Santillana del Mar

Santillana del Mar
Localización
	43°23′36″N 4°06′17″O / 43.393333333333, -4.1047222222222
Estado	España
Comunidade autónoma	Cantabria
Poboación
Poboación	4.245 (2023) (149,16 hab./km²)
Xeografía
Parte de	Q5991075
Superficie	28,46 km²
Bañado por	Mar Cantábrico
Altitude	82 m
Comparte fronteira con	Alfoz de Lloredo ; Polanco ; Torrelavega ; Reocín ; Suances
Organización política
• Mayor of Santillana del Mar (en)	Isidoro Rabago León (en)
Identificador descritivo
Código postal	39330
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	39076

Santillana del Mar é un municipio de Cantabria, encadrado na costa occidental da comunidade, entre os municipios de Suances, Torrelavega, Alfoz de Lloredo e Reocín.

Características

Este pequeno municipio, é un dos máis importantes atractivos turísticos de toda a rexión xa que alberga a Cova de Altamira, considerada como a "Capela Sistina" da arte rupestre, e a Colexiata de Santillana del Mar, que data do século XII.

Santillana del Mar conta, así mesmo, con Zoolóxico e Xardín Botánico de importantes dimensións nos que predomina a fauna ibérica, destacando un insectario colonizado na súa totalidade por bolboretas de todos os tamaños, formas e cores. Ademais existen varios museos, entre os que destaca o Museo da Inquisición, o Museo Diocesano Regina Coeli e o Museo de Jesús Otero.

Debido a que é un importante foco turístico os seus empedradas rúas atópanse case na súa totalidade repletas de pousadas e tendas de produtos típicos cántabros. Cabe destacar as valoradas anchoas de Santoña, o famoso queixo Picón de Tresviso e a chacina de cervo, entre outros. Ademais das tendas de alimentación, tamén son destacables os establecementos de produtos artesanais, nos que predominan as esculturas de personaxes da mitoloxía cántabra.

Localidades

Os seus 3.983 habitantes (INE, 2006) distribúense en:

Arroyo, 43 hab.
Camplengo, 201 hab.
Herrán, 204 hab.
Mijares, 124 hab.
Queveda, 586 hab.
Santillana del Mar (aapital), 1.108 hab.
Ubiarco, 246 hab.
Vispieres, 337 hab.
Viveda, 1.069 hab.
Yuso, 65 hab.

Núcleo de poboación

Santillana del Mar á súa vez é a capital do municipio. Está situada a 82 metros sobre o nivel do mar no fondo dunha conca rodeada por pequenos outeiros. No ano 2006 contaba cunha poboación de 1.108 habitantes (INE).

Historia

Esta vila ten a súa orixe na Alta Idade Media, ao redor do mosteiro de Santa Juliana. Recuperáronse ósos humanos medievais na necrópole desta localidade. A data de fundación do mosteiro non se coñece. Ledariamente atribúese a uns monxes do século IX o que levasen as reliquias de Santa Juliana a este lugar, levantando unha ermida e un mosteiro. Actualmente asóciase a fundación do mosteiro coa corrente repobladora impulsada polos sucesores de Afonso I. A partir do ano 980 o mosteiro estaba consolidado, e foi establecendo o seu dominio territorial e xurisdiccional especialmente na zona coñecida como Asturias de Santillana. A partir de 1175 configúrase unha organización con abade e cabido. Grazas ao apoio da nobreza, conseguiu converterse na abadía máis importante da Cantabria medieval. En 1209 Afonso VIII concedeulle foro á vila, que pasou a ser a capital das Asturias de Santillana. O mosteiro de Santa Juliana decaeu, pero comezou o desenvolvemento urbano da vila, organizado ao redor da Praza Maior ou do Mercado (hoxe, praza de Ramón Pelayo) e a Torre do Merino. En 1445, o rei Xoán II deu o señorío da vila ao primeiro Marqués de Santillana e aos seus sucesores, os Duques do Infantado. Tivo partido xudicial propio ata 1840, data en que parte pasou ao partido de Torrelavega e outra parte ao de San Vicente de la Barquera.

Monumentos

A Vila de Santillana del Mar é toda ela Conxunto Histórico Artístico por Decreto de 27 de xullo de 1943 (BOE do 3 de agosto). O centro histórico está formado por construcións homogéneas de pedra, no seu maior parte dos séculos XIV ao XVIII. O casarío desenvolver ao redor dunha vía, a rúa de Santo Domingo, que se bifurca en dous: a rúa de Juan Infante, que chega ata a praza de Ramón Pelayo, e a que foi chamada rúa do Rei, hoxe con diversos nomes para cada tramo: Carreira, Cantón e do Río.

Claustro da Colexiata de Santillana del Mar.

Moitos son os edificios destacados desta localidade, entre eles:

Palacio de Velarde o de las Arenas. Atópase na Praza das Areas. É un edificio de transición do gótico ao renacemento, iniciándose a construción no século XV e modificándose no XVII. A fachada ten un hastial graduado e pináculos decorativos. Ten o brasón dos Velarde.
Colexiata de Santa Juliana. Atópase ao final das dúas rúas do pobo. É unha colexiata de estilo románico, erixida no seu maior parte a mediados do século XII, con engadidos de séculos posteriores. Monumento protexido por Real Orde de 12 de marzo de 1889 (Gaceta de Madrid de 14 de abril), sendo o primeiro monumento cántabro que obtivo este recoñecemento. Está construído en pedra de cantería arenisca. Ten planta basilical e tres naves que se rematan en ábsidas semicirculares. É unha estrutura que segue o modelo do románico do Camiño de Santiago, en particular de Frómista. A parte máis destacada do conxunto é o claustro, de finais do século XII, en particular polos seus corenta e dous capitel é románicos.
Casas de los Quevedo y Cossío. Atópanse xunto ao bebedoiro que hai uns metros antes da Colexiata. Datan dos séculos XVII-XVIII. Son dúas casas colocadas en escuadra de maneira que forman unha soa vivenda. A casa da parte norte é a Casa de Cossío e a da parte sur é a Casa de Quevedo. Na primeira pode verse o brasón dos Cossío. Na segunda, que pertenceu a un familiar de Francisco de Quevedo e Villegas vese o escudo da familia Quevedo. A Casa dos Quevedo é de cantería e ten un túnel abovedado que serve de desaugadoiro ao bebedoiro e ao río.
Casa de la Archiduquesa ou de los Abades. É un edificio que se atopa á esquerda da Colexiata. casarón de finais do século XVII. Pertenceu á familia Barreda Bracho. Os escudos da fachada son modernos, obra de Jesús Otero.
Casa de los Hombrones ou Casa consistorial. Está situada xunto á chamada casa de Leonor de la Vega, na rúa do Cantón. É unha casa construída entre o século XV e o XVII. Déuselle este nome polos dous cabaleiros con bigote que sosteñen o enorme escudo barroco da fachada, brasón dos Vila.
Casa de Leonor de la Vega. Atópase na rúa do cantón. É de finais do século XV e principios do XVI, por paréceo que non pode ser, a pesar do que sinala a tradición, un edificio no que vivise Leonor de la Vega, nai do primeiro Marqués de Santillana. Na fachada poden verse tres escudos góticos da casa de la Vega.
Palacio Valdivieso ou Casa de los Valdivieso. Tamén escrito Valdivielso. Atópase na parte final da rúa do Cantón, á dereita. É un edificio do século XVIII, co brasón situado na esquina. Actualmente é un hotel.
Torre del Merino ou La torrona. Está situada na antiga praza do mercado, hoxe de Ramón Pelayo. Trátase dunha torre do século XIV, rematada por almenas. Chámaselle así por ser o lugar en que moraba o meiriño, funcionario que representaba ao rei.
Torre de don Borja ou Fundación Santillana. Está na praza de Ramón Pelayo. Aínda que debeu ter orixe medieval, a parte conservada e restaurada parece ser de finais do século XV ou principios do XVI. Aos lados do antepecho vese un escudo co brasón dos Barreda. Ten un patio interior que une os dous volumes. Debe o seu nome a Francisco de Borja Barreda, último descendente dos Barreda no século XIX. Entre os seus propietarios posteriores estivo a infanta Paz de Borbón. En 1981 foi restaurada para ser a sede da Fundación Santillana.
Palacio Barreda-Bracho, tamén chamado Casa Barreda-Bracho ou Palacio Barreda. Desde 1944 é actualmente o Parador Nacional Gil Blas. Está na praza de Ramón Pelayo. É un edificio de estilo barroco erixido a finais do século XVII. A liñaxe dos Bracho estaba emparentado cos Barreda, de aí o nome co que se coñece.
Casa da Vila. Situada na praza Ramón Pelayo, nun palacio barroco. É notable a súa balconada de ferro fundido cun escudo na parte superior.
Casas del Águila y la Parra. Están xunto ao Concello, na mesma praza. Son dous edificios distintos encostados. A Casa da Parra chámase así porque tivo unha gran parra na fachada; é unha edificación gótica de principios do século XVI. A casa da Aguia ou dos Estrada é do século XVII. Loce o brasón de Estrada e Tagle na súa fachada. Actualmente é unha sala de exposicións do Goberno Rexional. Diante destas casas hai un bisonte, escultura de Jesús Otero.
Casa de Bustamante. Atópase na rúa da Carreira, 7. Data de finais do século XVII-século XVIII. É un edificio de grande altura que ten balcóns de púlpito. Na súa fachada pode verse o escudo de armas dos Bustamante.
Torre de los Velarde. Ao final da rúa da Carreira. Vella casa-torre do século XV, en pedra cantería con dúas portas góticas.
Palacio de Benemejís, tamén coñecido como Palacio dos Peredo-Barreda ou Palacio de Peredo. Actualmente é sede de exposicións de Caixa Cantabria. É un palacio de planta cadrada e dous pisos; o tellado, a catro augas, está rematado por pináculos nas esquinas. Na fachada vese o brasón dos Peredo; dentro do portal está o da familia Barreda Ceballos. Os seus distintos nomes reflicten as vicisitudes desta propiedade. Ordenou a súa edificación Francisco Miguel de Peredo, cabaleiro de Calatrava desde 1694. Un dos seus propietarios posteriores foi Blas María de Barreda (século XIX) e a Marquesa de Benamejí. Conserva lenzos de pintores como Valdés Leal ou Mengs, así como unha ampla biblioteca.
Casa de los Villa. Casa fronte ao Palacio de Benemejís. Do século XVIII con balcóns tipo púlpito e escudo.
Casa de los Alonso. Casa xunto ao Palacio de Benemejís. Dous escudos pequenos.
Museo Diocesano Regina Coeli. Este museo atópase no Convento dos dominicos, alén da estrada Barreda-Comiñas. É unha edificación de finais do século XVI, en estilo herreriano. O Museo foi creado en 1964, e nel consérvase, estuda e expón arte sacra. Do edificio destaca o claustro renacentista. Alberga un taller de restauración e o Arquivo Documental Diocesano.
Convento das Dominicas ou Convento de San Ildefonso. Atópase fronte ao Museo Diocesano. Foi fundado a mediados do século XVI.
Casa de Sánchez Tagle ou Casona de los Tagle. Atópase na zona chamada Campo de Revolgo. Edificio de finais do século XVII, erixido por unha familia que se enriqueceu en México. Trátase dunha casarón montañés con fachada de cantería e portada con dúas arcos de medio punto.

Patrimonio moble

Ademais deste patrimonio inmoble, hai en Santillana del Mar un Ben de Interese Cultural, coa categoría de moble: o Cartulario ou Libro de Regra da Colexiata de Santa Juliana, en Santillana del Mar (Decreto 122/2003, de 18 de xullo). Consérvase nas dependencias da Colexiata de Santa Juliana. Considérase que é do século XIII, con engadidos posteriores. Mide 150 x 240 mm e está encadernado con dous tablillas de madeira recubertas de pel. Contén copias, completas ou fragmentos, de 94 escrituras dos anos 870 a 1202, distribuídos en 64 follas en pergamiño.

Patrimonio natural

En canto ao patrimonio natural, cabe destacar o Zoolóxico de Santillana del Mar, o máis antigo da rexión, así como algunhas árbores da localidade. Na Leira O Xardín hai un eucalipto de 35 metros de altura e un ginkgo de 22 metros de altura. No Parque-praza A Robleda hai un carballo de 16 metros de altura.

Patrimonio

Sete son os bens de interese cultural deste municipio:

Colexiata de Santa Juliana e Claustro, con categoría de monumento.
Torre de don Beltrán de la Cueva en Viveda, monumento.
Palacio de Viveda (casarón montañés século XVIII), monumento.
Palacio de Mijares, monumento.
Cova de Altamira, zona arqueolóxica que, ademais, forma parte do patrimonio mundial.
Toda a vila de Santillana, conxunto histórico.
Cartulario ou Libro de Regra da Colexiata de Santa Juliana, que se conserva na Colexiata de Santa Juliana, Ben moble.

Ademais, como Ben de interese local atópase catalogada a Torre medieval dos Calderón da Barca en Viveda.

Festas

Festas de Santa Juliana. Estas festas celébranse en torno ao 28 de xuño en honra á patroa do municipio, Santa Juliana. Realízanse numerosos actos para todos os públicos como actividades para nenos, deportes tradicionais ou actividades gastronómicas. O día máis importante é o 28 de xuño xa que é o día da patroa. Este día realízase unha procesión, misa e danza en honra á patroa.Fonte: Texto adaptado de Masquefiesta.é con permisos escritos.^[1]

Demografía

Evolución demográfica	1900	1910	1920	1930	1940	1950	1960	1970	1981	1991	2005
	1.623	1.886	2.272	2.624	2.657	3.155	3.703	3.917	3.884	3.839	4.022

Fonte: INE

Administración

Eleccións municipais, 25 de maio de 2003
Partido	Votos	%	Concelleiros
PSOE	1403	50,34 %	6
PP	642	23,04 %	3
PRC	464	16,55 %	2

Alcalde electo: Isidoro Rábago León (PSC-PSOE).

Eleccións municipais, 27 de maio de 2007
Partido	Votos	%	Concelleiros
PSOE	1246	46,44 %	5
PP	870	32,43 %	4
PRC	453	16,88 %	2

Alcalde electo: Isidoro Rábago León (PSC-PSOE).

Cidades irmandadas

Le Dorat, Francia
Borgolavezzaro, Italia

Notas

↑ Festas de Santa Juliana^{[Ligazón morta]}

Véxase tamén

Ligazóns externas

Museo e Cova de Altamira (en castelán)
Museo Diocesano Regina Coeli (en castelán)
Fotografías de Santillana del Mar (en castelán)
Percorrido fotográfico pola colexiata de Santillana del Mar Arquivado 08 de novembro de 2009 en Wayback Machine. (en castelán)

[1] Festas de Santa Juliana^{[Ligazón morta]}

[1]