Sacaúntos
O sacaúntos[1] ou home do unto é un personaxe imaxinario propio da mitoloxía galega co que se buscaba asustar os nenos e mulleres novas e conseguir que se portaran ben e non se separaran das nais, ou que regresen cedo á casa. É equivalente Home do saco, co que pode confundirse, e tamén foi relacionado coas meigas chuchonas.
Descrición
[editar | editar a fonte]-¡Pues si no hay más de qué hablar, señora! ¡Asús querido! Estos remedios tan milagrosos, que resucitan a los difuntos, hácelos don Custodio con unto de moza...
-¿De moza? -De moza soltera, rojiña, que ya esté en sazón de se poder casar. Con un cuchillo les saca las mantecas, y va y las derrite, y prepara los medicamentos. Dos criadas mozas tuvo, y ninguna se sabe qué fue de ella, sino que como si la tierra se las tragase, que desaparecieron y nadie las volvió a ver. Dice que ninguna persona humana ha entrado en la trasbotica: que allí tiene una trapela, y que muchacha que entra y pone el pie en la trapela..., plas, cae en un pozo muy hondo, muy hondísimo, que no se puede medir la perfundidad que tiene... y allí el boticario le arranca el unto. Sería cosa de haberle preguntado a la Jacoba a cuántas brazas bajo tierra estaba situado el laboratorio del destripador de antaño; pero las facultades analíticas de la Pepona eran menos profundas que el pozo, y limitose a preguntar con ansia mal definida: -¿Y para eso sólo sirve el unto de las mozas? -Sólo. Las viejas no valemos ni para que nos saquen el unto siquiera. |
Represéntase como un home grande e vello, mal vestido e cun saco ó lombo no que levaba a lugar seguro os meniños que rapta. Logo de matalos, ábreos en canal e tíralles a graxa corporal, o unto. No caso de tratarse de mulleres, as vítimas elixidas deben ser novas, virxes, louras e coa pel moi branca, pois só o unto así obtido ten as propiedades medicinais que se pretenden. Mariño Ferro di que tanto pode atacar ás mozas virxes como a calquera outro rapaz.
O destino que lle dan ó unto varía segundo as fontes. Nuns casos disque que o comen directamente buscando así recuperar a forza e o vigor que representan os nenos. Outras veces dise que o venden a xente vella, co mesmo obxectivo, ou a farmacéuticos, que usarán este unto para fabricar pomadas e outras medicinas. Precisamente por isto último, corría o rumor de que o sacaúntos era realmente un boticario do lugar que buscaba o unto para os seus ungüentos,[3] e incluso disque as rapazas non se atrevían a pasar por diante dunha botica.
Conta Vicente Risco un sucedido recollido en Ourense. Unha rapaza nova foi a unha botica para vender a froita que levaba e o boticario mandouna entrar na rebotica. Ó entrar, a porta pechouse bruscamente tras ela, e ela deu por feito que a ía matar para sacarlle o unto. Morta de medo, axeonllouse e comezou a chorar suplicando ó home que non lle fixera mal. Pero o certo foi que o boticario só quería coller cartos para pagar a froita e, como non era do país, quedou abraiado ante o comportamento da moza.
Orixe
[editar | editar a fonte]A lenda do sacaúntos pode remontarse a unha orixe medieval, polos casos de antropofaxia que se deron nas grandes fames. Tivo gran difusión no século XIX e ó chamado o lobishome de Allariz, Manuel Blanco Romasanta, un asasino en serie que actuou entre 1833 e 1852, chamóuselle home do unto.
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ Do gótico saka ("extraer, sacar") e do latín unctum ("aceite, ungüento, manxar").
- ↑ Pardo Bazán, Emilia (1890). "Un destripador de antaño". La España Moderna (Madrid: Imprenta de Antonio Pérez Dubruli): 23–24.
- ↑ "Foi creencia corrente noutro tempo que os boticarios 'sacaban o unto' ás rapazas pra prepararen os ungüentos" (Risco, px. 305).
Véxase tamén
[editar | editar a fonte]Bibliografía
[editar | editar a fonte]- "sacauntos". Enciclopedia Galega Universal. Ir Indo. 1999-2002. ISBN 84-7680-288-9.
- CUBA, Xoán Ramiro; MIRANDA, Xosé; REIGOSA, Antonio (2022). Dicionario dos seres míticos galegos. Vigo: Edicións Xerais de Galicia. ISBN 978-84-1110-072-4.
- MARIÑO FERRO, Xosé Ramón (1985). Cultura popular, Manuais do Museo do Pobo Galego, Santiago, px. 152. ISBN 84-600-3820-3.
- RISCO, Vicente (1962). "Etnografía: cultura espiritual", en Historia de Galiza, dirixida por Ramón Otero Pedrayo. Ed. Nós, Bos Aires, tomo I, px. 305.
- VAQUEIRO, Vítor (2011). Mitoloxía de Galiza. Lendas, tradicións, maxias, santos e milagres. Ed. Galaxia, Vigo. ISBN 978-84-9865-387-8.
Outros artigos
[editar | editar a fonte]Ligazóns externas
[editar | editar a fonte]- CChapela (11/11/2016). "Pontevedra, 1857. A punto de ser juzgado un traficante de grasa humana". Diario de Pontevedra (en castelán).
