Emilio Herrera

Emilio Herrera

Biografía
Nacemento	(es) Emilio Herrera Linares 1879 Granada, España
Morte	1967 (87/88 anos) Xenebra, Suíza
Educación	Escola de Enxeñeiros de Guadalaxara
Actividade
Ocupación	esperantista, físico, militar, inventor
Período de actividade	1902 -
Membro de	Real Academia de Ciencias Exactas, Físicas e Naturais (1933–1967) Real Sociedade Xeográfica
Alumnos	Juan de la Cierva
Carreira militar
Rango militar	Xeneral
Conflito	guerra civil española Guerra do Rif
Familia
Fillos	José Herrera Petere
Premios
Cabaleiro da Lexión de Honra  Comendador da Orde de Sabela a Católica

Emilio Herrera Linares, nado en Granada o 13 de febreiro de 1879 e finado en Xenebra o 13 de setembro de 1967, foi un enxeñeiro militar español, destacado como aviador e científico. Foi presidente do Goberno da República española no exilio. Foi pai do poeta e novelista José Herrera Petere. A Fundación Emilio Herrera Linares é a responsable de conservar o seu arquivo persoal.

Traxectoria

Infancia e primeiros anos

Emilio Herrera naceu na rúa de San Isidro do barrio de San Antón no centro de Granada, no seo dunha familia da burguesía ilustrada. Os seus pais eran Rita Linares Salanava e o militar Emilio Herrera Ojeda. Un dos seus antepasados foi o arquitecto Juan de Herrera, que participou no deseño do mosteiro do Escorial para o rei Filipe II.

Durante os anos da súa infancia, Granada sufriu tres catástrofes case seguidas: en 1884 o terremoto do 25 de decembro, en 1885 as inundacións ocasionadas polo río Darro ao seu paso pola cidade e como consecuencia unha epidemia de cólera.

Despois de finalizar a escola iniciou a carreira de arquitectura, aínda que abandonou para ingresar con dezasete anos na Academia de Enxeñeiros de Guadalaxara, presidida nese momento polo pioneiro no novo campo da aerostática Pedro Vives Vich, e en cuxa institución se cultivaba un grande espírito científico e experimental o nacemento da aviación.

Carreira militar

Finalizou a academia e graduouse como tenente en 1903, solicitando o seu traslado á Escola Práctica de Aerostación para aprender o manexo dos aeróstatos. Participa en ascensións científicas (como a observación desde un aeróstato dunha eclipse solar en Burgos, en 1905) e deportivas (a competición Gordon Bennet, en 1906 ou o Gran Prix de París, no que quedou en segunda posición). En 1909, pouco despois de contraer matrimonio con Irene Aguilera Cappa, integra unha expedición militar aerostática como apoio ás tropas na tráxica guerra de Melilla. Ese ano nace o seu fillo, que será un coñecido poeta e novelista comunista, José Herrera Petere, amigo e compañeiro literario de Miguel Hernández.

Despois da participación dos aeróstatos militares nas campañas militares en África, limitados a estar ancorados en terra, o exército solicita os primeiros dirixibles. Herrera, que dirixiu a Sección de Globos Aerostáticos en Melilla e anos despois prepararía un plano territorial a base de fotografías aéreas, xa tiña os títulos de piloto de avión e de dirixibles. Estaba moi interesado nos primeiros avións despois de observar xunto ao seu amigo Alfredo Kindelán unha exhibición dos irmáns Wright en Augsburgo.

Prototipo do traxe espacial deseñado por Emilio Herrera Linares para voos estratosfericos, c.1935.

En 1914 foi portada dos xornais co tamén militar José Ortiz Echagüe. Xuntos atravesaron o estreito de Xibraltar. Este voo, entre de Tetuán e Sevilla, era o primeiro voo realizado entre Europa e África. Aterraron en Tablada, en presenza do rei Afonso XIII, que o nomeou xentilhome de cámara con exercicio despois do voo. Ademais participa coa aviación nunha nova campaña militar na Guerra do Rif. É a partir destes anos cando se centra nos seus estudos en temas aeronáuticos e os seus principios científicos, técnicos, comerciais ou legais. En 1915 é enviado a Estados Unidos para comprar aparellos Curtiss JN-4 Jenny e montar no país a primeira escola de pilotos de hidroavións. Durante a primeira guerra mundial, onde España se mantivo neutral, participou como observador aéreo en distintas frontes.

Retrato de Emilio Herrera

Desde 1918 tentou crear unha aeroliña transoceánica para o transporte de pasaxeiros, a Transaéra Colón, para unir Europa e América. Equipada con dirixibles do enxeñeiro e inventor Leonardo Torres Quevedo, a idea terminou realizándose por unha empresa de Alemaña. Herrera foi convidado co rango de segundo comandante xunto co militar José Ortiz de Echagüe, na entón maior aeronave do seu tempo o dirixible Graf Zeppelin LZ 127. Realizaron unha travesía para cruzar o océano Atlántico voando máis de dous millóns de quilómetros e realizando a circunnavegación do planeta.

Na década dos anos 20, axudou a Juan de la Cierva coa súa invención do autoxiro, aeronave mestura de avión e helicóptero, que tivo un relativo éxito. Participou na construción e o deseño do Laboratorio Aerodinámico de Cuatro Vientos, inaugurado en 1921. Estaba dotado dun dos túneles de vento para o desenvolvemento de aeronaves máis grande e modernos do momento, e sería o futuro embrión da actual organización científica estatal Instituto Nacional de Técnica Aeroespacial (INTA). Un dos seus estudos nese momento foi a vestimenta adecuada e os sistemas de respiración necesarios para a navegación aérea a grande altitude onde a falta de aire e as baixas temperaturas supuñan un problema. En 1935 creou o escafandro estratonáutico, un modelo de escafandro autónomo para tripulantes de globos a grande altitude, precursor do traxe espacial.

Participou de forma destacable na creación anos despois da Escola Superior de Aerotecnia (posteriormente, Escola Técnica Superior de Enxeñeiros Aeronáuticos), nomeado como o seu primeiro director. A escola formaba aos primeiros enxeñeiros aeronáuticos españois. Non só se interesou pola aeronáutica, coñécese a súa formación como esperantista, como falante e escritor activo do esperanto, a lingua artificial internacionalista máis coñecida. Formou parte, xunto con outros destacados militares como Julio Mangada, da Asociación de Militares Esperantistas. En 1925 Herrera foi nomeado representante oficial español na Conferencia Internacional para o emprego do Esperanto nas Ciencias con outros importantes esperantistas como Leonardo Torres Quevedo e Vicente Inglada Ors.

Segunda República

En 1931, Afonso XIII veu perdido o seu prestixio e decidiu abandonar España. Proclamouse a Segunda República Española e formouse un novo Goberno, cuxo programa foi de signo reformista e progresista. Esta situación xerou a Herrera un conflito de lealdades, pois, por unha banda, debía lealdade persoal ao rei Afonso XIII (a quen acompañou a París no seu exilio), como cabaleiro xentilhome; por outro, debía lealdade á República española e ao pobo español como militar que xurou servilo. Afonso XIII, nun honroso xesto, liberouno do seu compromiso e convidouno a regresar a España e servila. En efecto, Herrera, católico e monárquico, unha vez o novo réxime foi legal e lexitimamente establecido, xurou a súa lealdade ao mesmo.

Naquel momento, Herrera era xa unha figura destacada da aeronáutica e a Sociedade de Nacións nomeouno experto internacional de aviación. Esta foi unha época moi intensa na súa vida: en 1932, representou a España na Conferencia de Desarmamento da Sociedade de Nacións; neste mesmo ano a Academia de Ciencias Exactas, Físicas e Naturais elixiuno académico (medalla núm. 15), na que ingresou o 19 de abril de 1933 cun discurso sobre Ciencia e Aeronáutica. Tamén patentou unha regra de cálculo para a resolución de problemas aerodinámicos. A pouco de ingresar, presentou o seu proxecto de ascensión en globo para o estudo da estratosfera usando o que denominou escafandro estratonáutico, antecedente dos traxes espaciais. Realizou o deseño en 1935 nos talleres do Polígono de Aerostación de Guadalaxara e no Laboratorio Aerodinámico de Cuatro Vientos. Por unha banda, un globo que podía alcanzar os 26.000 metros de altitude e por outro deste primeiro traxe espacial que contaba con micrófono, sistema de respiración antivapor, termómetros, barómetros ou varias ferramentas para medir e recoller mostras.

O Polikarpov I-15 coñecido como Chato, foi un dos mellores avións republicanos durante a guerra civil.

Varias décadas despois, a axencia estadounidense NASA basearíase nos seus estudos para a elaboración dos traxes espaciais, que como recoñecemento o astronauta Neil Armstrong entregou unha das rocas lunares a un dos seus colaboradores Manuel Casajust Rodríguez, empregado na NASA. A roca terminaría depositada durante moitos anos no Museo de Aeronáutica e Astronáutica de España, e actualmente atópase desaparecida desde o ano 2004. Segundo referiu o seu axudante, o piloto Antonio García Borrajo: "Cando os norteamericanos ofrecéronlle a Herrera traballar para o seu programa espacial cun cheque sen limitacións en ceros, el pediu que unha bandeira española ondease na lúa, pero dixéronlle que só ondearía a de Estados Unidos". Herrera rexeitou a oferta.

Herrera tiña xa o rango de Tenente Coronel e era o director técnico da forza aérea republicana onde organiza as escolas de aviación. Co comezo da guerra civil española en 1936, mentres se atopa ditando un curso na Universidade de Santander, o seu proxecto viuse definitivamente abandonado. Mantense fiel ao goberno republicano e en 1937 é un dos poucos oficiais ascendido a xeneral. A pesar de ser recoñecido como de ideas conservadoras e non conxeniar cos sectores máis radicalizados no poder, mantén a súa lealdade ao goberno aínda que perde por iso a amizade de numerosos amigos como Kindelán, xefe da aviación rebelde. Por outra banda, o seu fillo Petere, militaba activamente no Partido Comunista e en 1938 é Premio Nacional de Literatura. En setembro de 1937 morre na batalla de Belchite o seu segundo fillo, Emilio Herrera Aguilera (familiarmente Pikiki) de apenas dezanove anos, sarxento era piloto do caza Polikarpov I-15.

Exilio antifranquista

Ao final da Guerra de España estaba en Suramérica, onde viaxara en 1939 en misión oficial acompañando ao político Indalecio Prieto. Aínda que nun primeiro momento estivo exiliado en Chile, pouco despois dirixiuse a Francia, onde viviría no exilio de maneira humilde, debido aos curtos recursos económicos de que dispuña. Baixo o Réxime de Vichy, o Goberno alemán de Hitler ofreceulle traballar no denominado Laboratorio de Vibracións de Berlín, proposta que vetou o Goberno do xeneral Franco, aínda que o propio Herrera xa renunciara aceptar a proposta do xeneral Von Faupel, ao que coñecía desde a década de 1920, cando con motivo do seu periplo por América do Sur para estudar a súa liña de dirixibles, coincidiu con este nunha homenaxe que lle ofreceu a colonia española de Lima. Herrera recoñeceu que o proxecto o seducía, pero que lle resultaba imposible aceptalo e, con toda franqueza, comunicoullo a Von Faupel, que aceptou os seus argumentos como propios dun home de honra.

Continuou adicándose á investigación aeronáutica e científica, colaborando en revistas francesas de temática aeronáutica, fundamentalmente en L'Aerophile que dirixía o seu amigo Blondel de la Rougerie. Foron anos moi difíciles, que soportou con verdadeiro estoicismo. Herrera vivía xunto coa súa esposa grazas aos seus dereitos de patentes dun sistema de dobre proxección xeográfica e un flexicalculador para resolver funcións matemáticas e integrais elípticas. En 1945 publicou un artigo, que foi rexeitado, sobre o uso da bomba atómica días antes do ataque nuclear sobre Hiroshima. Era un seguidor e defensor da teoría da relatividad de Albert Einstein, con quen tivo amizade persoal por mor da visita a España que o sabio alemán realizou en 1923. Tamén foi laureado pola Academia de Ciencias de Francia polos seus estudos sobre aeronáutica e astronáutica, de feito propuxera ao Ministerio do Ar francés o lanzamento dun satélite artificial, aproveitando un dos foguetes V-2 que Francia recibiu á rendición de Alemaña. Posteriormente ingresou na Office National d'Études et de Recherches Aérospatiales (ONERA) e foi nomeado consultor da UNESCO sobre temas de física nuclear, cargo do que dimitiu ao ser aceptado o ingreso do réxime franquista na ONU.

Foi recoñecido internacionalmente pola súa circia política antifranquista, formando parte de varios gabinetes do Goberno da República española no exilio como ministro de Asuntos Militares e, entre 1960 e 1962, como presidente do Goberno republicano español no exilio. Durante o seu breve mandato tentou manter o recoñecemento da lexitimidade republicana nos foros internacionais e a colaboración cos exiliados da ditadura portuguesa. Ao falecer Diego Martínez Barrio, presidente da República Española, Herrera foi sucedido polo historiador Claudio Sánchez-Albornoz, aínda que se mantivo como ministro de Asuntos Militares.

En 1967, ano do seu falecemento, Herrera mostrouse partidario dunha reconciliación nacional, e buscou o apoio político e relixioso para celebrar un referendo no que os españois puidesen elixir libremente entre monarquía ou república. Faleceu no domicilio do seu fillo José Herrera "Petere" en Xenebra aos oitenta e oito anos de idade.

Recuperación da súa figura histórica

En 1984, publicáronse as súas Memorias (incompletas) en inglés, e en 1986 en español. Tras unha longa xestión por parte da súa familia, os ex aviadores da República, varios historiadores e uns oficiais do Exército do Aire dedicados á recuperación dunha valiosa parte da historia da aviación española, realizouse en Selecta a inhumación dos seus restos. O comité de honra estaba encabezado polo rei Xoán Carlos I. O acto, presidido polo alcalde de Granada, contou coa presenza de Mario Soares, amigo do xeneral Herrera, durante o seu exilio en París. En 1993 os seus restos mortais foron trasladados ao cemiterio da súa Granada natal.

O 30 de xaneiro de 2019 o goberno español realizou unha homenaxe de reparación coa devolución do diploma de Académicos Numerarios que lle foi retirado durante a ditadura de Francisco Franco.

A Fundación Emilio Herrera Linares é a responsable de conservar o seu arquivo persoal. O premio máis importante dos distintos que concede a Fundación Aena, dotado con 60 000 €, entrégase na súa honra.

En decembro de 2019, estreouse en Granada e Madrid o primeiro documental que percorre a vida e obra de Emilio Herrera. Producido por Atrevida Producciones e dirixido por Alberto Flechoso. O documental foi adquirido por TVE para a súa emisión ao longo de 2020.

Distincións

• Cabaleiro da Lexión de Honra de Francia (decreto 19 de xullo de 1906);
• Cabaleiro Xentilhome de cámara con exercicio de Afonso XIII (1914);
• Comendador da Orde de Cristo de Portugal (1923);
• Comendador da Orde de Isabel a Católica (1927);
• Laureado da Academia de Ciencias de Francia (1950).

Véxase tamén

Bibliografía

• Atienza Rivero, Emilio Ciencia e exilio. O xeneral Herrera., editor Concello de Granada e Proxecto Sur, Selecta, 1993.
• Atienza Rivero, Emilio O xeneral Herrera: aeronáutica, milicia e política na España contemporánea, editor AENA, Madrid, 1994.
• Lázaro Ávila, Carlos A aventura aeronáutica. Pioneiros do aire, autogiros e aeróstatos. Nívola libros e Edicións, Madrid, 2001.
• Atienza Rivero, Emilio Ciencia Aeronáutica, editor Fundación Aena, Madrid, 2010. Edición comentada e anotada do artigo publicados por Herrera na revista venezolana Ciencia Aeronáutica.
• Atienza Rivero, Emilio Ciencia nas Ondas. Crónicas científicas de Emilio Herrera emitidas por radio Paris., editor Fundación Aena, Madrid, 2010.
• Atienza Rivero, Emilio (2012). Emilio Herrera Linares. Colección: Protagonistas da Aeronáutica, nº 1 (en castelán). Madrid: Aena Aeropuertos. ISBN 978-8492499809. 

Outros artigos

• Historia da aviación

Ligazóns externas

• Documental sobre Emilio Herrera
• Web de Atrevida Producciones, sobre o documental Arquivado 27 de maio de 2020 en Wayback Machine.

Predecesor: Félix Gordón Ordás

Presidente do Goberno da República no exilio 1960 - 1962

Sucesor: Claudio Sánchez-Albornoz