Federico García Lorca

Multimedia externa
Gravacións de son
	"Alberti recita poemas de Lorca". UNLP. 1961.
Vídeos
	"Para todos la 2" (en castelán). La 2. 2011.

Federico García Lorca
	;
Biografía
Nacemento	(es) Federico del Sagrado Corazón de Jesús García Lorca ; 5 de xuño de 1898 ; Fuente Vaqueros, España
Morte	19 de agosto de 1936 (38 anos); Víznar, España
Causa da morte	paseo, ferida por arma de fogo
Lugar de sepultura	valor descoñecido
Residencia	Granada ; Residencia de Estudiantes
Educación	Facultad de Filosofía y Letras (Universidad de Granada) - ciencia da literatura (1915–); Universidade de Granada
Actividade
Ocupación	director teatral, dramaturgo, letrista, poeta
Xénero artístico	Teatro, poesía e arte
Movemento	Xeración do 27
Profesores	Martín Domínguez Berrueta (pt)
Instrumento	Piano
Obra
	Obras destacables Noche (en) ; Así que pasen cinco años; El público; (1921) Libro de poemas (en) ; (1921) Poema del cante jondo (en) ; (1928) Romancero gitano; (1933) bodas de sangre; (1934) Yerma; (1935) Doña Rosita la soltera o el lenguaje de las flores; (1935) Seis poemas galegos; (1936) Poeta en Nueva York; (1940) Diván del Tamarit (en) ; (1945) La casa de Bernarda Alba ;
Familia
Parella	Rafael Rodríguez Rapún (1935–1935); Emilio Aladrén (1925–1927)
Pais	Federico García Rodríguez e Vicenta Lorca Romero
Irmáns	Francisco García Lorca; Isabel Garcia Lorca; Concepción García Lorca
Parentes	Laura de los Ríos Giner, cuñada; Manuel Fernández Montesinos, cuñado; Isabel García Rodríguez, tía; Laura García Lorca, sobriña; Vicenta Fernández-Montesinos, sobriña
	Sinatura
Descrito pola fonte	Concise Literary Encyclopedia (en) , (vol:2); Gran Enciclopedia Galega Silverio Cañada; Diciopedia do século 21

Para o aeroporto Federico García Lorca Granada-Xaén véxase: Aeroporto de Granada.

Federico García Lorca, nado en Fuente Vaqueros (Provincia de Granada) o 5 de xuño de 1898 e finado en Víznar (Provincia de Granada) o 18 de agosto de 1936, foi un poeta e dramaturgo andaluz. Membro da Xeración do 27 e autor en lingua galega de Seis poemas galegos (1935), é considerado o poeta español máis lido de tódolos tempos.^[1] Morreu fusilado polo bando franquista un mes despois do Golpe de Estado do 18 de xullo de 1936, que desencadeou o inicio da Guerra civil española.

Traxectoria

O seu pai, Federico García Rodríguez (1859-1945), era un propietario andaluz, e a súa nai, Vicenta Lorca Romero (1870-1959), era mestra de escola. Vicenta deixou o seu traballo para dedicarse á educación do fillo, a quen lle transmitiu o amor pola música. Lorca foi un neno precoz quen lía a Victor Hugo e Miguel de Cervantes, malia non destacar na escola. En 1909 a familia trasladouse á cidade de Granada. Alí Lorca entrou nos círculos culturais locais e coñeceu a Fernando de los Ríos, Melchor Fernández Almagro e Manuel de Falla.

Comezou estudos na Universidade de Granada en 1914 e publicou o seu primeiro libro en 1918, Impresiones y paisajes. A obra estivo inspirada nunha viaxe de estudos que organizara un dos seus profesores a Galicia, onde chega por primeira vez o 25 de outubro de 1916. Visitou daquela Madrid, O Escorial, Ávila, Medina del Campo, Salamanca, Zamora, Astorga, Ourense, Redondela, Santiago de Compostela, A Coruña, Lugo, León, Sahagún, Venta de Baños, Burgos e Segovia.^[2]

En 1919 instalouse na Residencia de Estudiantes de Madrid e fixo amizade con Luis Buñuel e Salvador Dalí. Grazas á súa amizade co director do Teatro Eslava, Gregorio Martínez Sierra, escribiu a súa primeira obra teatral, en verso, El maleficio de la mariposa. Foi estreada alí en marzo de 1920, malia que só se mantivo en cartel catro días. Lorca non volveu estrear outra obra ata 1927, con Mariana Pineda, con maior éxito. Porén, seguiu a publicar poemarios como El libro de poemas (1921), Canciones (1927) ou Romancero gitano (1928).

Lorca caera nunha fonda depresión pola incomprensión por parte da súa familia da súa condición de homosexual. Mesmo considerou o filme feito polos seus amigos Dalí e Buñuel Un chien andalou (1929) como un ataque persoal. Ao mesmo tempo, estaba a deteriorarse a súa relación co escultor Emilio Aladrén, apaixonada pero non recíproca. Todo iso levouno de volta a Granada para rematar a carreira de Dereito.

En 1929, coa axuda dunha bolsa de estudos, emprendeu unha xira polos EUA. Unha estadía específica en Nova York inspiroulle o poemario Poeta en Nova York (escrito en 1930 e publicado en 1940), en que explora a súa alienación e illamento con novas técnicas poéticas. Máis adiante publicou dúas obras teatrais (Así que pasen cinco años e El público), escritas entre marzo e xuño de 1930 durante a súa estadía en Cuba.

O 25 de outubro é considerado o Día de Federico García Lorca en Galicia.

Segunda República

Coa chegada da Segunda República Española, o seu mentor, Fernando de los Ríos, foi nomeado Ministro de Instrución Pública. Lorca faise cargo do grupo teatral ambulante La Barraca (1932), co que percorre a España rural e achega o teatro clásico ao pobo. As diferentes actuacións lévano a Galicia, onde visita A Coruña, Compostela, Pontevedra, Vilagarcía de Arousa, Vigo, Baiona e Ribadeo,^[3] e entra en contacto coa intelectualidade galega. Nesa época escribe a triloxía rural: Bodas de sangre (1933), Yerma (1934) e La casa de Bernarda Alba (1936). En 1933 realizou unha xira pola Arxentina. O 11 de agosto de 1934 morreu o seu amigo toureiro Ignacio Sánchez Mejías por unha cornada. O poeta dedicoulle o seu Llanto por Ignacio Sánchez Mejías.

Nesa época significouse politicamente. Asinou varios manifestos antifascistas e tiña relación con organizacións como Socorro Vermello Internacional.^[4]

Guerra civil e asasinato

Lorca marchou de Madrid cara a súa terra antes do Golpe de Estado do 18 de xullo de 1936. En Granada refuxiouse coa familia do poeta Luis Rosales, amigo seu.^[5] Sentíase máis seguro alí, pois dous dos seus irmáns eran destacados membros da Falange de Granada.^[6] Con todo, o 16 de agosto de 1936 Lorca foi detido pola Garda Civil. Cos gardas estaban Juan Luis Trescastro Medina, Luis García-Alix Fernández e Ramón Ruiz Alonso, exdiputado da CEDA, quen denunciara a Lorca como espía ruso^[7] no Goberno Civil de Granada. Segundo o historiador Ian Gibson, Lorca estaba acusado de «ser espía dos rusos, estar en contacto con estes por radio, ser secretario de Fernando de los Ríos e ser homosexual».^[8]

Semella definitivamente probado que Federico García Lorca foi fusilado ás 4:45 h da madrugada do 18 de agosto^[9]^[10]^[7]^[11]nun camiño entre Víznar e Alfacar. O seu corpo, nunca recuperado,^[12] permanece enterrado nunha fosa común anónima nalgún lugar desas paraxes. Xunto ao seu, está o cadáver dun mestre nacional, Dióscoro Galindo, e os dos anarquistas Francisco Galadí e Joaquín Arcollas Cabezas, xunto a quen foi executado o poeta.^[13]

O autor material dos feitos foi o terratenente falanxista Juan Luis Trescastro Medina, quen diría máis tarde:

“

Acabamos de matar a Federico García Lorca. Yo le metí dos tiros en el culo por maricón.^[14]

”

Lorca en Galicia

Artigo principal: Seis poemas galegos.

Federico García Lorca visitou Galicia por primeira vez en 1916 nunha viaxe de estudos. En Madrid, na Residencia de Estudiantes, coñeceu o musicólogo galego Jesús Bal y Gay, co que ensaiaba cántigas do folclore musical galego. Nesa época lía tamén os cancioneiros galego-portugueses e a autores galegos como Rosalía de Castro, Manuel Curros Enríquez, Eduardo Pondal, Luís Amado Carballo ou Manuel Antonio.

En 1931 coñeceu a Ernesto Guerra da Cal, nacionalista galego que residía en Madrid dende a infancia. A través del entrou en contacto co ambiente galeguista de Madrid e asistía ós faladoiros que mantiñan Alfonso Daniel Rodríguez Castelao e Ramón Otero Pedrayo, quen daquela eran deputados.

En maio de 1932 realizou a súa segunda viaxe a Galicia para dar unha serie de conferencias. En Compostela fixo amizade con Carlos Martínez-Barbeito, a cal se afianza ao marchar este a estudar a Madrid ese mesmo ano.

En agosto de 1932 visitou Galicia por terceira vez coa compañía teatral "La Barraca", e actuou en varias cidades e vilas galegas. En novembro ditou unha serie de conferencias xunto con Xosé Filgueira Valverde. Estreou na revista Yunque de Lugo o primeiro dos seus poemas galegos: Madrigal â cibdá de Santiago, escrito co asesoramento de Francisco Lamas López e Luís Manteiga.

En 1933 Eduardo Blanco Amor, entón correspondente do xornal arxentino La Nación, coñeceu a Lorca e presentouno na Arxentina. Así, cando Lorca viaxou á Arxentina, recibiu unha calorosa acollida, en especial pola comunidade galega. En agradecemento, Lorca escribiu Cántiga do neno da tenda. De volta en España, desenvolveu unha intensa relación con Blanco Amor, quen mesmo pasou algunhas tempadas na casa familiar de Lorca en Fuente Vaqueros.

Animado polo ourensán, Lorca accedeu a publicar os seus poemas galegos no libro Seis poemas galegos en 1935 coa Editorial Nós.^[3] Eran composicións naturais e espontáneas que lembraban os poemas publicados en Canciones (1927), mais ó mesmo tempo insírense na tradición literaria galega. Eduardo Blanco Amor, autor do limiar (aínda que en castelán), sempre mantivo que os poemas eran esencialmente creacións de Lorca, tanto dende o punto de vista lingüístico como estilístico. Porén, Ernesto Guerra da Cal afirmaba que fora el quen os vertera en galego, visión apoiada por Xosé Luís Franco Grande. Con todo, o resto das investigacións déronlle a razón a Blanco Amor.

Obra

Prosa

Impresiones y paisajes (1918).^[16]

Poesía

Libro de poemas (1921)
Oda a Salvador Dalí (1926)
Canciones (1927)
Romancero gitano (1928)
Poema del cante jondo (1931, [1921])
Llanto por Ignacio Sánchez Mejías (1935)
Seis poemas galegos (1935), Santiago de Compostela, Nós.^[17]
Diván del Tamarit (1936)
Sonetos del amor oscuro (1936)
Poeta en Nova York (1940, [1929])^[18]

Teatro

El maleficio de la mariposa [1920], en verso.^[20]
Mariana Pineda (1927)
La zapatera prodigiosa (1930)
Retablillo de Don Cristóbal (1930)
El público (1930)
Así que pasen cinco años (1931).^[21]
Amor de don Perlimplín con Belisa en su jardín (1933)
Bodas de sangre (1933)
Yerma (1934)
Doña Rosita la soltera o el lenguaje de las flores (1935)
La casa de Bernarda Alba (1936)
Comedia sin título (inacabada) (1936)^[22]^[23]^[24]^[25]

Con versión en galego

As obras de Lorca que contan cunha versión publicada en galego son:

Yerma. Edicións Xerais de Galicia, 1990. ISBN 84-7507-503-7. Tradución de Miguel Anxo Fernán-Vello.
Poeta en Nova York. Editorial Galaxia, 2020. ISBN 978-84-9151-471-8. Tradución de Suso Díaz.^[18]

Recoñecementos

Levan o seu nome rúas, avenidas, prazas, parques, centros culturais, auditorios, un buque da navieira Baleària e o aeroporto de Granada, oficialmente chamado Federico García Lorca Granada-Jaén.^[26]

En 2018 dedicóuselle o Día do Orgullo Galego.^[27] En 2019, o concello de Redondela propúxolle á Real Academia Galega que lle dedicase a Lorca un Día das Letras Galegas.^[28]