Samartín del Rei Aurelio

Samartín del Rei Aurelio

Brasón
Localización
43°16′30″N 5°36′50″O
Estado	España
Comunidade autónoma	Asturias
Provincia	provincia de Asturias
Capital	Q122460788
Contén a división administrativa	Blimea Cocañín (en) Samartín (en) San Andrés de Llinares (en) Santa Bárbola
Poboación
Poboación	15.431 (2023) (274,87 hab./km²)
Número de fogares	7.737 (2011)
Xeografía
Parte de	Nalón Valley Commonwealth (en)
Superficie	56,14 km²
Bañado por	Río Nalón
Comparte fronteira con	Siero Mieres Llaviana Bimenes Langreu
Identificador descritivo
Código postal	33950
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	33060
Outro
Irmandado con	Jersey City
Sitio web	smra.org

Samartín del Rei Aurelio (en castelán: San Martín del Rey Aurelio) é un concello e cidade do Principado de Asturias. Limita polo norte con Siero, ao leste con Llaviana e Bimenes, ao oeste con Langreu e ao sur con Mieres e Llaviana.

Foi segundo as fontes corte dos primeiros señores territoriais asturianos, atópase neste concello o sepulcro do rei Aurelio. Segregouse de Langreu en 1837. En setembro de 2007 aprobouse a unión administrativa das súas tres principais localidades (El Entrego, Sotrondio e Blimea) nun único núcleo urbano, chamado San Martín del Rey Aurelio.

Historia

San Martín del Rey Aurelio, constitúese en concello en 1837, aínda que o territorio que forma o termo municipal posúe vestixios de estar habitado desde tempos moi antigos.

Prehistoria e época romana

Os primeiros achados que nos mostran a presenza de vida no concello atópanse no cordal que separa o val do Nalón do de L´Agüeria de Carrocera, e é un dolmen erixido no III milenio antes de Cristo en Cámpaa L'Españal, entre A Casa e A Campeta. Nesta mesma zona, concretamente nos Cuetos, existen uns gravados rupestres esquemáticos, varios túmulos funerarios, así como unha pedra gravada e tres ronseis discoideas. Estes restos, xunto co machada de pedra tallada procedente da Escura (El Entrego) e que se conserva no Museo Arqueolóxico Nacional, confírmannos a presenza de tribos no concello xa na prehistoria. De final da idade de bronce ou comezos da idade de ferro, foi achada nas proximidades de Sotrondio un machada do tipo de talón con dúas asas.

Os restos de castros descubertos no concello e en zonas limítrofes, así como a existencia dunha calzada romana que, proveniente do porto de Tarna, atravesaba o concello, indícannos a presenza humana durante as etapas visigodas e romanas.

Idade media e moderna

Casa do concello de San Martín del Rey Aurelio en Sotrondio

Hai que esperar á Alta Idade Media, concretamente no alto-medievo, para atopar testemuños, neste caso escritos, do asentamento de persoas en S.M.R.A., nos que segundo a tradición o rei Aurelio, trasladou a súa corte entre os anos 768 e 774 ao actual lugar de San Martín. Durante esta etapa existen no concello nobres denominados infanzones ligados a este territorio e que naqueles tempos formaba parte de Langreu.

No ano 1075 o Rei Afonso VI doa á igrexa de San Salvador de Oviedo a súa xurisdición de Langreu, entre a que se inclúe o actual termo de San Martín. Os infanzones oponse a esta doazón e pleitean co Rei, perde a nobreza e pasa o concello a depender da mitra Ovetense. Con todo, aquela seguiu gozando dos terreos emparentando máis tarde con outras liñaxes como Bernaldo de Quirós, Jove ou Miranda, quedando diversos casaróns e escudos que corroboran estes feitos.

O Entrego

No documento que recolle a "confederación en xura", realizada no Mosteiro de la Vega (Oviedo), en 1367, por varios concellos asturianos para defender a causa de Pedro I contra o seu irmán bastardo Enrique de Trastámara, aparece a firma dun descendente dos infanzones, Don Pedro Peláez de Sanfrechoso. No ano 1388, grazas a un convenio efectuado entre o Bispo de Oviedo coas xentes do Alfoz de Langreu, outórgaselles un permiso para fundar unha poboa rexida polo foro de Benavente, aparecendo nomeado como "San Martín do Rei Orellán". Porén, as persoas do val seguen pertencendo o bispado ata que no ano 1581 compran a súa redención ao Rei Filipe II, pasando a converterse en concello de reguengo con dereito a enviar representantes á Xunta Xeral do Principado, na que ocuparon o asento número 42.

No ano 1650 chegan a San Martín varios segundoxénitos da familia Lamuño provenientes do Señorío de Salas, (Señorío que posuía dita familia), adquirindo terras e muíños na zona.

Século XIX en diante

Vista de Blimea

Durante a guerra da Independencia española de comezos do século XIX, as tropas francesas queiman e destrúen a casa da familia García Bernaldo, como represalia á morte dun dos seus soldados. Pouco despois tras o pronunciamento de Rego en 1820, ao amparo das disposicións relativas a Municipios contidas na Constitución de Cádiz de 1812, os pobos de San Martín piden e obteñen do goberno da Nación a súa independencia do concello de Langreu, pasando a constituírse en Concello. Con todo, a reacción absolutista de 1823 o reintegra de novo ao municipio ao que secularmente estivera unido ata que, grazas ao apoio das tropas liberais á raíña Isabel II, establécese como concello independente, con capital na localidade de Sotrondio, San Martín del Rey Aurelio. Aínda que a zona de Mieres e Langreu foi centro de partidas carlistas, a zona de San Martín mantívose relativamente limpa das mesmas.

O século XX estivo marcado pola proclamación da República e a guerra Civil española, que arrasou o territorio e que fixo que o concello pasase por momentos difíciles, que aos poucos se irían pasando, e grazas á produción mineira que converteu ao concello nun dos máis poboados de Asturias. Durante a revolución de Asturias, foron asaltadas cásalas cuartel da Garda Civil na súa demarcación, pero non houbo loita posterior, xa que a rendición dos revolucionarios produciuse antes da chegada das tropas do goberno de Madrid. Durante a guerra civil, ao cesar a resistencia organizada no porto de Tarna, tampouco houbo ningunha acción bélica no seu territorio.

En 2007 aprobouse o Decreto Lei que unifica as poboacións de Sotrondio, O Entrego e Blimea nunha única cidade, San Martín del Rey Aurelio, capital do municipio. E en febreiro de 2008 apróbase a súa toponimia actual.

Xeografía

O municipio estrutúrase ao redor dunha serie de vales e cordalé cuxas augas verten ao río Nalón, que atravesa o concello pola súa banda central cunha orientación Sueste-Noroeste. A altitude media que alcanza o concello nas súas zonas chairas é de 340 metros, en contraposición dos 1.000 metros das serras que serven de límites. Este conxunto partindo da Camperona e no sentido das agullas do reloxo, é o seguinte: o Cordal de Bimenes que se estende desde o pico A Coroña, situado na Camperona, ata o pico O Rasu, á beira da Casa. As augas que se verten neste cordal, separan o Concello do de Bimenes. Logo temos a Costa A Faya que comprende desde o pico O Rasu ata Pena Corvera, encima do Nalón. A liña deste cordal fai de límite con Laviana ao Norte do río Nalón. Seguimos despois coa serra de San Mamés que vai desde as inmediacións de Sienra ata o pico Tresconceyos, chamado así porque separa os concellos de Laviana, Mieres e San Martín del Rey Aurelio, e é a continuación cara ao Sur da Costa a Faya, sendo tamén límite con Laviana. O próximo cordal é o de Urbiés que empeza no pico Tresconceyos, e finaliza no pico As Cruces, onde coinciden os termos de Mieres, Langreu e S.M.R.A. O límite con Langreu fórmao o río Villar. Para rematar atopamos o cordal de Bimenes que enlaza co Bimenes no picu A Coroña. Estes cordales forman estreitos vales nos que se asentan os principais núcleos de poboación. Os máis importantes son os seguintes: O Val de San Mamés, Val da Cerezal, Val da Invernal e o Val de Bédavo, ao Sur do río Nalón. E os vales de San Vicente, Lantero, A Magdalena, A Encarnada, L´Agüeria de Blimea, L´Agüeria de Carrocera polo norte.

Xeoloxía

Desde o punto de vista xeolóxico San Martín del Rei Aurelio, está comprendido na súa maioría dentro do terreo carbonífero do centro de Asturias, estando representados os seus tres tramos, sendo o correspondente ao inferior o de maior presenza. O carbón alterna con arenita gris e algo de lousas, sendo practicamente nula a presenza de bancos de pudinga calcaria. As marxes do río Nalón son de terreo aluvial, formado por sedimentación de areas, barro, turba, terra vexetal etc, que dan lugar a veigas, aínda que pouco destas sexan fértiles.

Clima

Respecto do seu clima, hai que comentar que pertence ao oceánico, como no resto de Asturias, pero presenta certas peculiaridades como é un lixeiro descenso do índice medio de precipitacións anuais, algúns caracteres moi atenuados do clima continental.

Vexetación

A súa vexetación sufriu grandes recortes, por culpa sobre todo das tallas indiscriminadas de árbores, aínda que aínda é posible observar algunhas manchas boscosas de castaños e verdes praderías.

Parroquias

O concello de San Martín del Rey Aurelio está dividido en 5 parroquias rurais:

• Blimea
• Cocañín
• Linares
• Rey Aurelio
• Santa Bárbara

Evolución demográfica

A poboación de San Martín del Rey Aurelio crece durante finais do século XIX e comezos do XX grazas a que a actividade económica aumentaba e a economía agraria transformábase en mineira. Esta tendencia invístese nestes últimos anos, debido sobre todo á crise da minería.

Deste xeito observamos como en 1837 a poboación do concello é de 2.155 persoas que se mantén constante ata 1850 no que se produce un aumento significativo, ao duplicar a poboación grazas á actividade mineira. A medida que avanza o século, a poboación mantén o seu crecemento, sendo esta máis perentorio no último decenio, debido ao aumento da produción de carbón desta década, e na primeira do século XX. Esta tendencia tivo un parón durante a época de Primo de Rivera e a república, volvendo ter unha disposición á alza ao acabar a guerra civil española, na que se produce a maior concentración de persoas no concello con 28.000 na década dos sesenta. A partir de aquí empeza a reducirse a poboación debido a unha graduada redución da actividade mineira, ás sucesivas crises económicas e tamén dunha concepción máis moderna da familia, cunha planificación á hora de ter fillos. Hoxe en día a maioría da poboación concéntrase no fondo dos vales, tendo Sotrondio, Blimea e O Entrego o maior número de habitantes.

Economía

Respecto da actividade económica do concello hai que dicir que aos poucos o sector terciario dos servizos foi gañando terreo sobre os outros dous, especialmente do secundario, que fora o que maior número de empregos xeraba durante boa parte do século pasado.

O sector primario representa soamente a un 3,1% dos empregos, sendo a actividade gandeira a que leva a maior parte. A maioría das explotacións traballan co gando vacún tendo unha orientación mixta cárnica-láctea.

O sector secundario da industria sufriu un grave retroceso durante estes últimos anos, por culpa sobre todo da baixada da produción nos pozos mineiros que fixo aumentar o número de prexubilacións e a perda progresiva de postos de traballo. Hoxe en día xera un 37,89% do emprego municipal. Aínda así a industria extractiva segue sendo a que maior número de xente emprega, seguida a gran distancia da construción.

Para rematar e como nota máis positiva falaremos do sector terciario que é o único sector que vai aumentando nestes últimos anos, a consecuencia da menor utilización de man de obra na minería que atrae a maior número de persoas a este sector laboral. Na actualidade os servizos ocupan a un total do 59,01% do emprego, distribuíndose maioritariamente no comercio, sendo os tres grandes núcleos de poboación onde se dá a maior concentración.