Entrena

Entrena
Localización
	42°23′00″N 2°32′00″O / 42.3833, -2.5333
Estado	España
Comunidade autónoma	A Rioxa
Capital	Entrena
Poboación
Poboación	1.637 (2023) (77,84 hab./km²)
Xeografía
Parte de	Q107556281 ; Q107556283
Superficie	21,03 km²
Altitude	559 m
Comparte fronteira con	Navarrete ; Sorzano (pt) ; Sojuela (pt) ; Nalda ; Lardero ; Albelda de Iregua ; Medrano (pt)
Creación	século IX
Organización política
• Alcalde	Esteban Pérez Díez
Identificador descritivo
Código postal	26375
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	26059
Sitio web	entrena.org

Entrena é un concello situado na comunidade autónoma da Rioxa (España), a 13 quilómetros da capital, Logroño. Ten 1.451 habitantes, unha superficie de 21,03 km² e unha densidade de 69,00 hab/km².

Xeografía

O relevo do municipio é chairo, a súa altitude varía entre os 500 e os 600 metros. A meirande parte do terreo atópase nun glacis, antiga canle do Río Iregua. Na zona sur atópanse os primeiros contrafortes da Serra de Moncalvillo. A vila sitúase nesta zona, sobre o cerro El Conjuro.

Os ríos son escasos e con gran estiaxe. Apenas unhas barrancas procedentes da serra cruzan o termo de Sur a Norte, como Ruicidera ou Río Daroca.

Historia

A zona estivo poboada en época romana, como indica a existencia do poboado romano da Dehesa, ademais da calzada de Zaragoza-Briviesca que pasaba por alí.

Afonso I de Asturias "o Católico" a mediados do século VIII reconquistou a vila aos musulmáns. Segundo o Dicionario Xeográfico, editado en Barcelona en 1830, Entrena sería fundada por este rei contra o ano 750, pero xa se sabe pola Crónica de Afonso III que as incursións realizadas por este rei non supuxeron a fundación de vilas. Estas expedicións, levadas a cabo xunto co seu irmán Froila, consistiron en matar os musulmáns que atopaban e recoller cristiáns para levalos ás montañas.

Entrena non puido pertencer a ningún reino cristián até a conquista de Viguera por parte do rei navarro Sancho I Garcés en 924.

En 1044 aparece documentado baixo o nome romance de Antelena.

Desde 1076 pertencería ao Reino de Castela e ao seu rei Afonso VI. Este, ante o valor estratéxico da zona, fronteiriza cos reinos de Aragón e Navarra, repoboou e levantou diversas prazas fortes para protexer os seus intereses, entre elas Entrena.

O rei navarro-aragonés Afonso I o batallador levantou no cerro El Conjuro unha torre vixía ao redor da cal dispuxo un destacamento. Alí pasaba o monarca breves períodos de descanso. Unha desas estadías está documentada nun escrito de 1128 no que aparece Entrena xa co título de "Vila". Esta torre é a que aparece reflectida no actual escudo do municipio.

En 1160 , Sancho VI de Navarra repoboou a vila, tras conquistar A Rioxa aproveitando a minoría de idade do rei castelán Afonso VIII. Tras varias capitulacións entre os monarcas de Navarra e Castela, volve pasar a mans do rei castelán en 1179. Amais, aparece no Cartulario de Santo Domingo de la Calzada de 1168, citando a García Bermúdez como señor desta vila así como da de Ausejo.

En certas dádivas do rei Sancho Garcés IV de Navarra aparece Entrena co nome latinizado de "Entidigone".

A vila foi doada pola raíña Estefanía de Foix, viúva do rei García Sánchez III de Navarra o de Nájera ao mosteiro de Santa María a Real de Nájera, aparecendo nomeada como "Antelana".

A arca da Misericordia

En 1571 Francisco de Moreda constituíu unha caixa de previsión agrícola, que tiña como obxectivo repartir cereals, especialmente trigo, entre os labradores máis pobres. Estes debían devolver o préstamo en gran cun mínimo interese. Normalmente beneficiábanse desta os veciños do pobo, pero durante a primeira metade do século XVIII tamén o fixeron os de localidades veciñas. Estivo en funcionamento ata 1799.

Comunicacións

Estradas

A principal vía de acceso é a LR-254 que comunica Entrena con Lardero e Logroño a través da N-111. A LR-137 atravesa a localidade de sueste a noroeste e enlaza coas estradas N-111, N-120 e N-232 unindo localidades como Nalda, Navarrete e Fuenmayor. A LR-445 comunica Entrena coa veciña localidade de Sojuela e a LR-444 parte da LR-137 á altura da Ermida de Santa Ana ata Medrano.

Lugares de interese

Edificios e monumentos

Igrexa de San Martín

Construída no ano 1545 en fábrica de cadeirado, é unha igrexa dunha nave de tres tramos con capelas entre contrafortes, cruceiro e cabeceira ochavada de tres planos. Dentro da igrexa parroquial sobresaen o retablo maior e o coro.

Convento de Santa Clara

Fundado en 1503 por don Carlos Ramírez de Arellano e a súa dona Juana de Zúñiga, Condes de Aguilar e señores de Cameros. As primeiras en habitalo foron tres monxas procedentes de Tordesillas. En 2001 foi clausurado por falta de vocacións.

A igrexa adxacente consta dunha nave de dous tramos e cabeceira cuadrangular, con capelas a modo de brazos de cruceiro no primeiro tramo. O retablo do altar maior e capelas son barrocos.

Ermida da Santa Ana

Situada a 2 km da localidade pola LR-137 en dirección Navarrete. De aparencia barroca, do século XVIII, foi restaurada en 1964 e 2005. O luns de pentecoste realízase unha procesión levando unha imaxe da santa até a ermida. Tras a misa vaise á próxima paraxe As Ribeiras onde, baixo as choperas, ásanse chuletas.

Cruceiro

Construído a mediados do século XVI, situado na praza do Coso. Está formado por un fuste cilíndrico situado sobre bancadas, e rematado por un capitel toscano. Sobre el sitúase un nó con fornelo, no que aparecen seis imaxes, cunha cruz con calvario por unha banda e a Piedade polo outro.

Imaxe da Virxe do Rosario

Está situada nunha fornelo na rúa Regajo. é romanista, de comezos do século XVII.

Parques e xardíns

As Ribeiras é un pequeno parque situado a 2,5 km da poboación, desenvolvido preto dunha fonte xunto ao Río Daroca.

Outros lugares de Interese

Cerro de Santa Ana. Localizado entre a ermida e as Ribeiras atopouse durante unhas escavacións nos anos 60 un poboado da idade de ferro.
A serra de Moncalvillo atópase preto da localidade, aínda que fóra do seu municipio.

Flora e fauna

A maior parte do municipio é utilizado para cultivos e apenas quedan terreos con vexetación autóctona. Nas zonas non labradas crecen carballos, aciñeiras. Ademais nos últimos anos están a recuperarse olmos que outrora abundasen na localidade. En 1995 o concello cedeu terreos nos cerros San Lázaro, Tono e Cuatro Cantos a ICONA , para repoboalos con piñeiros . En canto a arbustos destaca o tomiño, romeu, mormaga e os abruñeiros dos que se elabora o pacharán.

A fauna salvaxe que abunda nesta localidade son os coellos e lebres e en menor medida teixugos e donicelas. En ocasións podémonos atopar con raposos ou algún xabaril, o cal é moi abundante na próxima Serra de Moncalvillo.

Demografía

Ao estar situada preto da capital, Entrena foi aumentando a súa poboación lentamente, en comparación con outras localidades próximas, pero distanciándose da maioría dos pobos da comunidade, máis afastados, que perderon poboación.

Nos últimos 5 anos Entrena recibiu a chegada de numerosos inmigrantes, a maioría magrebís, que aceleraron o seu crecemento demográfico, así como vindos doutras comunidades, debido aos altos prezos da vivenda en Logroño.

A súa poboación a 1 de xaneiro de 2009 era de 1.488 habitantes.

Vista panorámica do pobo desde o cerro Tono (novembro de 2007)

Historia

No censo de poboación da Coroa de Castela do século XVI, Entrena aparece nas adicións de Nájera empadroada por 232 veciños (1.160 almas). No xa citado Dicionario Xeográfico de Barcelona (1830) cítase a Entrena con 255 veciños (1.285 almas). No censo da Provincia de Logroño de 1840 rexistra 191 veciños (803 almas).

Economía

A economía de Entrena baséase no cultivo de froiteiros, vide e cenoria e da industria que deriva deles. O cultivo de regadío é posible grazas ao Río Antigo canle que capta as augas do Iregua en Islallana. En total hai 1.658 ha de cultivo das cales 783 son de regadío (1992). Desde 1888 Entrena é a sede da Comunidade de Regadores do Río Antigo, mentres que o Sindicato de Regas de Adestra foi creado o 28 de xuño de 1973. Ademais cultívanse oliveiras, cereais, maceiras e outras explotacións de menor interese.

Neste pobo hai cinco adegas. Ademais en 2008 está en construción unha Adega-Hotel, aproveitando o crecente turismo do viño que se practica na Rioxa. Tamén están instaladas varias empresas hortofrutícolas e conserveiras.

Deportes

Entrena posúe un pavillón polideportivo adaptado a deportes como o fútbol sala ou a pelota vasca. En 2005 creouse o equipo de fútbol sala Villa de Entrena, quedando campións de cópaa federación da Rioxa na tempada 2005-2006.

Desde 2005 celébrase o Rallysprint Villa de Entrena válido para o campionato autonómico. Realízase sobre terra, utilizando varios camiños veciñais.

Ademais ten piscinas municipais, situadas na estrada de Nalda.

Administración

Lista de alcaldes desde as eleccións democráticas de 1979
Período	Nome do alcalde	Partido político
1979-1983	Juan Ulecia Medrano	Indep.
1983-1987	Aquiliano Medrano Rodríguez	PSOE
1987-1991	Jose Luis Rodríguez Untoria	PSOE
1991-1995	Miguel Ángel Corral Navarro	PP
1995-1999	Miguel Ángel Corral Navarro	PP
1999-2003	Ricardo Cerrolaza Ruiz	PP
2003-2007	Manuel Rodríguez Rodríguez	PSOE
2007-2011	Esteban Pérez Díez	PP

Festas

As festas máis importantes son as de San Cristóbal celebradas o 10 de xullo. Outras festividades son:

San Blas: 3 de febreiro.
San Isidro Labrador: 15 de maio.
Hermedaña: Luns de Pentecoste. é unha romaría na que se celebra a abolición do tributo das cen doncelas.
Santa Ana: 26 de xullo.
San Martín: 11 de novembro.

Bibliografía

Luis Haramburu (ed.). Enciclopedia de La Rioja. ISBN 84-7407-162-3.
GOVANTES, Ángel Casimiro de (1846). Real Academia de La Historia (ed.). Diccionario Geográfico Histórico de España, Seccion II comprende La Rioja o toda la Provincia de Logroño y algunos pueblos de la de Burgos., reimp., Logroño, Consejería de Educación, Cultura y Deportes, (1986) edición. ISBN 84-505-3985-4.

Ligazóns externas

(en castelán) Concello de Entrena Arquivado 20 de decembro de 2020 en Wayback Machine.