Saltar ao contido

Portal:Perú

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Null
Mapa do Perú Benvido ó Portal do Perú!
Allin hamusqa kapaychik
Punku p'anqa Piruw

Portal do Perú

O Perú (en castelán: República del Perú; en quechua: Piruw Republika; en aimará: Piruw Suyu) é un país de Suramérica, limitado polo norte con Ecuador e Colombia, polo leste co Brasil, Bolivia e Chile e polo sur e oeste polo océano Pacífico.

O Perú é un país megadiverso con hábitats que abranguen as chairas áridas da rexión costeira do oeste, os cumios dos Andes que se estenden verticalmente de norte a sur do país e a selva tropical da conca do Amazonas polo leste. Con 1,28 millóns de km2, o Perú é o décimo noveno país meirande do mundo, e o terceiro de América do Sur.

O territorio peruano foi o lugar de orixe de diversas culturas antigas, como a civilización de Norte Chico comezou arredor do ano -3500, sendo a civilización máis antiga de América. Ademais e lugar de orixe dun dos cinco berces da civilización, o Imperio Inca, que foi o meirande estado da América precolombiana. O territorio que hoxe constitúe o estado do Perú ten unha das historias de civilizacións máis antigas do mundo, cuxo pasado se remonta ó milenio IV a.C.

Artigo destacado

editar

No século XVI os españois chegaron á rexión andina de América do Sur e no transcurso dunhas poucas décadas teñen éxito en derrotar o Tawantinsuyo que se estendía por gran parte da rexión andina e áreas veciñas chegando ata o sur da actual Colombia e o norte das actuais Chile e a Arxentina.

Os españois xa establecidos no Istmo de Panamá desde 1517 oían continuamente falar aos habitantes de zona do poder e riqueza dos seus veciños, estas faladorías tiñan a intención de afastar os españois do seu territorio pero ao comprobaren ser certas moitas destas informacións realizáronse algunhas exploracións cara ao sur sen éxito.

Francisco Pizarro atraído polas novas de riqueza en asociación con Diego de Almagro con financiamento de Hernando Luque ofreceuse en 1524 ao gobernador Pedrarias Dávila para realizar unha expedición cara ao sur, tardaron dez meses en prepararen as naves e saíron de porto o 14 de novembro de 1524, a viaxe resultou un fracaso pero como a volta a gobernadoría está vacante saen nunha segunda expedición en 1526 chegando tras diversas penalidades ao norte do Imperio Inca dando novas ao volver de veren unha terra rica, poderosa e ordenada.

O propio Pizarro vai a España para pedirlle permiso ao rei para conquistar a terra inca, o 26 de xuño de 1529 asínanse as capitulacións nomeando a Pizarro gobernador, a Almagro alcalde de Tumbez e a Luque bispo coa obriga de prepararen unha expedición, Pizarro pasa por Estremadura para recrutar xente antes de embarcarse para América e xa a comezos de 1531 sae a expedición, tres barcos e 180 homes. A expedición foi devagar ata chegar a Tumbez, onde desembarcaron para continuar por terra e o 15 de novembro de 1532 entran en Cajamarca, ao día seguinte, 16 de novembro, cando o inca Atahuallpa sae do seu campamento para esixir os casteláns que saian da cidade, Pizarro fai prisioneiro a Atahuallpa, este ofreceulles aos seus captores encher a súa cela de ouro se o liberaban, os españois percorreron o imperio recollendo o ouro e o 11 de marzo de 1533 apresaron a Chalcuchima, xeneral inca pero os casteláns tan só dominan Cajamarca, tentando os xenerais libres liberar a praza. O 24 de xuño de 1533 os españois axustizan a Atahuallpa e os nobres elixen en Cajamarca a Tupac Huallca novo inca. Pizarro e os seus deciden ir cara á capital, Cuzco, levando consigo a Chalcuchima e ao novo inca que morre polo camiño mentres Chalcuchima foi queimado por tentar levantar os seus homes, os españois nomean como novo inca a Manco, o 15 de novembro de 1533 entraban na capital do inca.

Lugar de interese

editar

A lagoa de Huacachina é un oasis situado a 5 km ao oeste da cidade de Ica (no Perú) e a 60 km ao leste da costa do océano Pacífico. Preséntase como un verdadeiro oasis natural no medio das areas brancas do deserto costeiro do Perú. De augas cor verde esmeralda, xurdiu debido ao afloramento de correntes subterráneas e ao redor dela hai unha abundante vexetación composta de palmeiras, eucaliptos (especies introducidas) e a especie de algarrobo coñecida como huarango, que serven para o descanso das aves migratorias que pasan por esta rexión. Tamén é coñecido como o oasis de América.

Huacachina ten unha poboación permanente de arredor de cen persoas aínda que acolle deceas de milleiros de turistas cada ano.

Artigos de calidade (1)

Artigos bos (0)

Imaxe destacada

editar

A illa de Amantaní vista dende Taquile.
Vexa o artigo lago Titicaca.


...Arquivo
Biografía destacada

editar

Liz Chicaje Churay, nada en 1982, é unha líder indíxena peruana que contribuíu significativamente á protección da selva e os ríos do Departmento de Loreto, no nordeste do Perú, salvagardando os dereitos do pobo yagua. Grazas ós seus esforzos, estabeleceuse o Parque Nacional Yaguas en 2018. En xaneiro de 2019 en Lima, foi galardoada co premio francoalemán polos dereitos humanos, sendo concedido polos embaixadores de Francia e Alemaña.

Liz Chicaje naceu en 1982 no seo dunha comunidade indíxena de Boras de Pucaurquillo no distrito de Pebas, na rexión de Loreto. Pertence ó clan newat. Cando era nena, foi criada na selva onde aprendeu a apreciar a importancia da natureza e dos animais salvaxes. Cando medrou, as comunidades nativas que viven na zona estaban cada vez máis ameazadas pola talla ilegal de árbores e a minaría. Despois de decidir asumir a tarefa de loitar polo benestar destas comunidades, desenvolveu as súas habilidades de liderado e en 2013 buscou converterse en alcaldesa do distrito de Pebas. Aínda que non gañou, familiarizouse cos problemas da xente do distrito.

Sabías que...?

editar

Llama.

  • ...nos Andes, as llamas (na foto) úsanse como animais de transporte, así como para a produción de fibras e carne?
  • ...Francisco Pizarro dirixiu a conquista española do Imperio Inca e fundou a cidade de Lima, a capital actual do Perú?


...Arquivo
Portais relacionados

editar

Países de América do Sur
Wikimedia Commons
Wikimedia Commons

en Commons

Wiktionary
Wiktionary

no Galizionario