Xosé Velo
 | Este artigo contén varias ligazóns externas e/ou bibliografía ao fin da páxina, mais poucas ou ningunha referencia no corpo do texto. Por favor, mellora o artigo introducindo notas ao pé, citando as fontes. Podes ver exemplos de como se fai nestes artigos. |
| Nome orixinal | (gl) Xosé Velo Mosquera  |
|---|---|
| Biografía | |
| Nacemento | (pt) Miguel Urbano Tavares Rodrigues 21 de abril de 1916 Celanova (España) |
| Morte | 8 de febreiro de 1972 (55 anos) São Paulo (Brasil) |
| Causa da morte | cancro de pulmón |
| Lugar de sepultura | Cemitério Gethsêmani (pt)  |
| Actividade | |
| Ocupación | político, escritor, mestre |
| Membro de | |
| Participou en | |
| 22 de xaneiro de 1961 | asalto ao vapor Santa María |
| Familia | |
| Fillos | Victor José Velo Perez |
| Pais | Lino Velo Castiñeiras e Manuela Mosquera |
  | |
Xosé Velo Mosquera, nado en Celanova o 21 de abril de 1916 e finado en São Paulo o 31 de xaneiro de 1972, foi un escritor e político independentista galego, tamén coñecido polo sobrenome de Carlos Xunqueira de Ambía.
Traxectoria
[editar | editar a fonte]
Era fillo de Lino Velo Castiñeiras, que fora alcalde conservador da vila, e Manuela Mosquera Alvarado, quedando orfo de pai en 1926. Nos seus tempos de estudante no colexio dos Escolapios de Celanova fixo amizade con Celso Emilio Ferreiro, con quen a finais de 1932 organizou as Mocidades Galeguistas en Celanova e formou parte do primeiro Consello Nacional da Federación de Mocedades Galeguistas, das cales foi elixido secretario xeral en abril de 1935. O 24 de abril casou con Jovita Pérez González.
Tralo golpe de Estado do 18 de xullo de 1936, a Garda Civil detívoo o 21 de xullo, aínda que saíu libre ao pouco tempo, e o 14 de marzo de 1937 tivo que se incorporar ao exército sublevado na División Acoirazada Brunete ata 1938, ano no que volveu a Celanova, marchando ao pouco tempo á Guinea Española. Volveu ao remate da Guerra civil española, e en novembro de 1939 abriu unha academia de ensino na súa vila. En 1943 trasladouse a Vigo, onde abriu outra academia asociado ao seu curmán Castor Velo Cobelas, e por manter contactos con organizacións da oposición galeguista no exilio a policía detívoo en 1944. Beneficiado por unha amnistía, saíu en 1945 e permanece durante un ano agochado preto de Celanova.
Exilio
[editar | editar a fonte]
En 1948 fuxiu a Portugal, onde o detivo a PIDE, a policía política portuguesa, e trala súa posta en liberdade conseguiu saír cara Venezuela, onde chegou o 9 de outubro de 1948. Ao ano seguinte uníuselle a súa familia, que mantivo traballando como profesor en academias e colexios privados, e mesmo en 1959 foi profesor na Escola de Suboficiais do Exército venezolano. Xosé Velo foi presidente do Lar Gallego (1956) e participou no primeiro Congreso da Emigración Galega que se celebrou entre o 24 e o 31 de xullo de 1956 en Buenos Aires.
Entrou en contacto co grupo da oposición española que dirixía Alberto Bayo dende Cuba, e participou na súa emisora de radio, Radio Claridad. Pero, descontento coa actuación deste grupo, organizou con membros da oposición portuguesa ao réxime de Salazar exiliados en Suramérica, como Humberto Delgado e Henrique Galvão, e con outros galegos como José Fernando Fernández Vázquez (Comandante Sotomayor), o Directorio Revolucionario Ibérico de Liberación en 1959. Velo foi o cosecretario xeral xunto a Humberto Delgado dende xaneiro de 1960, e participou con outros membros galegos e portugueses desta organización na toma do navío portugués Santa María o 22 de xaneiro de 1961, en ruta entre Curaçao e San Xoán de Porto Rico, na coñecida como Operación Dulcinea,[2] co obxectivo de dirixirse a África e iniciar unha revolta antisalazarista, ao tempo que pretendía chamar a atención internacional sobre os réximes ditatoriais da Península Ibérica. Fracasada a operación por diversos motivos, o 4 de febreiro de 1961 acordouse co goberno brasileiro recoñecer a Velo e ao resto dos secuestradores como refuxiados políticos. Asentouse co seu fillo Víctor, que tamén participou na toma do navío, na cidade de São Paulo.
En 1962 estableceu en São Paulo a librería Nós, e en 1966 a Editora Nós, que tan só publicou unha tradución de Rosalía de Castro. En 1971 fundou a revista mensual Paraíso 7 días, que só publicou 5 números. O 31 de xaneiro dese mesmo ano morreu de cancro de pulmón.
Obra
[editar | editar a fonte]- Xosé Velo. Textos escollidos (2022). Deputación de Pontevedra. 163 páxs. Ed. de Aser Álvarez e Lois Codias.[3]
Obras colectivas
[editar | editar a fonte]- Aires de poesía. Escolma de poetas da bisbarra de Celanova[4][5][6]. Aira editorial, 2023. ISBN 978-84-125593-7-8
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ "Historias de ida e volta: O exilio galego" Consello da Cultura Galega.
- ↑ Escrivá, Ángeles (5-11-2022). "El drama olvidado. Magdalena y los 120 asesinados por los 14 grupos terroristas de ultraizquierda en España". El Mundo (en castelán).
- ↑ Mariño Davila, Esperanza (xaneiro, febreiro, marzo, 2023). "En loita permanente contra a desmemoria". Grial LXI (237): 95–96. ISSN 0017-4181.
- ↑ "Memoria poética". 14/04/2023. Consultado o 19/04/2023.
- ↑ "Posta de largo do libro de poesía “Aires de Pedra”". 16/04/2023. Consultado o 19/04/2023.
- ↑ "El libro ‘Aires de poesía’ incluye poemas de la escritora Anisia Miranda". 11/04/2023. Consultado o 19/04/2023.
Véxase tamén
[editar | editar a fonte] |
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Xosé Velo  |
Bibliografía
[editar | editar a fonte]- "Velo Mosquera, Xosé". Dicionario biográfico de Galicia 3. Ir Indo Edicións. 2010-2011. p. 303.
- González Martínez, Xosé (2005). "Xosé Velo Mosquera". Gran Enciclopedia Galega (DVD). El Progreso. ISBN 84-87804-88-8.
- Fernández del Riego, F. (1992) [1990]. Diccionario de escritores en lingua galega (2ª ed.). Do Castro. p. 456. ISBN 84-7492-465-0.
- Méndez Ferrín, Xosé Luis (1984). De Pondal a Novoneyra. Edicións Xerais de Galicia. ISBN 84-7507-139-2.
- Piñeiro, Antonio (2000). Pepe Velo. Pensador, soñador e mestre revolucionario. Vigo: Xerais. ISBN 84-8302-507-8.
