Facatativá

Facatativá

Localización
4°48′53″N 74°21′19″O
Estado	Colombia
Departamentos	Cundinamarca
Provincia	Western Savanna Province (en)
Capital de	Western Savanna Province (en)
Poboación
Poboación	117.133 (2012) (740,14 hab./km²)
Xeografía
Superficie	158,258 km²
Altitude	2.586 m
Creación	3 de xullo de 1600
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC−05:00
Sitio web	facatativa-cundinamarca.gov.co…

Facatativá é un concello do departamento de Cundinamarca, no centro de Colombia. É a capital da Provincia de Sabana Occidente. Atópase a 36 km de Bogotá, preto da estrada que conduce a Medellín. É a segunda cidade de Cundinamarca por poboación. Posúe especies tanto de flora como de fauna xa extintas noutros lugares do Altiplano Cundiboyacense. Alberga á súa vez o Parque arqueolóxico de Facatativá.

Toponimia

O topónimo «Facatativá» provén do muysc cubun (lingua muisca). Provén das raíces fac («fóra»), a (xenitivo de posesión) e ta («labranza»). Porén, a toponimia aceptada segundo as características que presenta o concello deriva da palabra das raíces faca («cercado», «fortaleza», «mansión señorial») e tyba («capitanía»). O significado máis usual é «Cercado forte ó final da chaira».

Historia

Época precolombiana

Tisquesusa, zipa de Bacatá que morreu en Facatativá, asasinado por un soldado español.

Os arredores de Facatativá foron un asentamento precolombiano. Os seus habitantes eran muiscas, da familia dos chibchas. Estes habitaron as zonas contiguas porque alí os terreos eran menos pantanosos.

O territorio pertencía ó cacicado de Bacatá e era un dos principais centros relixiosos dos indíxenas polas xigantescas pedras presentes na chaira. Estas representaban para os indíxenas un misterio, un refuxio e un forte militar, pois eran o principal sitio de defensa contra os panches. Hai ademais unha serie de túneles subterráneos que nacen nas covas nas rocahs. Atribúeselles un uso militar e para ofrecer ouro á terra.

Cando Gonzalo Jiménez de Quesada se decatou de que o zipa Tisquesusa se atopaba en Facatativá, atacouno no medio da noite. Tisquesusa saíu a correr no medio da escuridade, entre as matogueiras, ata que un soldado español, sen saber que se trataba do zipa, o atravesou no peito cunha espada e quitoulle as súas pertenzas.

O día seguinte, os servidores de Tisquesusa atoparon o seu corpo logo de ver paxaros sobrevoando no sector. Enseguida o levaron e o sepultaron nun lugar descoñecido. O Parque das Pedras do Tunjo podería ser o "Cercado de Pedra" onde Tisquesusa se refuxiou e en cuxas proximidades foi asasinado.

Anoxados por non atopar o tesouro de Tisquesusa, os españois regresaron a Funza, e só algúns días despois se decataron de que o zipa morrera aquela noite

Ante a debilidade de Chiayzaque, cacique de Chía e lexítimo sucesor de Tisquesusa, Zaquesazipa asumiu o mando do zipazgo.

Conquista e Colonia

A fundación no sitio actual, por parte dos españois, dáse no medio do antigo "Tocatativa" e "O Cercado". Os españois Alonso Olalla Herrera e Hernando de Alcocer realizan en 1561 o "Ritual de Conquista", esixido naquel entón pola Coroa Española, e decláranse fundadores de Facatativá e Bojacá. Outórgaselle a Olalla Herrera a encomenda de Facatativá e a Alcocer a de Bojacá.

Na Colonia ábrese o camiño que de Santafé de Bogotá conducía a Honda. Facatativá, pola súa posición estratéxica, toma grande importancia no Novo Reino de Granada. Nesta época, a extensión do resgardo indíxena increméntase ó converterse nun importante punto comercial entre a capital, o río Magdalena e a cidade de Guaduas.

O 25 de maio de 1781 José Antonio Galán dirixiuse a Facatativá para deter a Juan Francisco Gutiérrez de Piñeros. Galán atacou, venceu e fixo prisioneiros ós homes do vicerrei. Foron os primeiros disparos que se ouviron no Altiplano Cundiboyacense contra os españois. Galán regresou a Facatativá o día seguinte para liberar os prisioneiros. Nese momento chegaban polo oeste 25 arcabuceiros que a Real Audiencia enviara para a axuda dos vencidos. Galán saíu ó seu encontro e obtivo un segundo triunfo.

O 30 de maio, partiu para Guaduas, deixando unha nova administración política en Facatativá. O 2 de febreiro de 1782 é feito prisioneiro e executado en Santafé. A súa cabeza foi exhibida na praza principal de Facatativá.

Un exército de 80 homes, entre os cales aparece Mariano Grillo como tenente dunha das Compañías, e o tenente Tomás Acosta (nado en Facatativá en 1781), parten para Bogotá e proceden a combater en Cáqueza e nos chairos do Casanare.

O 9 de maio de 1830 Simón Bolívar pasa por última vez por Facatativá.

En 1851 estabelécese o primeiro servizo de ómnibus de Colombia entre Facatativá e Bogotá. En 1856 eríxese a Parroquia de Facatativá. O 1 de novembro de 1865 emítese dende Facatativá a primeira mensaxe telegráfico. Devandita mensaxe estaba dirixido ó presidente Manuel Murillo Toro. O mesmo ano, vótase en Facatativá a quinta Constitución de Cundinamarca. As maquinarias da imprenta expropiada El Tradicionalista son repartidas entre Facatativá, Zipaquirá e La Mesa.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Páxina oficial Arquivado 10 de xaneiro de 2019 en Wayback Machine. (en castelán)