Lizarra
Localización | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Estado | España | ||||
Comunidade foral | Navarra | ||||
Capital de | |||||
Capital | Estella-Lizarra (en) | ||||
Contén a división administrativa | |||||
Poboación | |||||
Poboación | 14.195 (2023) (946,33 hab./km²) | ||||
Lingua oficial | lingua éuscara (zona lingüística) lingua castelá (zona lingüística) | ||||
Xeografía | |||||
Parte de | |||||
Superficie | 15 km² | ||||
Altitude | 421 m | ||||
Comparte fronteira con | |||||
Santo padrón | André Apóstolo | ||||
Organización política | |||||
• Alcaldesa | Rosa López Garnica (en) (1987–1991) María José Bozal (en) (1999–2003) María José Fernández Aguerri (2003–2007) Begoña Ganuza Bernaola (2003–2007) | ||||
Identificador descritivo | |||||
Código postal | 31200 | ||||
Fuso horario | |||||
Código INE | 31097 | ||||
Páxina web | estella-lizarra.com | ||||
Lizarra[1] (en galego medieval: Estela[2], en éuscaro: Lizarra, en castelán: Estella, oficialmente Estella-Lizarra), é unha cidade e municipio da zona media da Comunidade Foral de Navarra, en España. É a capital do meiriñado de Estella e da comarca de Tierra Estella ou Lizarrerria, situada a metade de camiño entre as cidades capitais de Pamplona e de Logroño, na Rioxa, nunha zona de unión entre a Montaña e a Ribera Alta de Navarra.
Etimoloxía
[editar | editar a fonte]O seu nome oficial é Estella-Lizarra. Antigamente o poboado recibía o nome de Lizarra, ata a creación da cidade en 1076. Na colección diplomática de Irache son frecuentes en documentos do século XI as referencias a este poboado denominado, segundo os casos, Leizarrara, Lizarrara, Liçarrara, Lizarara, Liçarra e Lizarra. O topónimo, inequivocamente en lingua vasca, nalgunhas ocasións interpretouse como ilizar, "cidade antiga", e tamén como elizar, "igrexa antiga"; con todo parece ter maior solvencia a etimoloxía lizar, "freixo" en éuscaro, relacionada coa posible abundancia desta árbore na paraxe.
Outra das posibles orixes do nome, relacionado tamén coa propia fundación da cidade polo Rei de Navarra Sancho Ramírez, como punto de atención ao peregrino ao seu paso polo camiño de Santiago navarro, é o latín stella (estrela). Hai varias referencias á denominación L'izarra, traída por habitantes de orixe franca, e que poden dar orixe a este nome. De feito, a presenza dunha estrela de oito puntas nos monumentos da cidade remóntase ao seu estadio fundacional, punto que parece testemuñar esta etimoloxía. A estrela permaneceu ata a actualidade como símbolo distintivo da cidade
Xeografía
[editar | editar a fonte]Situada a 421 metros de altitude, rodeada por montañas: Montejurra, Peñaguda, Cruz de los Castillos, Monte de Santa Bárbara e Belástegui e tan oculta entre elas para quen se achega que, segundo o devandito, "non se ve Estella ata chegar a ela". Este cerco de montañas que a rodea suaviza o seu clima, abrigándoa do vento.
Cruzada polo río Ega, afluente do río Ebro, aséntase nun gran meandro do mesmo, que proporciona auga para as leiras e zonas axardinadas, entre as que destaca o chamado paseo de "Os Chairos".
Dispón de boas comunicacións por estrada con:
- Pamplona e Logroño pola A-12 (Autovía do Camiño)
- Zaragoza (incorporación á A-15 en Tafalla)
- Vitoria-Gasteiz (NA-132-A)
- Donostia (A-15 desde Pamplona)
Localidades limítrofes
[editar | editar a fonte]Estella limita cos seguintes termos municipais: ao oeste con Aiegi e Allín; ao norte con Allín, a facería 21 de Navarra e o Val de Yerri; ao leste co Val de Yerri e Villatuerta; e ao sur con Aberin.
Demografía
[editar | editar a fonte]1897 | 1900 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1975 | 1981 | 1991 | 1998 | 2000 | 2002 | 2004 | 2006 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
5.114 | 5.766 | 6.355 | 6.568 | 7.296 | 8.209 | 10.200 | 11.267 | 12.230 | 12.741 | 12.535 | 12.683 | 13.150 | 13.439 | 13.892 |
Monumentos
[editar | editar a fonte]- Igrexa de San Pedro da Rúa.
- Igrexa de San Miguel.
- Igrexa do Santo Sepulcro.
- Basílica de Nosa Señora do Puy.
- Convento de Santa Clara.
- Igrexa parroquial de San Xoán.
- Castelo de Zalatambor.
- Pazo dos Reis de Navarra.
- Pazo de Xustiza.
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ Ver entrada «Serrano Rodríguez, Marco Antonio». Diciopedia do século 21 3. Isaac Díaz Pardo, Víctor F. Freixanes, Antón Mascato (edición). Editorial Galaxia. 2007. p. 1921. ISBN 9788482893600.
- ↑ José Joaquim Nunes, ed. (1928). Cantigas d'amigo dos trovadores galego-portugueses III. Imprensa da Universidade (Coimbra).
Véxase tamén
[editar | editar a fonte]Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Lizarra |