa figura foi obxecto dunha nova e renovada análise, onde o seu papel como líder no proceso de organización do recentemente independente Chile pasou a ser considerado un dos máis importantes pola súa defensa dos intereses rexionais das provincias fronte ao centralismo comercial do empresariado da capital.

Traxectoria

Primeiros anos

Era fillo do galego Francisco Antonio Freire Paz, natural de Santa Eulalia de Meira, en Moaña, e de Gertrudis Serrano Arrechea. Comezou os seus estudos en Concepción e continuounos en Lima, a onde se mudou a súa familia. Con 16 anos e despois da morte do seu pai, regresou a Concepción e traballou como dependente nunha casa de comercio. Ingresou no exército como cadete en 1811, enrolándose no escuadrón Dragones de la Frontera. Foi ascendido a tenente en 1813 e participou nas batallas de Huilquilemu, Talcahuano, El Quillo e El Roble. Ascendido a capitán, participou na batalla de Ranagua, os días 1 e 2 de outubro de 1814, que supuxo a derrota das forzas patriotas, o que o obrigou a exiliarse en Buenos Aires.

En Buenos Aires uniuse á escuadra de corsarios do almirante Guillermo Brown, que realizou varias viaxes polo Océano Pacífico. En 1815 naufragou no Cabo de Fornos, salvándose a duras penas. En 1816 ingresou no Exército dos Andes, ao mando do xeneral José de San Martín. Este enviouno a tomar a cidade de Talca, vencendo a guarnición con cen homes, o 11 de febreiro, na véspera da batalla de Chacabuco. O 9 de marzo apoderouse de Linares, e sete días despois ocupou Chillán. Participou tamén na Batalla do Cerro Gavilán, en Concepción, o 5 de maio de 1817. En decembro dese ano detivo ao patriota e bandoleiro José Miguel Neira, aliado incondicional de Manuel Rodríguez Erdoíza, someteuno a xuízo sumario por actos de saqueo e fíxoo fusilar na praza de Talca.

Tivo unha destacada participación na Batalla de Maipú, e tras a destrución do exército realista, foi nomeado alcalde de Concepción o 25 de xaneiro de 1819, cargo que ocupou ata 1823. Participou na Segunda campaña ao sur de Chile e, tras esta, loitou e derrotou ao bandido realista de Vicente Benavides na Alameda de Concepción os días 25 e 27 de novembro de 1820.

En 1823 declarouse en contra do goberno de Bernardo O'Higgins, e despois de liderar un movemento insurreccional desde as provincias, O'Higgins viuse obrigado a abdicar do poder nunha reunión de tres persoas na cidade de Santiago. A Asemblea Constituínte nomeou a Freire Director e Xefe Supremo suplente do Estado, asumindo o mando con carácter interino o 4 de abril de 1823 e a todos os efectos o 21 de agosto.

Goberno de Freire

Director supremo (1823-1826)

Ramón Freire Serrano.

O 12 de agosto de 1823 formouse un Congreso Constituínte que confirmou no poder ao xeneral Freire. O 27 de decembro de 1823 ditouse unha nova constitución, cuxo autor principal foi Juan Egaña. Este texto normativo foi coñecido como a "constitución moralista" e os seus complexos sistemas operativos facíano impracticable. Debido a iso, as súas disposicións nunca foron postas en vigor, ata o punto de que, por sucesivos decretos, a súa aplicación quedou parcialmente suspendida e case totalmente derrogada.

Ao comezo do seu goberno, rematou o xuízo de residencia do seu antecesor, Bernardo O'Higgins, a quen lle permitiu abandonar o país para exiliarse no Perú de forma honorable. Durante o seu goberno aprobouse a lei que aboliu definitivamente a escravitude e asinou o Decreto Supremo que cambiou a palabra "Patria" nos documentos oficiais polo nome de "Chile".

Realizou unha primeira expedición á illa de Chiloé, que aínda estaba en poder da Coroa española, baixo o mando do coronel Antonio de Quintanilla. Malia algúns triunfos do coronel Jorge Beauchef, tras a batalla de Mocopulli a expedición fracasou e a finais de abril as tropas regresaron derrotadas a Talcahuano e Valparaíso.

Durante eses anos acordouse a cesión do estanco do tabaco á empresa Portales, Cea y Cia., que tería consecuencias imprevistas no futuro. En xullo dimitiu como Director Supremo, pero o Congreso (para que permanecese no poder) autorizouno a suspender os efectos da Constitución de 1823. O 14 de novembro partiu ao mando de 2.500 homes para conquistar Chiloé. Despois das batallas de Pudeto e Bellavista, os realistas rendéronse e o 19 de xaneiro asinouse solemnemente o Tratado de Tantauco, polo que se incorporaba o arquipélago á soberanía de Chile.

Debido á convulsión política que atopou ao seu regreso, renunciou ao mando, sendo elixido Manuel Blanco Encalada como primeiro presidente de Chile .

Presidente da República (1827)

O proceso de federalización de Chile resultou un fracaso pola imposibilidade de aplicación das súas normas, o que provocou a dimisión do primeiro presidente, Manuel Blanco Encalada. O seu vicepresidente Agustín de Eyzaguirre, como presidente interino, tentou continuar o proceso de federalización sen moito éxito. En xaneiro de 1827 foi derrocado nun golpe de estado dirixido por Enrique Campino, que pretendía colocar como presidente a Francisco Antonio Pinto e a si mesmo como vicepresidente. O alzamento foi finalmente sufocado polo Exército ao mando de Ramón Freire, a petición do Congreso Nacional.

Sendo necesario outro proceso constituínte, o Congreso Nacional nomeou presidente provisional a Ramón Freire o 25 de xaneiro de 1827. Para lexitimar o novo goberno convocáronse eleccións en febreiro dese ano. Daquela, os presidentes eran elixidos polo Congreso Nacional e Ramón Freire gañou as eleccións co 77,08% dos votos, sendo o resto abstencións.

Aínda que con mandato legal, actuou como presidente provisional, convocando a Comisión Constituínte para iniciar un novo proceso de creación dunha constitución para Chile. Creada esta Comisión, Freire renunciou ao cargo de presidente o 5 de maio de 1827, deixando á fronte ao seu vicepresidente, Francisco Antonio Pinto.

Guerra Civil e exilio

Estatua en memoria de Ramón Freire Serrano na Alameda de Santiago de Chile, obra do Josuah Mason inaugurada o 21 de setembro de 1856.

Retirado na súa facenda en Cachagua, permaneceu afastado da política ata 1829, cando a sublevación liderada polo xeneral Prieto no sur do país, o fixo volver á escena política.

En estrañas circunstancias para a época, Freire conseguiu adquirir a través de terceiros o arrendamento de dous buques de guerra da Confederación Perú-Boliviana. Aínda que a única finalidade que tiña Freire con estes buques era derrubar o goberno de Prieto, existe discusión acerca de se Orbegozo e Santa Cruz coñecían a proximidade destes plans. Algúns historiadores alegan o seu descoñecemento, mentres que outros os culpan de estar detrás do financiamento da expedición.

Así, a expedición de Freire, co Orbegozo e o Monteagudo, partiu cara a Chile co obxectivo de chegar á Illa Grande de Chiloé, asentar a súa autoridade nesa parte do país e someter o territorio chileno continental, aproveitando a gran resistencia que xeraba o réxime despótico que se impuxo despois de Lircay. Aínda que o Orbegozo logrou o seu obxectivo tomando un dos fortes máis importantes do arquipélago, o Monteagudo sublevouse e entregouse a mans do goberno. Freire, que descoñecía estes feitos, foi enganado pola tripulación rebelde do Monteagudo, feito prisioneiro e confinado no arquipélago Juan Fernández por orde directa de Portales.

Desterro na Polinesia

Tralo fracaso da expedición, foi condenado a morte, aínda que posteriormente a pena foi conmutada a 10 anos de desterro en Juan Fernández. Co inicio das hostilidades coa Confederación Perú-Boliviana, en 1837 foi trasladado na goleta Colo Colo a Australia, e desde alí viaxou a Tahití para estar máis preto de Chile. Exerceu como representante da raíña Pōmare IV de Tahití entre 1838 e 1839 ante o almirante francés Du Petit-Thouars, evitando a anexión a cambio do protectorado. Foi presentado polo comerciante belga Jacques Antoine Moerenhout, que tiña gran influencia na corte e que finalmente conseguiría establecer a liberdade relixiosa nas illas. Freire chegou á illa en setembro de 1837 e alí permaneceu ata outubro de 1839, data na que soubo da vitoria na batalla de Yungay. Regresou a Chile en 1842, grazas a unha lei de amnistía, e retirouse á vida privada. Faleceu o 9 de decembro de 1851.

Fotografía coloreada de Ramón Freire Serrano.

Vida persoal e familia

Casou en Santiago de Chile o 1 de outubro de 1826 con Manuela Caldera Mascayano, coa que tivo catro fillos: Liborio Ramón, Juan Zenón, Amable e Francisco de Paula. O seu sobriño Nicolás Freire González, peruano de nacemento, non só o acompañou nos seus intentos revolucionarios en Chile, senón que tamén loitou no bando confederado durante as campañas de 1837 a 1839. Outro membro da súa familia peruana, o capitán Ramón Freire Goytizolo, serviu na Armada peruana durante a Guerra do Pacífico a bordo do monitor Huáscar.