Anhinga

Este artigo trata sobre o xénero Anhinga. Para información sobre a especie americana véxase: Anhinga anhinga.

Anhinga Rango fósil: Mioceno temperán – Recente (18-0 millóns de anos)
Macho da especie africana Anhinga (melanogaster) rufa
Clasificación científica
Reino: Animalia Filo: Chordata Clase: Aves Orde: Suliformes Familia: Anhingidae Reichenbach, 1849 Xénero: Anhinga Brisson, 1760
Especie tipo
Plotus anhinga Linnaeus, 1766
Distribución no mundo da familia Anhingidae. Distribución no mundo da familia Anhingidae.
Especies
Anhinga anhinga Anhinga melanogaster Anhinga rufa Anhinga novaehollandiae (pero ver o texto)
Sinonimia
Nivel de familia: Anhinginae Ridgway, 1887 Plotidae Plottidae Plotinae Rafinesque, 1815 Plottinae Nivel de xénero: Plottus Scopoli, 1777 (emenda inxustificada) Plotus Linnaeus 1766 Ptynx Möhring 1752 (pre-linneano)

Anhinga é un xénero de aves acuáticas principalmente tropicais, único xénero da familia Anhingidae, que comprende catro especies vivas, tres delas comúns e amplamente distribuídas e unha escasa e clasificada como "case ameazada" pola IUCN. As súas plumas enchóupanse de auga cando nada, polo que despois ten que poñerse ao sol coas ás estendidas para secarse.

Nome

O nome Anhinga deriva da palabra da lingua tupí ajíŋa (ás veces transcrita como áyinga ou ayingá), que na mitoloxía local significa espírito demoníaco dos bosques, que adoita traducirse por "paxaro demo". O nome cambiou a anhingá ou anhangá e anhinga cando se incorporou ao portugués do Brasil (onde ten moitos nomes amerindios), e é palabra masculina (o anhinga). Noutros idiomas chámanlle "ave serpe", como por exemplo, en inglés (snakebird, pero tamén darter ou wild-turkey), debido ao seu longo pescozo, que o fai parecer como unha serpe cando nada co corpo mergullado ou cando as parellas enroscan o pescozo durante o apareamento, o que lembra o que fan as serpes. Teñen o costume de capturar os peixes dos que se alimenta empalándoos co seu peteiro fino e bicudo.

Descrición

Un Anhinga en estado de alerta.

Femia de A. anhinga engalando.

Anhinga novaehollandiae de Australasia secando as súas ás ao sol.

Os Anhinga son aves grandes que miden de 80 a 100 cm de lonxitude, cunha envergadura de ás de 120 cm, e un peso de 1050 a 1350 g. Presentan plumaxe con dimorfismo sexual. Os machos teñen plumas negras e marrón escuras, unha curta crista eréctil na caluga e un peteiro meirande que o das femias. As femias teñen plumaxe moito máis clara, especialmente no pescozo e parte ventral, e son un pouco máis grandes de corpo. Ambos os xéneros teñen un punteado gris sobre as plumas cobertoiras superiores das ás e as longas escapulares. As plumas son bastante permeables á auga, polo que teñen que secalas ao sol despois de mergullarse na auga. O peteiro é moi bicudo e coas beiras aserradas, presenta un padal desmognato e carece de orificios nasais externos. Os pés están completamente palmados, e as patas son curtas e situadas bastante atrás no corpo.

Non hai plumaxe de eclipse (plumaxe menos rechamante despois da época de apareamento), pero as partes espidas varían de cor ao longo do ano. Durante a época de apareamento o seu pequeno saco gular muda de cor de rosa ou amarelo a negro, e a pel facial espida, normalmente amarela ou amarela verdosa, tórnase turquesa. Os iris cambian de cor de amarelo a vermello ou a marrón segundo a estación do ano. As crías eclosionan sen plumas, pero axiña lles crece penuxe branca ou torrada.

Entre as vocalizacións que emiten cando voan ou están pousados están un ruído repenicante. Nas colonias de aniñamento, os adultos comunícanse grallando, gruñindo ou chascando. Durante o apareamento, os adultos ás veces "grallan" ou emiten un salaio ou asubío. Os poliños novos no niño comunícanse con chamadas similares a chíos.

Distribución e ecoloxía

Femia de Anhinga (melanogaster) novaehollandiae, secando as súas plumas.

Macho da especie americana A. anhinga.

Os Anhinga son aves de distribución principalmente tropical, que abrangue desde zonas subtropicais a, máis raramente, zonas temperadas cálidas. Habitan normalmente en lagos de auga doce, ríos, pantanos, marismas, e menos frecuentemente ao longo da costa en estuarios salobres, baías, lagoas costeiras e mangleirais. A maioría son sedentarias e non migran; pero si o poden facer as poboacións que viven nas partes máis frías da súa área de distribución. O seu modo de voo preferido é remontarse e planear; pero en voo batente son bastante torpes. En terra camiñan a grandes pasos, e axúdanse das ás para mellorar o equilibrio, de xeito parecido a como andan os pelicanos. Adoitan reunirse en bandadas, ás veces de ata 100 individuos, e asócianse frecuentemente con cegoñas, garzas ou ibis, pero son moi territoriais no seu niño, porque malia seren aniñadores coloniais, as parellas que están aniñando, especialmente os machos; peteiran decididamente a calquera ave que se aventure dentro do raio de alcance do seu peteiro e longo pescozo. A A. melanogaster sensu stricto é unha especie "case ameazada". A destrución do hábitat entre outras interferencias humanas (como a colección de ovos ou o exceso de uso de pesticidas) son as principais razóns do declive das súas poboacións.

Aliméntanse principalmente de peixes de tamaño medio; e moito máis raramente comen outros vertebrados acuáticos e de invertebrados grandes de tamaño comparable. Nadan propulsándose cos pés palmados e axexan silenciosamente e emboscan as súas presas; despois usan o seu agudo peteiro para empalar a presa. Non se mergulla profundamente senón que aproveita a súa baixa liña de flotación que se debe a que as súas plumas se mollan, aos seus pequenos sacos aéreos e a que teñen ósos densos. Na parte inferior das vértebras cervicais 5ª a 7ª teñen unha quilla, que serve para que se unan a ela músculos que forman un mecanismo similar a un gonzo ou bisagra que pode proxectar o pescozo, cabeza e peteiro cara a adiante como un arpón arreboladizo. Unha vez que empalou a súa presa na auga, volve á superficie onde guinda a presa no aire e recóllea de novo, de maneira que a poida tragar empezando pola cabeza. Igual que lles ocorre aos corvos mariños, teñen unhas glándulas uropixiais vestixiais, polo que non teñen graxa dabondo para impermeabilizar as plumas, e a súa plumaxe móllase cando se mergullan. Para secaren despois as plumas, procuran un lugar seguro en terra e estenden as ás. Fan unha muda síncrona de todas as plumas rémixes primarias e secundarias polo que temporalmente non poden voar, aínda que é posible que algúns individuos realicen mudas incompletas.

Os predadores destas aves son principalmente outras aves carnívoras, entre elas paseriformes como os corvos Corvus coronoides e Corvus splendens, e as tartarañas das xunqueiras Circus aeruginosus, e aguias como Haliaeetus leucoryphus. Tamén se produce predación por crocodilos (Crocodylus). Pero moitos predadores potenciais procuran non intentar capturar os Anhinga porque co seu longo pescozo e afiado peteiro e o seu mecanismo para "emplar" son aves perigosas mesmo para mamíferos carnívors máis grandes, e estas aves mesmo atacan avanzando ofensivamente cara ao intruso en vez de defenderse pasivamente ou fuxir.

Normalmente crían en colonias, ocasionalmente mesturados con corvos mariños ou garzas. Forman parellas monógamas polo menos durante unha tempada de apareamento. Realizan diferentes tipos de exhibicións de apareamento. Os machos exhíbense para atraer as femias elevando (pero non estirando) as súas ás e móvenas de modo alternante, dobrando o corpo e chascando o peteiro, ou dando ramiñas a parellas potenciais. Para estreitaren os lazos entre a parella, fretan os seus peteiros ou móvenos apuntando arriba e abaixo ou dobran os seus pescozos ao unísono. Cando un membro da parella vén relevar ao outro no niño, os machos e as femias utilizan a mesma exhibición que durante o cortexo; durante os cambios de garda no niño, estas aves poden tamén "bocexar".

O apareamento é estacional no extremo norte da súa área de distribución (o máximo é en marzo/abril); noutras zonas poden criar durante todo o ano. Os niños están feitos de ramiñas e forrados de follas; constrúenos nas árbores ou xuncos, xeralmente preto da auga. Normalmente, o macho reúne o material para facer o niño e lévallo á femia, a cal fai a maior parte dos traballos de construción do niño. A construción do niño tardan só uns poucos días (tres como máximo), e a parella copula no lugar onde está o niño. O tamaño da posta é de 2 a 6 ovos (xeralmente catro), que son de cor verde clara. Depositan os ovos nun período de 24 a 48 horas e incúbanos durante de 25 a 30 días unha vez que puxeron o primeiro; eclosionan asincronicamente. Para dárenlle calor aos ovos, a parella cóbreos cos seus grandes pés palmados, porque, igual que os seus parentes, carecen de placa de incubación. A última cría que eclosiona xeralmente morre de fame naqueles anos en que escasea a comida. As crías reciben coidados biparentais e son considerados altriciais. Son alimentadas por regurxitación de comida parcialmente dixerida cando son noviñas, pero despois son alimentados con pezas enteiras a medida que medran. Unha vez que empluman, as crías son alimentadas unhas dúas semanas máis mentres aprenden a cazar por si mesmas.

Os Anhinga chegan á madureza sexual en aproximadamente dous anos, e xeralmente viven uns nove anos; a súa vida máxima crese que é duns dezaseis anos.

Os ovos destas aves son comestibles e algúns considéranos deliciosos, polo que nalgúns lugares son recollidos para a alimentación humana. Ás veces tamén se comen os adultos, xa que son aves con bastante carne (comparable á dun parrulo doméstico); porén, como outras aves que se alimentan de peixes, como os corvos mariños ou os patos mariños, non teñen un sabor particularmente bo. Os ovos de Anhinga e as crías son tamén recollidos nalgúns lugares para crialos en casa, ás veces para comelos despois, pero algúns nómades de Assam e Bengala adestran a estas aves para que pesquen para eles (como na pesca con corvos mariños), pero esta práctica estase a abandonar a medida que os nómades se están facendo sedentarios nas últimas décadas. Por outra parte, como indica a etimoloxía de "anhinga" indicada ao principio, os pobos tupí parece que consideraban estas aves como de mal agoiro.

Sistemática e evolución

Un Anhinga rufa no río Chobe, Botswana.

Esta familia está moi emparentada con outras familias da suborde Sulae, é dicir, os Phalacrocoracidae (corvos mariños) e os Sulidae (mascatos). Os corvos mariños e os Anhinga son extremadamente similares en canto ao esqueleto do seu corpo e patas e poden ser uns taxons irmáns. De feito, varios Anhinga fósiles consideráronse inicialmente como corvos mariños (véxase máis abaixo). Algúns autores incluíron inicialmente os Anhinga dentro da familia Phalacrocoracidae como a subfamilia Anhinginae, pero hoxe isto é considerado xeralmente un sobreagrupamento. Porén, como isto concorda bastante ben coas evidencias fósiles algúns unen Anhingidae e Phalacrocoracidae nunha superfamilia denominada Phalacrocoracoidea.

Os Sulae tamén se agrupan polas características do seu comportamento de exibicións de cortexo, o cal concorda coa filoxenia como se desprende dos datos anatómicos e secuencia de ADN. Aínda que a carencia nos Anhinga de moitos comportamentos de exhibición compártena cos mascatos (e uns poucos deles con algúns corvos mariños), estes son só simplesiomorfias que están ausentes nas fragatas, faetóntidos e pelicanos. Igual que os corvos mariños pero a diferenza doutras aves, os Anhinga usan o seu óso hioide para estender o saco gular durante a exhibición. Non está claro se a exhibición de apareamento de punta é outra sinapomorfia dos Anhinga e corvos mariños que desapareceu de novo nalgúns dos últimos, ou se evolucionou independentemente nos Anhinga e naqueles corvos mariños que a fan. A exhibición coa á levantada do macho parece ser unha sinapomorfia dos Sulae. Como case todos os corvos mariños pero a diferenza de case todos os mascatos, os Anhinga manteñen dobrada a articulación dos seus pulsos cando elevan as ás na súa exhibición, pero o seu movemento de ás alternante, o cal só realizan antes de engalar, é único. O feito de que a miúdo se equilibren estendendo as súas ás cando camiñan é probablemente unha autapomorfia dos Anhinga, que é necesaria ao seren máis repoludos que os outros Sulae.

Os Sulae foron incluídos tradicionalmente nos Pelecaniformes, que era un grupo parafilético de "aves acuáticas superiores". Os supostos trazos que os agrupaban, como que teñan todos os dedos unidos por membrana interdixital e un saco gular espido, sábese agora que son unha converxencia, e os pelicanos son aparentemente parentes máis próximos das cegoñas que dos Sulae. Por tanto, os Sulae e as fragatas (e algúns parentes prehistóricos fósiles) son cada vez máis frecuentemente separados como o grupo dos Suliformes, que ás veces se denomina "Phalacrocoraciformes".

Macho da especie australiana
A. (melanogaster) novaehollandiae

Especies vivas

Hai catro especies vivas recoñecidas de Anhinga, todas no único xénero Anhinga, aínda que as do Vello Mundo foron a miúdo agrupados como subespecies de A. melanogaster. Poden formar as tres unha superespecie da que sería excepción a máis diferente especie americana:

• Anhinga anhinga, de América.
• Anhinga melanogaster, que é a especie da India ou oriental (India e sueste asiático).
• Anhinga rufa, de África.
• Anhinga novaehollandiae, de Australia ou Australasia.

As especies extinguidas de supostos Anhinga da illa Mauricio e Australia coñecidas só polos seus ósos foron descritas como Anhinga nana (o de Mauricio) e Anhinga parva (o australiano extinguido). Pero estes ósos foron en realidade mal identificados e son dos corvos mariños Microcarbo/Phalacrocorax africanus e M./P. melanoleucos, respectivamente. Porén, no primeiro caso os restos son de tamaño maior que os da poboación existente máis próxima xeograficamente de M./P. africanus de Madagascar, e poderían pertencer a unha subespecie extinguida (o corvo mariño de Mauricio), que se tería que chamar polas regras de nomenclatura Microcarbo africanus nanus (ou Phalacrocorax a. nanus), pero ironicamente, o termo latino nanus significa "anano". A especie "Anhinga laticeps" do Plistoceno tardío non é especificamente distinta da especie de Australasia (A. novaehollandiae); puido ser unha gran paleosubspecie da última Idade do Xeo.

Rexistro fósil

Columna vertebral e musculatura do pescozo.

O rexisto fósil das Anhingidae é bastante denso, pero moi apomórfico e parece estar perdendo a súa base. As outras familias situadas nos Phalacrocoraciformes aparecen secuencialmente ao longo do Eoceno, as máis claras (as fragatas) atópanse en estratos de hai case 50 Ma (millóns de anos) e probablemente se orixinaron no Paleoceno. Os mascatos fósiles coñécense desde o eoceno medio (c. 40 Ma) e os corvos mariños fósiles aparecen pouco despois, a orixe dos Anhinga como unha liñaxe distinta data de aproximadamente de aredor de 50-40 Ma, e pode ser un pouco anterior.

As Anhingidae fósiles coñécense desde o Mioceno temperán; describíronse varios Anhinga prehistóricos similares ás que hoxe están vivas, xunto con algúns xéneros máis diferentes agora extinguidos. A diversidade era maior en Suramérica, polo que é probable que a familia se orixinase alí. Algúns dos xéneros que finalmente se extinguiron foron moi grandes en tamaño, e nótase que houbo unha tendencia nas Anhingidae prehistóricas a converterse en aves non voadoras. A súa distinción púxose en dúbida, pero isto debeuse á existencia da suposta especie "Anhinga" fraileyi que é bastante similar a Macranhinga, e non tanto a que se parezan ás especies vivas:

• Meganhinga Alvarenga, 1995 (Mioceno temperán de Chile)
• "Paranavis" (mioceno medio/tardío de Paraná, Arxentina) – un nomen nudum
• Macranhinga Noriega, 1992 (mioceno medio/tardío – Mioceno tardío/Plioceno temperán de SC Suramérica) – pode incluír a "Anhinga" fraileyi
• Giganhinga Rinderknecht & Noriega, 2002 (Plioceno tardío/Plistoceno temperán do Uruguai)

Anhinga

Os membros prehistóricos de Anhinga estaban presumiblemente distribuídos en zonas con climas similares aos actuais, estendéndose por Europa no Mioceno máis cálido e húmido. Co seu considerable vigor e capacidade de distribución continental (como se evidencia polos Anhinga da superespecie do Vello Mundo), a liñaxe menor sobreviviu durante 20 Ma. Como evidencia a bioxeografía das especies fósiles centradas arredor do ecuador, coa distribución das especies posteriores cara ao leste fóra das Américas, a célula de Hadley atmosférica parece que foi o principal impulsor do éxito do xénero e da súa supervivencia:

• Anhinga walterbolesi Worthy, 2012 (Oligoceno tardío a Mioceno temperán de Australia central.
• Anhinga subvolans (Brodkorb, 1956) (Mioceno temperán de Thomas Farm, EUA) – anteriormente en Phalacrocorax
• Anhinga cf. grandis (Mioceno medio de Colombia –? Plioeno tardío de SC Suramérica)
• Anhinga sp. (Mioceno medio de Sajóvölgyi de Mátraszõlõs, Hungría) – A. pannonica?
• "Anhinga" fraileyi Campbell, 1996 (Mioceno tardío –? Plioceno temperán de SC Suramérica) – pode pertencer a Macranhinga
• Anhinga pannonica Lambrecht, 1916 (Mioceno tardío de Europa central ?e Tunisia, África leste, Paquistán e Tailandia –? Plioceno temperán de Sahabi de Libia)
• Anhinga minuta Alvarenga & Guilherme, 2003 (Mioceno tardío/Plioceno temperán de Solimões de SC Suramérica)
• Anhinga grandis Martin & Mengel, 1975 (Mioceno tardío –? Plioceno tardío dos Estados Unidos)
• Anhinga malagurala Mackness, 1995 (Plioceno temperán de Allingham de Charters Towers, Australia)
• Anhinga sp. (plioceno temperán de Bone Valley, EUA) – A. beckeri?
• Anhinga hadarensis Brodkorb & Mourer-Chauviré, 1982 (Plioceno tardío/Plistoceno temperán do leste de África)
• Anhinga beckeri Emslie, 1998 (Plistoceno temperán – tardío do SE dos Estados Unidos)

Protoplotus, un pequeno falacrocoraciforme do Paleoxeno de Sumatra, era hai tempo considerado unha Anhingidae primitiva. Porén, foi tamén situada na súa propia familia (Protoplotidae) e podería ser un membro basal de Sulae ou próximo ao antepasado común de corvos mariños e Anhinga.

Véxase tamén

Bibliografía

• Alvarenga, Herculano M.F. & Guilherme, Edson (2003). "The anhingas (Aves: Anhingidae) from the upper tertiary (Miocene-Pliocene) of southwestern Amazonia". J. Vertebr. Paleontol. 23 (3): 614–621. doi:10.1671/1890. 
• AnAge [2009]: Anhinga longevity data. Consultado o 9 de setembro de 2009.
• Answers.com [2009]: darter. In: Columbia Electronic Encyclopedia (6th ed.). Columbia University Press. Consultado o 9 de setembro de 2009.
• Becker, Jonathan J. (1986). "Reidentification of "Phalacrocorax" subvolans Brodkorb as the earliest record of Anhingidae" (PDF). Auk 103 (4): 804–808. JSTOR 4087190. 
• Brodkorb, Pierce (1956). "Two New Birds from the Miocene of Florida" (PDF). Condor 58 (5): 367–370. doi:10.2307/1365055. 
• Brodkorb, Pierce and Mourer-Chauviré, Cécile (1982). "Fossil anhingas (Aves: Anhingidae) from Early Man sites of Hadar and Omo (Ethiopia) and Olduvai Gorge (Tanzania)". Géobios 15 (4): 505–515. doi:10.1016/S0016-6995(82)80071-5. 
• BirdLife International (BLI) (2009). Anhinga melanogaster. 2006 Lista Vermella de Especies Ameazadas IUCN. IUCN 2006. Consultado o 09 September 2009.
• Campbell, K.E. Jr. (1996). "A new species of giant anhinga (Aves: Pelecaniformes: Anhingidae) from the upper Miocene (Huayquerian) of Amazonian Peru". Natural History Museum of Los Angeles County Contributions in Science 460: 1–9. 
• Christidis, Les & Boles, Walter E. (2008): Systematics and Taxonomy of Australian Birds. CSIRO Publishing, CollingwoodVictoria, Australia. ISBN 978-0-643-06511-6
• Cione, Alberto Luis; de las Mercedes Azpelicueta, María; Bond, Mariano; Carlini, Alfredo A.; Casciotta, Jorge R.; Cozzuol, Mario Alberto; de la Fuente, Marcelo; Gasparini, Zulma; Goin, Francisco J.; Noriega, Jorge; Scillatoyané, Gustavo J.; Soibelzon, Leopoldo; Tonni, Eduardo Pedro; Verzi, Diego & Guiomar Vucetich, María (2000): Miocene vertebrates from Entre Ríos province, eastern Argentina}. [English with Spanish abstract] En: Aceñolaza, F.G. & Herbst, R. (eds.):[ El Neógeno de Argentina. INSUGEO Serie Correlación Geológica 14: 191–237.
• Gál, Erika; Hír, János; Kessler, Eugén & Kókay, József (1998–99). "Középsõ-miocén õsmaradványok, a Mátraszõlõs, Rákóczi-kápolna alatti útbevágásból. I. A Mátraszõlõs 1. lelõhely" [Middle Miocene fossils from the sections at the Rákóczi chapel at Mátraszőlős. Locality Mátraszõlõs I.] (PDF). Folia Historico Naturalia Musei Matraensis (en Hungarian with English abstract) 23: 33–78. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 21 de xullo de 2011. Consultado o 12 de febreiro de 2016. 
• Jobling, James A. (1991): A Dictionary of Scientific Bird Names. Oxford University Press, Oxford, UK. ISBN 0-19-854634-3
• Kennedy, Martyn; Spencer, Hamish G. & Gray, Russell D. (1996). "Hop, step and gape: do the social displays of the Pelecaniformes reflect phylogeny? Animal Behaviour". Animal Behaviour 51 (2): 273–291. doi:10.1006/anbe.1996.0028.  "Erratum". Animal Behaviour 51 (5): 1197. 1996. doi:10.1006/anbe.1996.0124. 
• Mackness, Brian (1995). "Anhinga malagurala, a New Pygmy Darter from the Early Pliocene Bluff Downs Local Fauna, North-eastern Queensland". Emu 95 (4): 265–271. doi:10.1071/MU9950265. 
• Martin, Larry & Mengel, R.G. (1975). "A new species of anhinga (Anhingidae) from the Upper Pliocene of Nebraska" (PDF). Auk 92 (1): 137–140. doi:10.2307/4084425. 
• Mayr, Gerald (2009): Paleogene Fossil Birds. Springer-Verlag, Heidelberg & New York. ISBN 3-540-89627-9
• Merriam-Webster (MW) [2009]: Online English Dictionary – Anhinga. Consultado o 9 de setembro de 2009.
• Miller, Alden H. (1966). "An Evaluation of the Fossil Anhingas of Australia" (PDF). Condor 68 (4): 315–320. doi:10.2307/1365447. 
• Mlíkovský, Jirí (2002): Cenozoic Birds of the World (Part 1: Europe). Ninox Press, Prague.
• Myers, P.; Espinosa, R.; Parr, C.S.; Jones, T.; Hammond, G.S. & Dewey, T.A. [2009]: Animal Diversity Web – Anhingidae. Consultado o 9 de setembro de 2009.
• Noriega, Jorge Ignacio (1994): Las Aves del "Mesopotamiense" de la provincia de Entre Ríos, Argentina ["The birds of the 'Mesopotamian' of Entre Ríos Province, Argentina"]. Tese doutoral, Universidade Nacional de La Plata (en castelán). PDF Arquivado 06 de xullo de 2011 en Wayback Machine.
• Olson, Storrs L. (1975). "An Evaluation of the Supposed Anhinga of Mauritius" (PDF). Auk 92 (2): 374–376. doi:10.2307/4084567. 
• Olson, Storrs L. (1985). "The Fossil Record of Birds" (PDF). Avian Biology 8: 206–207 (Section X.G.5.c. Anhingidae). doi:10.1016/b978-0-12-249408-6.50011-x. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 18 de xullo de 2011. Consultado o 12 de febreiro de 2016. 

Ligazóns externas

• Vídeos Arquivado 11 de marzo de 2007 en Wayback Machine. en Internet Bird Collection