Premio Nobel de Física

Premio Nobel de Física
Tipo	premio de física e premio científico
Data de fundación	1901
Nomeado en referencia a	Alfred Nobel
País	Suecia
Na rede
	http://nobelprize.org/
	[ editar datos en Wikidata ]

O Premio Nobel de Física (en sueco: Nobelpriset i fysik), é un dos cinco Premios Nobel que outorga a Real Academia das Ciencias de Suecia, en Estocolmo, xunto cos Premio Nobel de Química, o Premio Nobel de Literatura, o Premio Nobel da Paz e mailo Premio Nobel de Fisioloxía ou Medicina.^[1] Tradicionalmente, o de física é o primeiro en entregarse e o primeiro ano que se entregou foi no 1901. Como os demais premios, é administrado pola Fundación Nobel.

Antecedentes

Alfred Nobel, na súa última vontade e testamento, afirmou que a súa riqueza debería ser utilizada para crear unha serie de premios para aqueles que lle confiran o "maior beneficio á humanidade" nos campos da física, a química, a paz, a fisioloxía ou a medicina e a literatura.^[2] Aínda que Nobel escribiu varios testamentos durante a súa vida, o derradeiro foi escrito un ano antes de morrer e asinouse no Club Sueco-Noruegués de París o 27 de novembro de 1895.^[3] Nobel legou o 94% dos seus activos totais, 31 millóns de coroas suecas (2,9 millóns de dólares, ou 2,7 millóns de euros en 2023), para establecer e dotar os cinco premios Nobel.^[4] Debido ao nivel de escepticismo ao redor do testamento, non foi ata o 26 de abril de 1897 cando foi aprobado polo Storting (Parlamento noruegués).

Os executores do seu testamento foron Ragnar Sohlman e Rudolf Lilljequist, quen formaron a Fundación Nobel para coidar a fortuna de Nobel e organizar os premios. Conforme ás indicacións no testamento, o premio é administrado pola Fundación Nobel e outorgado por un comitê que consiste de cinco membros electos pola Academia Real.

Os membros do Comité Nobel noruegués que debían outorgar o Premio da Paz foron nomeados pouco despois de aprobarse o testamento. As outras organizacións que concederon premios seguiron: Karolinska Institutet o 7 de xuño, a Academia Sueca o 9 de xuño e a Real Academia Sueca de Ciencias o 11 de xuño. A Fundación Nobel estableceu entón pautas para a concesión dos premios. En 1900, os estatutos recentemente creados da Fundación Nobel foron promulgados polo rei Óscar II. Segundo o testamento de Nobel, a Real Academia Sueca de Ciencias concede o Premio de Física.

Características

De gran relevancia dende a súa creación, obedecendo a vontade do químico Alfred Nobel, expresa no seu testamento, é un premio atribuído anualmente, en outubro, polos membros da Real Academia das Ciencias de Suecia «(...) á persoa que realizase o descubrimento ou invención máis importante dentro do campo da física».^[5] Porén, a cerimonia onde se entregan oficialmente, polo rei de Suecia, a medalla e o diploma da fundación e un certificado para o premio monetario celébrase o 10 de decembro, día do aniversario do creador do premio.^[6] Dende 2001, a cantidade que se lle dá ó gañador é de 10 millóns de coroas suecas (pouco máis de 1 millón de euros).^[7]

Estatísticas (até 2024)

Desde 1901, outorgáronse en 118 ocasións, quedando sen outorgar, por diferentes razóns, en 1916, 1931, 1934, 1940, 1941 e 1942^[8] polo que os cartos se engadiron aos fondos da Fundación. Os estatutos indican que non se pode entregar a máis de 3 persoas, polo que, entre 1901 e 2024, hai 47 premios de física outorgados a unha soa persoa; en 33 ocasións se compartiron entre 2 galardoados e en 38 ocasións se compartiron entre 3; cun total de 226 persoas galardoadas en total.^[8]

Das 226 persoas galardoadas, só 5 foron mulleres: Marie Curie en 1903, Maria Goeppert Mayer en 1963, Donna Strickland en 2018, Andrea Ghez en 2020 e Anne L’Huillier en 2023;^[9] e, soamente, unha persoa o recibiu en 2 ocasións, John Bardeen, en 1956 e 1972.

O máis novo en recibilo foi William Lawrence Bragg, que o recibiu en 1905, cando tiña 25 anos, e o máis vello foi Arturo Ashkin, que o recibiu en 2018, cando tiña 96 anos.^[8]

Familiares galardoados

O único matrimonio galardoado foi o de Marie Curie e Pierre Curie en 1903. En troques, hai 4 casos de pais e fillos: Sir William Henry Bragg xunto co seu fillo William Lawrence Bragg, o recibiron xuntos en 1915; Niels Henrik David Bohr en 1922 e seu fillo Aage Niels Bohr no 1975; Karl Manne Georg Siegbahn en 1924 e seu fillo Kai M. Siegbahn en 1981 e Joseph John Thomson en 1906 mailo seu fillo George Paget Thomson en 1937.^[8]

Premiados

Data	Laureados	Nacionalidade	Traballos recompensados
1901	Wilhelm Conrad Röntgen	Imperio Alemán	"En recoñecemento dos extraordinarios servizos que ha prestado polo descubrimento dos extraordinarios raios que posteriormente levan o seu nome".^[10]
1902	Hendrik A. Lorentz (1/2)	Países Baixos	"En recoñecemento ao extraordinario servizo que prestaron polas súas investigacións sobre a influencia do magnetismo nos fenómenos radiolóxicos".^[11]
1902	Pieter Zeeman (1/2)	Países Baixos
1903	Antoine Henri Becquerel (1/2)	Francia	"En recoñecmento aos extraordinarios servizos que prestou polo seu descubrimento da radioactividade espontáne".^[12]
	Pierre Curie (1/4)		"En recoñecemento aos extraordinarios servizos prestados polas súas investigacións conxuntas sobre os fenómenos radiolóxicos descubertos polo profesor Henri Becquerel".^[12]
	Marie Curie (1/4)
1904	Lord John William Strutt	Inglaterra	"Polas súas investigacións sobre as densidades dos gases máis importantes e polo seu descubrimento de argon en relación con estes estudos".^[13]
1905	Philipp Lenard	Imperio Alemán	"Polo seu traballo sobre os raios catódicos."^[14]
1906	Sir Joseph John Thomson	Inglaterra	Pescudas sobre a condución do gas. Primeiro modelo atómico.
1907	Albert Abraham Michelson	Estados Unidos	Desenvolvemento de diversos instrumentos ópticos de precisión e investigacóns desenvolvidas con estes instrumentos nos campos da espectroscopía e meteoroloxía.
1908	Gabriel Lippmann	Francia	Polo seu método de reproducir fotografías en cor baseado nos fenómenos de interferencia luminosa.
1909	Guglielmo Marconi	Italia	Invención da telegrafía sen fíos por ondas hertzianas e do osciloscopio catódico (tubo de Braun)
1909	Karl Ferdinand Braun	Imperio Alemán
1910	Johannes Diderik van der Waals	Países Baixos	Ecuación de estado para gases e líquidos (lei de Van der Waals)
1911	Wilhelm Wien	Imperio Alemán	Descubrimento sobre as leis da radiación da calor
1912	Gustaf Dalén	Suecia	Invención do regulamento automático para a chama das farolas e dos faros.
1913	Heike Kamerlingh Onnes	Países Baixos	Pola súa investigación das propiedades da materia a baixas temperaturas.
1914	Max von Laue	Imperio Alemán	Polo seu descubrimento da difracción dos raios X polo cristais.
1915	William Henry Bragg	Inglaterra	Fundamentos da radiocristalografía moderna.
1915	William Lawrence Bragg	Inglaterra	Fundamentos da radiocristalografía moderna.
1916	Destinado ao Fondo Especial desta sección do premio.
1917	Charles Glover Barkla	Inglaterra	Propagación das ondas de radio e os raios X.
1918	Max Planck	Alemaña	Polo seu descubrimento dos cuantos de enerxía.
1919	Johannes Stark	Alemaña	O efecto Stark: descomposición dos raios espectrais por un campo eléctrico.
1920	Charles Edouard Guillaume	Suíza	Pola mellora da precisión das medidas en Física debido ó descubrimento de anomalías nas aliaxes níquel-aceiro.
1921	Albert Einstein	Alemaña	Polo impulso ó avance da física teórica, en particular pola lei do efecto fotoeléctrico.
1922	Niels Bohr	Dinamarca	Pola investigación da estrutura do átomo e a radiación emanada deles (mellora teórica do modelo de Rutherford).
1923	Robert Andrews Millikan	Estados Unidos	Pola medida da carga eléctrica elemental do electrón.
1924	Karl Manne Georg Siegbahn	Suecia	Polo seu traballo no campo da espectroscopía dos raios X.
1925	James Franck Gustav Ludwig Hertz	Alemaña	Polo descubrimento das leis que regulan o impacto do electrón sobre o átomo.
1926	Jean Baptiste Perrin	Francia	Polo traballo sobre a estrutura descontinua da materia.
1927	Arthur Holly Compton	Estados Unidos	Polo descubrimento do efecto Compton.
1927	Charles Thomson Rees Wilson	Escocia	Polo seu método de visualización de camiños seguidos polas partículas eléctricas (cámara de Wilson).
1928	Sir Owen Willans Richardson	Inglaterra	"...polo seu traballo sobre o efecto termoiónico e, sobre todo, polo descubrimento da lei que leva o seu nome".^[15]
1929	Louis de Broglie	Francia	Polo seu descubrimento da natureza ondulatoria do electrón,
1930	Sir Chandrasekhara Venkata Raman	India	Polo seu traballo sobre a dispersión da luz (efecto Raman).
1931	Destinado ao Fondo Especial desta sección do premio.
1932	Werner Heisenberg	Alemaña	Pola creación da mecánica cuántica.
1933	Paul Adrien Maurice Dirac	Inglaterra	Polo descubrimento de novas formas na teoría atómica.
1933	Erwin Schrödinger^[16]	Austria	Polo descubrimento de novas formas na teoría atómica.
1934	1/3 destinado ao Fondo Principal e 2/3 ao Fondo Especial desta sección do premio
1935	James Chadwick	Inglaterra	Descuberta do neutrón.
1936	Carl David Anderson	Estados Unidos	Polo descubrimento do positrón.
1936	Victor Franz Hess	Austria	Polo seu descubrimento da radiación cósmica.
1937	Clinton Joseph Davisson	Estados Unidos	Pola descuberta experimental da difracción dos electróns polos cristais.
1937	Sir George Paget Thomson	Inglaterra
1938	Enrico Fermi	Italia	Pola súa demostración da existencia de novos elementos radioactivos producidos por irradación de neutróns e o descubrimento relacionado das reaccións nucleares por neutróns lentos.
1939	Ernest Lawrence	Estados Unidos	Pola invención, desenvolvemento e resultados do ciclotrón.
1940	1/3 destinado ao Fondo Principal e 2/3 ao Fondo Especial desta sección do premio
1941	1/3 destinado ao Fondo Principal e 2/3 ao Fondo Especial desta sección do premio
1942	1/3 destinado ao Fondo Principal e 2/3 ao Fondo Especial desta sección do premio
1943	Otto Stern	Estados Unidos	Polo descubrimento do momento magnético do protón e o método do raio molecular.
1944	Isidor Isaac Rabi	Estados Unidos	Polo método de resonancia en relación coas propiedades magnéticas do núcleo atómico.
1945	Wolfgang Ernst Pauli	Austria	"polo descubrimento do Principio de Exclusión, tamén chamado Principio de Pauli".^[17]
1946	Percy Williams Bridgman	Estados Unidos	Pola invención dun aparello para producir moi altas presións.
1947	Edward Victor Appleton	Inglaterra	Polas súas investigacións sobre a alta atmosfera, en particular, polo descubrimento da capa Appleton.
1948	Patrick Maynard Stuart Blackett	Inglaterra	Polo desenvolvemento do método da cámara de néboa de Wilson, e os descubrimentos subsecuentes na física nuclear e a radiación cósmica.
1949	Hideki Yukawa (湯川秀樹)	Xapón	Polo descubrimento dos mesóns en base ó traballo teórico sobre as forzas nucleares.
1950	Cecil Frank Powell	Inglaterra	Polo desenvolvemento do método fotográfico para o estudo dos procesos nucleares e a súa aplicación ó estudo dos mesóns.
1951	Sir John Cockcroft	Inglaterra	Polo seu traballo sobre a transmutación de núcleos atómicos producido por partículas atómicas aceleradas artificialmente.
1951	Ernest Walton	Irlanda
1952	Felix Bloch	Estados Unidos	Polo desenvolvemento de novos métodos de medidas magnéticas de precisión.
1952	Edward Mills Purcell	Estados Unidos
1953	Frits Zernike	Países Baixos	Polo método de contraste de fase a a súa aplicacion ó microscopio de contraste de fase.
1954	Max Born	Alemaña Occidental	Pola súa investigación fundamental en mecánica cuántica, e en particular, pola súa interpretación estatística da función de onda.
1954	Walther Wilhelm Georg Bothe	Alemaña Occidental	Polo método de coincidencia.
1955	Willis Eugene Lamb	Estados Unidos	Polos descubrimentos relacionados coa estrutura fina do espectro do hidróxeno.
1955	Polykarp Kusch	Estados Unidos	Pola determinación precisa do momento magnético do electrón.
1956	William Bradford Shockley	Estados Unidos	Polas súas investigacións sobre semicondutores e o efecto transistor.
	Walter Houser Brattain
	John Bardeen
1957	Chen Ning Yang (楊振寧)	China	Pola súa profunda investigación das leis de paridade.
1957	Tsung-Dao Lee (李政道)	China	Pola súa profunda investigación das leis de paridade.
1958	Pavel Tcherenkov (Павел Черенков)	URSS	Polo descubrimento e interpretación do efecto Tcherenkov.
	Ilia Frank (Илья Франк)
	Igor Tamm (Игорь Тамм)
1959	Emilio Gino Segrè	Estados Unidos Italia	Descuberta do antiprotón
1959	Owen Chamberlain	Estados Unidos	Descuberta do antiprotón
1960	Donald Arthur Glaser	Estados Unidos	Pola invención da cámara de burbullas.
1961	Robert Hofstadter	Estados Unidos	Polos seus estudos pioneiros na dispersión do electrón no núcleo atómico e os seus descubrimentos na estrutura dos nucleóns
1961	Rudolf Ludwig Mössbauer	Alemaña Occidental	Polos seus estudos sobre a absorción resonante da radiación gamma e o efecto Mössbauer.
1962	Lev Davidovich Landau (Лев Давидович Ландау)	URSS	Polas súas teorías para a materia condensada, especialmente, helio líquido.
1963	Eugene Paul Wigner	Estados Unidos	Pola súa contribución á teoría do núcleo atómico e partículas elementais, particularmente polo descubrimento e aplicación de principios de simetría.
	Maria Goeppert-Mayer^[18]
	Hans Daniel Jensen		Polos seus descubrimentos sobre a superficie nuclear.
1964	Charles Townes	Estados Unidos	Polo seu traballo no campo da electrónica cuántica, que levou á construción de osciladores e amplificadores baseados no principio dos máser e láser.
	Nikolai Basov (Николай Геннадиевич Басов)	URSS
	Alexandr Prokhorov (Александр Михайлович Прохоров)	URSS
1965	Julian Schwinger	Estados Unidos	Polo seu traballo en electrodinámica cuántica.
	Richard P. Feynman	Estados Unidos
	Sin-Itiro Tomonaga (朝永振一郎)	Xapón
1966	Alfred Kastler	Francia	Polo desenvolvemento de métodos ópticos para o estudo das resonancias hertzianas nos átomos.
1967	Hans Bethe	Estados Unidos	Polas súas contribuciónas á teoría das reaccións nucleares, en particular no relacionado coa enerxía das estrelas.
1968	Luis Walter Álvarez	Estados Unidos	Pola súa decisiva contribución á física das partículas elementais, en particula o descubrimento dun gran número de estados de resonancia.
1969	Murray Gell-Mann	Estados Unidos	Pola contribución á clasificación das partículas elementais e as súas interaccións.
1970	Hannes Alfvén	Suecia	Polos seus descubrimentos en magnetohidrodinámica e a aplicación de física do plasma.
1970	Louis Eugène Félix Néel	Francia
1971	Dennis Gabor	Hungría	Pola invención e desenvolvemento do método holográfico.
1972	John Bardeen	Estados Unidos	Pola teoría da supercondutividade (Teoría BCS)
	Leon Cooper
	John Robert Schrieffer
1973	Leo Esaki (江崎玲於奈)	Xapón	Polo estudo do efecto túnel en semicondutores.
	Ivar Giaever	Estados Unidos	Polo estudo do efecto túnel en semicondutores.
	Brian David Josephson	Gales	Pola predición teórica de propiedade dunha supercorrente a traverso dunha barreira túnel, en particular, o efecto Josephson.
1974	Sir Martin Ryle	Inglaterra	Pola súa investigación en radio astrofísica (técnica de apertura de síntese e descubrimento dos púlsares, respectivamente).
1974	Antony Hewish	Inglaterra
1975	James Rainwater	Estados Unidos	Polo estudo e descubrimento da relación entre movemento colectivo e movemento particular nos núcleos atómicos, e o desenvolvemento subsecuente da teoría do núcleo atómico.
	Aage N. Bohr	Dinamarca
	Ben Roy Mottelson	Dinamarca
1976	Burton Richter	Estados Unidos	Polos traballos sobre o descubrimento de partículas elementais pesadas dun novo tipo.
1976	Samuel Chao Chung Ting (丁肇中)	Estados Unidos
1977	Philip Warren Anderson	Estados Unidos	Polo estudo da estrutura electrónica dos sistemas magnéticos desordeados.
	Sir Nevill Francis Mott	Inglaterra
	John Hasbrouck van Vleck	Estados Unidos
1978	Petr Kapitsa (Петр Леонидович Капица)	URSS	Polas súas invencións e descubrimentos na área da física de baixas temperaturas.
	Arno Allan Penzias	Estados Unidos	Polo seu descubrimento da radiación de fondo de microondas.
	Robert Woodrow Wilson	Estados Unidos
1979	Sheldon Lee Glashow Abdus Salam Steven Weinberg	Estados Unidos Paquistán Estados Unidos	Pola teoría da campo unificado electrodébil.
1980	James Watson Cronin	Estados Unidos	Polo estudo da violación de principios fundamentais de simetría no decaemento dos mesóns K neutros.
1980	Val Logsdon Fitch	Estados Unidos
1981	Nicolaas Bloembergen	Estados Unidos	Polo desenvolvemento da espectroscopía láser Polo desenvolvemento da espectroscopía electrónica de alta resolución.
	Arthur Leonard Schawlow	Estados Unidos
	Kai Siegbahn	Suecia
1982	Kenneth Geddes Wilson	Estados Unidos	Pola teoría dos fenómenos críticos en relación coas transicións de fase.
1983	Subrahmanyan Chandrasekhar	Estados Unidos	Polos estudos teóricos na estrutura e evolución das estrelas.
1983	William A. Fowler	Estados Unidos	Pola contribución ó estudo da xénese dos elementos químicos.
1984	Carlo Rubbia	Italia	Pola contribución á obtención das partículas W e Z, portadoras da forza electrodébil.
1984	Simon van der Meer	Países Baixos
1985	Klaus von Klitzing ^[19]	Alemaña Occidental	Pola descuberta do Efecto Hall cuántico.
1986	Gerd Binnig	Alemaña Occidental	Polo deseño do primeiro microscopio electrónico.
	Heinrich Rohrer	Suíza
	Ernst August Friedrich Ruska	Alemaña Occidental
1987	Johannes Georg Bednorz	Alemaña Occidental	Polos avances na supercondutividade en materiais metálicos.
1987	Karl Alexander Müller	Suíza
1988	Leon Lederman	Estados Unidos	Pola demostración da estrutura dobre dos leptóns.
	Melvin Schwartz
	Jack Steinberger
1989	Hans Georg Dehmelt Wolfgang Paul Norman Foster Ramsey	Alemaña Occidental Alemaña Occidental Estados Unidos	Polo desenvolvemento das bases dos reloxos atómicos. Polo desenvolvemento da trampa de ións.
1990	Jerome Isaac Friedman Henry Way Kendall Richard E. Taylor	Estados Unidos Estados Unidos Canadá	Por establecer as bases para o modelo de quarks.
1991	Pierre-Gilles de Gennes	Francia	Pola xeneralización de métodos de estudo a formas complexas de materia
1992	Georges Charpak	Francia	Pola invención e desenvolvemento de detectores de partículas.
1993	Russell Alan Hulse	Estados Unidos	Descuberta dun púlsar nun sistema de estrelas binarias.
1993	Joseph Hooton Taylor	Estados Unidos	Descuberta dun púlsar nun sistema de estrelas binarias.
1994	Bertram N. Brockhouse	Canadá	Estudo da estrutura e das propiedades dos cristais.
1994	Clifford G. Shull	Estados Unidos	Estudo da estrutura e das propiedades dos cristais.
1995	Martin Lewis Perl	Estados Unidos	Descuberta do leptón τ.
1995	Frederick Reines	Estados Unidos	Pola detección do neutrino.
1996	Douglas Dean Osheroff	Estados Unidos	Polo descubrimento da superfluideza no Helio-3.
	David Morris Lee
	Robert Coleman Richardson
1997	Claude Cohen-Tannoudji	Francia	Desenvolvemento de métodos para arrefecer e atrapar átomos con luz láser.
	Steven Chu	Estados Unidos
	William Daniel Phillips	Estados Unidos
1998	Robert B. Laughlin	Estados Unidos	Polo descubrimento dunha nova forma de fluído cuántico con excitacións cargadas fraccionais (efecto Hall cuántico).
	Horst L. Störmer	Alemaña
	Daniel C. Tsui	Estados Unidos
1999	Gerardus 't Hooft	Países Baixos	Por dilucidar a estrutura cuántica da interacción electrofeble na física de partículas.
1999	Martinus J. G. Veltman	Países Baixos
2000	Zhores Ivanovich Alferov	Belarús	Desenvolvemento de heteroestruturas semi-condutoras para a electrónica rápida e a optoelectrónica.
	Herbert Kroemer	Alemaña
	Jack S. Kilby	Estados Unidos
2001	Eric A. Cornell	Estados Unidos	Pola realización doa condensado de Bose-Einstein en gases enrarecidos de átomos alcalinos.
	Wolfgang Ketterle	Alemaña
	Carl E. Wieman	Estados Unidos
2002	Masatoshi Koshiba (小柴昌俊)	Xapón	Polas súas contribucións pioneiras á astrofísica, en particular na detección de neutrinos cósmicos (Koshiba e Davis), e a descuberta das fontes astrofísicas de raios X (Giacconi).
	Raymond Davis	Estados Unidos
	Riccardo Giacconi	Estados Unidos
2003	Alekséi Alekséyevich Abrikósov (Алексей Алексеевич Абрикосов)	Rusia	Polas súas contribucións pioneiras á teoría dos supercondutores e superfluídos.
	Vitaly L. Ginzburg (Виталий Лазаревич Гинзбур)	Rusia
	Anthony J. Leggett	Estados Unidos
2004	David Gross	Estados Unidos	Polos seus descubrimentos sobre as interaccións dos quarks formulando o concepto de liberdade asintótica en cromodinámica cuántica.
	H. David Politzer
	Frank Wilczek
2005	Roy J. Glauber	Estados Unidos	Roy J. Glauber pola súa contribución á teoría cuántica de coherdanza óptica.
	John L. Hall	Estados Unidos	John L. Hall e Theodor W. Hänsch, polas súas contribucións ó desenvolvemento da espectroscopía de precisión baseada en láser, incluíndo a técnica de frecuencia óptica combinada.
	Theodor W. Hänsch	Alemaña
2006	George Fitzgerald Smoot	Estados Unidos	Pola descuberta da natureza dos corpos negros, da radiación cósmica de fondo e das súas anisotropías.
2006	John Cromwell Mather	Estados Unidos
2007	Albert Fert (1/2)	Francia	"polo descubrimento magnetorresistencia xigante."^[20]
2007	Peter Grünberg (1/2)	Alemaña	"polo descubrimento magnetorresistencia xigante."^[20]
2008	Yoichiro Nambu (1/2)	Estados Unidos	"...polo descubrimento do mecanismo da simetría rota espontánea na física subatómica".^[21]
	Makoto Kobayashi (1/4)	Xapón	"...polo descubrimento da orixe da disimetría que predí cando menos a existencia de tres familias de quarks na natureza."^[21]
	Toshihide Maskawa (1/4)	Xapón
2009	Charles K. Kao (1/2)	Hong Kong	"...polos logros innovadores sobre a transmisión de luz en fibra para a comunicación óptica."^[22]
	Willard S. Boyle (1/4)	Canadá	"...pola invención dun circuíto de semicondutores de imaxe - o sensor CCD".^[22]
	George E. Smith (1/4)	Estados Unidos
2010	Andre Geim (1/2)	Rusia	Polos seus traballos no desenvolvemento do grafeno.^[23]
2010	Konstantín Novosiólov (1/2)	Rusia	Polos seus traballos no desenvolvemento do grafeno.^[23]
2011	Saul Perlmutter (1/2)	Estados Unidos	Polo descubrimento da expansión acelerada do universo a través do estudo e observación das supernovas.^[24]
	Adam Riess (1/4)	Estados Unidos
	Brian Schmidt (1/4)	Australia
2012	Serge Haroche (1/2)	Francia	Pola súa metodoloxía revolucionaria que permitiu medir e manipular os sistemas individuais de quanto.^[25]
2012	David Wineland (1/2)	Estados Unidos
2013	Peter Higgs (1/2)	Reino Unido	Polos seus traballos e concepción do bosón de Higgs.^[26]
2013	François Englert (1/2)	Bélxica	Polos seus traballos e concepción do bosón de Higgs.^[26]
2014	Isamu Akasaki (1/3)	Xapón	"...pola invención de díodos emisores de luz azul eficientes que permiten fontes de luz branca brillantes e que aforran enerxía".^[27]
	Hiroshi Amano (1/3)	Xapón
	Shuji Nakamura (1/3)	Xapón
2015	Takaaki Kajita (1/2)	Xapón	"...pola descuberta das oscilacións dos neutrinos, que permiten demostrar que os neutrinos teñen masa."^[28]
2015	Arthur B. McDonald (1/2)	Canadá
2016	David J. Thouless (1/2)	Reino Unido	"...polos descubrimentos teóricos nas transicións de fase topolóxicas e as fases topolóxicas da materia."^[29]
	Duncan Haldane (1/4)	Reino Unido
	Michael Kosterlitz (1/4)	Reino Unido
2017^[30]	Rainer Weiss (1/2)	Estados Unidos	"...polas decisivas contribucións ao detector LIGO e á observación das ondas gravitacionais."^[31]
	Kip Thorne (1/4)	Estados Unidos
	Barry Barish (1/4)	Estados Unidos
2018	Arthur Ashkin (1/2)	Estados Unidos	"...polas pinzas ópticas e a súa aplicación aos sistemas biolóxicos."^[32]
	Gérard Mourou (1/4)	Francia	"...Polo seu método de xeración de pulsos ópticos de alta intensidade e ultra-curtos."^[32]
	Donna Strickland^[33] (1/4)	Canadá
2019	James Peebles (1/2)	Canadá	"...polos descubrimentos teóricos na cosmoloxía física."^[34]
	Michel Mayor (1/4)	Suíza	"...polo descubrimento dun exoplaneta orbitando unha estrela de tipo solar."^[34]
	Didier Queloz (1/4)	Suíza
2020	Roger Penrose (1/2)	Reino Unido	"...polo descubrimento de que a formación de buratos negros é unha predición robusta da teoría xeral da relatividade."^[35]
	Reinhard Genzel (1/4)	Alemaña	"...polo descubrimento dun obxecto compacto supermasivo no centro da nosa galaxia."^[35]
	Andrea Ghez (1/4)	Estados Unidos
2021^[36]	Syukuro Manabe (1/4)	Xapón	"...pola modelaxe do clima terrestre, a cuantificación da variabilidade e a predición fiable do quecemento global."^[37]
	Klaus Hasselmann (1/4)	Alemaña
	Giorgio Parisi (1/2)^[38]	Italia	"...polo descubrimento da interacción de trastornos e flutuacións nos sistemas físicos desde escalas atómicas a planetarias."^[37]
2022^[39]	Alain Aspect (1/3)	Francia	"...polos seus experimentos con fotóns entrelazados, establecendo a violación das desigualdades de Bell e por ser pioneiros na ciencia da información cuántica."^[40]
	John Clauser (1/3)	Estados Unidos
	Anton Zeilinger (1/3)	Austria
2023^[41]^[42]^[43]	Pierre Agostini (1/3)	Francia	"...polos métodos experimentais que xeran pulsos attosegundos de luz para o estudo da dinámica electrónica na materia."^[44]
	Ferenc Krausz (1/3)	Hungría
	Anne L'Huillier^[45] (1/3)	Francia
2024^[46]^[47]	John Hopfield (1/2)	Estados Unidos	"...polos seus descubrimentos fundamentais que permitan a aprendizaxe automática con redes neuronais artificiais."^[48]
2024^[46]^[47]	Geoffrey Hinton(1/2)	Reino Unido/ Canadá

Notas

↑ "The Nobel Prize". nobelprize.org/ (en inglés). 2024. Consultado o 16 de outubro de 2024.
↑ "Alfred Nobel (1833-1896)". bbc.co.uk (en inglés). 2014. Consultado o 16 de outubro de 2024.
↑ Sohlman (1983), p. 7
↑ "Full text of Alfred Nobel’s will". nobelprize.org (en inglés). 2024. Consultado o 16 de outubro d 2024.
↑ "The Nobel Prize in Physics". nobelprize.org (en inglés). 2024. Consultado o 16 de outubro de 2024.
↑ "Nobel Prize Award Ceremonies". nobelprize.org (en inglés). 2024. Consultado o 16 de outubro de 2024.
↑ O contido da lista de premiados está baseado na información da páxina dos premios Nobel, www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 "Facts on the Nobel Prize in Physics". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 17 de outubro de 2024.
↑ "Nobel Prize awarded women". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 17 de outubro de 2024.
↑ "The Nobel Prize in Physics 1901". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 8 de novembro de 2024.
↑ "The Nobel Prize in Physics 1902". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 8 de novembro de 2024.
↑ ^12,0 ^12,1 "The Nobel Prize in Physics 1903". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 8 de novembro de 2024.
↑ "The Nobel Prize in Physics 1904". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 8 de novembro de 2024.
↑ "The Nobel Prize in Physics 1905". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 8 de novembro de 2024.
↑ "The Nobel Prize in Physics 1928". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 17 de outubro de 2024.
↑ Freire, Noelia (13 de xaneiro de 2024). "Erwin Schrödinger y su fascinante (aunque poco conocida) faceta filosófica". nationalgeographic.com.es (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.
↑ "The Nobel Prize in Physics 1945". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 17 de outubro de 2024.
↑ País, Ana (21 de marzo de 2021). "Maria Goeppert Mayer, la nobel de Física que explicó los "números mágicos" mientras investigaba sin que le pagaran". bbc.com (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.
↑ Montero, Tamara (12 de setembro de 2024). "Klaus von Klitzing, premio Nobel de Física: «No invertiría mi dinero en la fusión nuclear»". lavozdegalicia.es (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.
↑ "The Nobel Prize in Physics 2007". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 10 de novembro de 2024.
↑ ^21,0 ^21,1 "The Nobel Prize in Physics 2008". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 10 de novembro de 2024.
↑ ^22,0 ^22,1 "The Nobel Prize in Physics 2009". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.
↑ "The Nobel Prize in Physics 2010". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.
↑ "The Nobel Prize in Physics 2011". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.
↑ "The Nobel Prize in Physics 2012". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.
↑ "The Nobel Prize in Physics 2013". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.
↑ "The Nobel Prize in Physics 2014". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.
↑ "The Nobel Prize in Physics 2015". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.
↑ "The Nobel Prize in Physics 2016". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.
↑ Forssman, Alec (3 de outubro de 2017). "El Premio Nobel de Física de 2017 a la detección de las ondas gravitacionales". nationalgeographic.com.es (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.
↑ "The Nobel Prize in Physics 2017". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.
↑ ^32,0 ^32,1 "The Nobel Prize in Physics 2018". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.
↑ Freire, Noelia (17 de febreiro de 2024). "Donna Strickland, la primera Nobel de Física del siglo XXI". nationalgeographic.com.es (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.
↑ ^34,0 ^34,1 "The Nobel Prize in Physics 2019". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.
↑ ^35,0 ^35,1 "The Nobel Prize in Physics 2020". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.
↑ Redacción (5 de decembro de 2021). "Nobel de Física 2021 para los sistemas físicos complejos y los estudios del clima". rtve.es (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.
↑ ^37,0 ^37,1 "The Nobel Prize in Physics 2021". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.
↑ Barone, Luca Tancredi (12 de outubro de 2021). "Giorgio Parisi, Nobel de Física: “Saber cómo funciona el vuelo de los estorninos puede servir para entender la moda”". elpais.com (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.
↑ Flores, Javier (6 de outubro de 2022). "Premio Nobel de Física 2022 para los investigadores del entrelazamiento cuántico". nationalgeographic.com.es (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.
↑ "The Nobel Prize in Physics 2022". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 17 de outubro de 2024.
↑ Raffio, Valentina (3 de outubro de 2023). "El Nobel de Física 2023 premia la técnica para entender qué pasa en menos de un segundo". elperiodico.com (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2023.
↑ Vacas, Constanza; Pereira Carvalho, Tiago (10 de abril de 2024). "Prémio Nobel de Física 2023 vai para Pierre Agostini, Ferenc Krausz e Anne L'Huillier". nationalgeographic.pt (en portugués). Consultado o 9 de outubro de 2024.
↑ Redacción (3 de outubro de 2023). "Premio Nobel de Física 2023: qué son los pulsos de luz de attosegundos por los que Pierre Agostini, Ferenc Krausz y Anne L'Huillier recibieron el galardón". bbc.com (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2023.
↑ "The Nobel Prize in Physics 2023". nobelprize.org (en castelán). Consultado o 7 de novembro de 2024.
↑ Ansede, Manuel (6 de outubro de 2023). "Anne L’Huillier, ganadora del Nobel de Física: “Las personas estamos compuestas básicamente de espacio vacío”". elpais.com (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.
↑ Redacción (8 de outubro de 2024). "El Nobel de Física, para los científicos que enseñaron a aprender a las máquinas". lavozdegalicia.es (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.
↑ Criado, Miguel Ángel (8 de outubro de 2024). "Premio Nobel de Física 2024 a John Hopfield y Geoffrey Hinton por poner las bases de la inteligencia artificial". elpais.com (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.
↑ "The Nobel Prize in Physics 2024". nobelprize.org (en inglés). 2024. Consultado o 7 de novembro de 2024.

Véxase tamén

Bibliografía

Sohlman, Ragnar (1983). The Legacy of Alfred Nobel: The Story behind the Nobel Prizes (en inglés). Londres: Bodley Head. ISBN 0 370 30990 1.

Ligazóns externas

Fundación Nobel (en inglés)
Listaxe de premiados e contribucións da Fundación Nobel (en inglés)

[1] "The Nobel Prize". nobelprize.org/ (en inglés). 2024. Consultado o 16 de outubro de 2024.

[2] "Alfred Nobel (1833-1896)". bbc.co.uk (en inglés). 2014. Consultado o 16 de outubro de 2024.

[3] Sohlman (1983), p. 7

[4] "Full text of Alfred Nobel’s will". nobelprize.org (en inglés). 2024. Consultado o 16 de outubro d 2024.

[5] "The Nobel Prize in Physics". nobelprize.org (en inglés). 2024. Consultado o 16 de outubro de 2024.

[6] "Nobel Prize Award Ceremonies". nobelprize.org (en inglés). 2024. Consultado o 16 de outubro de 2024.

[7] O contido da lista de premiados está baseado na información da páxina dos premios Nobel, www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/

[:0-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 "Facts on the Nobel Prize in Physics". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 17 de outubro de 2024.

[9] "Nobel Prize awarded women". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 17 de outubro de 2024.

[10] "The Nobel Prize in Physics 1901". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 8 de novembro de 2024.

[11] "The Nobel Prize in Physics 1902". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 8 de novembro de 2024.

[:1-12] 12,0 ^12,1 "The Nobel Prize in Physics 1903". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 8 de novembro de 2024.

[13] "The Nobel Prize in Physics 1904". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 8 de novembro de 2024.

[14] "The Nobel Prize in Physics 1905". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 8 de novembro de 2024.

[15] "The Nobel Prize in Physics 1928". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 17 de outubro de 2024.

[16] Freire, Noelia (13 de xaneiro de 2024). "Erwin Schrödinger y su fascinante (aunque poco conocida) faceta filosófica". nationalgeographic.com.es (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.

[17] "The Nobel Prize in Physics 1945". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 17 de outubro de 2024.

[18] País, Ana (21 de marzo de 2021). "Maria Goeppert Mayer, la nobel de Física que explicó los "números mágicos" mientras investigaba sin que le pagaran". bbc.com (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.

[19] Montero, Tamara (12 de setembro de 2024). "Klaus von Klitzing, premio Nobel de Física: «No invertiría mi dinero en la fusión nuclear»". lavozdegalicia.es (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.

[20] "The Nobel Prize in Physics 2007". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 10 de novembro de 2024.

[:2-21] 21,0 ^21,1 "The Nobel Prize in Physics 2008". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 10 de novembro de 2024.

[:4-22] 22,0 ^22,1 "The Nobel Prize in Physics 2009". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.

[23] "The Nobel Prize in Physics 2010". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.

[24] "The Nobel Prize in Physics 2011". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.

[25] "The Nobel Prize in Physics 2012". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.

[26] "The Nobel Prize in Physics 2013". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.

[27] "The Nobel Prize in Physics 2014". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.

[28] "The Nobel Prize in Physics 2015". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.

[29] "The Nobel Prize in Physics 2016". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.

[30] Forssman, Alec (3 de outubro de 2017). "El Premio Nobel de Física de 2017 a la detección de las ondas gravitacionales". nationalgeographic.com.es (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.

[31] "The Nobel Prize in Physics 2017". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.

[:5-32] 32,0 ^32,1 "The Nobel Prize in Physics 2018". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.

[33] Freire, Noelia (17 de febreiro de 2024). "Donna Strickland, la primera Nobel de Física del siglo XXI". nationalgeographic.com.es (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.

[:6-34] 34,0 ^34,1 "The Nobel Prize in Physics 2019". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.

[:7-35] 35,0 ^35,1 "The Nobel Prize in Physics 2020". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.

[36] Redacción (5 de decembro de 2021). "Nobel de Física 2021 para los sistemas físicos complejos y los estudios del clima". rtve.es (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.

[:8-37] 37,0 ^37,1 "The Nobel Prize in Physics 2021". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 7 de novembro de 2024.

[38] Barone, Luca Tancredi (12 de outubro de 2021). "Giorgio Parisi, Nobel de Física: “Saber cómo funciona el vuelo de los estorninos puede servir para entender la moda”". elpais.com (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.

[39] Flores, Javier (6 de outubro de 2022). "Premio Nobel de Física 2022 para los investigadores del entrelazamiento cuántico". nationalgeographic.com.es (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.

[40] "The Nobel Prize in Physics 2022". nobelprize.org (en inglés). Consultado o 17 de outubro de 2024.

[:3-41] Raffio, Valentina (3 de outubro de 2023). "El Nobel de Física 2023 premia la técnica para entender qué pasa en menos de un segundo". elperiodico.com (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2023.

[42] Vacas, Constanza; Pereira Carvalho, Tiago (10 de abril de 2024). "Prémio Nobel de Física 2023 vai para Pierre Agostini, Ferenc Krausz e Anne L'Huillier". nationalgeographic.pt (en portugués). Consultado o 9 de outubro de 2024.

[43] Redacción (3 de outubro de 2023). "Premio Nobel de Física 2023: qué son los pulsos de luz de attosegundos por los que Pierre Agostini, Ferenc Krausz y Anne L'Huillier recibieron el galardón". bbc.com (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2023.

[44] "The Nobel Prize in Physics 2023". nobelprize.org (en castelán). Consultado o 7 de novembro de 2024.

[45] Ansede, Manuel (6 de outubro de 2023). "Anne L’Huillier, ganadora del Nobel de Física: “Las personas estamos compuestas básicamente de espacio vacío”". elpais.com (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.

[46] Redacción (8 de outubro de 2024). "El Nobel de Física, para los científicos que enseñaron a aprender a las máquinas". lavozdegalicia.es (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.

[47] Criado, Miguel Ángel (8 de outubro de 2024). "Premio Nobel de Física 2024 a John Hopfield y Geoffrey Hinton por poner las bases de la inteligencia artificial". elpais.com (en castelán). Consultado o 9 de outubro de 2024.

[48] "The Nobel Prize in Physics 2024". nobelprize.org (en inglés). 2024. Consultado o 7 de novembro de 2024.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

v c e Premios Nobel
Premios	Nobel de Física Nobel de Química Nobel de Fisioloxía ou Medicina Nobel de Literatura Nobel da Paz Nobel de Economía
Listas	Lista de gañadores dos Premios Nobel Lista de mulleres gañadoras do Premio Nobel