Pura Vázquez

Pura Vázquez

Biografía
Nacemento	31 de marzo de 1918 Ourense, España
Morte	25 de xullo de 2006 (88 anos)
Lugar de sepultura	Cemiterio de San Francisco de Ourense
Formación profesional	Maxisterio
Actividade
Ocupación	escritora
Membro de	Real Academia Galega (membro correspondente) (1949–2006)
Xénero artístico	Poesía
Familia
Irmáns	Dora Vázquez
Premios
(2005)  A escritora na súa terra (2000)  Premio das Artes e das Letras de Galicia (1996)  Premio Trasalba (1995)  Medalla Castelao

Carmen Pura Vázquez Iglesias, nada en Ourense (no barrio do Polvorín) o 31 de marzo de 1918 e finada na mesma cidade o 25 de xullo de 2006, foi unha poeta galega. Representante da poesía de posguerra, apostou por unha saída lírica e existencialista fronte a liñas máis combativas. Poeta en galego e castelán e irmá da escritora Dora Vázquez, tamén se conta entre as escritoras vencelladas á emigración. Foi a primeira muller que comezou a publicar en galego nos xornais e revistas de Galiza e da emigración tras a guerra civil. Tamén foi unha das pioneiras no eido da literatura infantil e xuvenil.

Traxectoria

Escultura en homenaxe a Pura e Dora Vázquez na Insua dos Poetas.

Escultura en homenaxe a Pura e Dora Vázquez na Insua dos Poetas.

Criouse na cidade da Coruña desde case o seu nacemento ata os sete anos de idade, cando regresou coa súa familia a Ourense, logo de que seu pai, funcionario de Correos, fose sancionado durante a guerra civil. Estudou alí a primaria, o bacharelato e a carreira de Maxisterio. Desempeñou a primeira escola, logo da oposición, en diversas localidades da provincia ourensá e logo por Segovia, Toledo, Sevilla ou Madrid. Nesta última capital xubilouse en 1985, cando enviuvou, e regresou definitivamente a Ourense, onde viviu os seus derradeiros vinte anos de vida.

En 1955 viaxou por primeira vez a Venezuela, onde foi encargada polas autoridades venezolanas de organizar e dirixir un xardín de infancia piloto en Caracas. Un ano despois, é chamada pola Universidade Central para ser secretaria da Escola de Xornalismo, que daquela funcionaba dentro da Facultade de Letras. Alí tamén mantivo contactos co ámbito literario da emigración galega. Regresou á docencia na península en 1968.

Poesía

Comezou a escribir e publicar desde moi nova, en revistas e prensa galegas, fundamentalmente ourensás. En 1944 a Deputación de Ourense publicoulle o seu primeiro libro de poesía en castelá. Antes, en 1943, publicáranlle xa persoas particulares unha edición de 18 exemplares doutro libro tamén escrito en castelán, pero que incluía xa nove poemas en galego, o que para aquela data era algo insólito. Neste idioma publica tamén xa entón contos e poesías en xornais e revistas galegas de Galiza e da emigración, como no Centro Gallego de Buenos Aires.

En 1952 editouse como número dous da Colección Xistral, o seu libro Íntimas totalmente xa escrito en galego. En Galiza, e logo en Castela e en Venezuela, seguiu publicando poesía, alternando o galego co castelán. Posteriormente atravesou un intervalo de preto de nove anos sen escribir, por motivos familiares e de saúde.

Xa xubilada e volvida para a casa familiar das Mercedes, en Ourense, publicou en 1990 e 1991 unha antoloxía poética en castelán e outra en galego, onde recolleu parte da obra que fora editando en todos os seus anos anteriores. A partir dese momento, seguiu publicando poesía, fundamentalmente en galego. Moitas das súas obras foron editadas por ela mesma, fóra de editoriais comerciais, e escritas a miúdo a catro mans coa súa irmá Dora Vázquez.

Produción literaria en galego

Poesía

• Íntimas, 1952, Colección Xistral.
• Maturidade, 1955, Ediciones Galicia, Centro Gallego de Buenos Aires.
• A saudade e outros poemas, 1963, Galaxia.
• O desacougo, 1971, Galaxia.
• Antoloxía, 1991, edición da autora. Ourense.
• Verbas na edra do vento, 1992, Ediciós do Castro.
• Zodíaco, 1992, edición da autora.
• Man que escribiu no mar, 1993, edición da autora.
• A carón de min (nova antoloxía poética), 1994, Xunta de Galicia.
• Se digo Ourense..., 1994, Concello de Ourense.
• Orballa en tempo lento, 1995, Espiral Maior.
• Poesía de Pura Vázquez, 1995, Caixa Ourense.
• Desmemoriado río, 1997, Espiral Maior.
• Terra matria dos soños, 1999.
• Náufragos da elexía, 2001, Litoral das Rías, Madrid.
• A música dos tempos, 2002, edición da autora.
• Sempre irmá. Poesía en tón menor, 2002, edición da autora.
• Todo vén desa luz, 2004, Deputación de Ourense.

Narrativa

• Os Aldán foron a América, 1996, Deputación de Ourense.
• Edras do vento: narrativa, 2001, edición da autora.
• O frade era galego e outros relatos, 2002, Ediciós do Castro.

Ensaios e artigos xornalísticos

• Terra matria dos soños, 1999, Abano, Ourense.
• O mundo máxico das ideas, 2001, edición da autora.

Literatura infanto-xuvenil

• Rondas de norte a sur: poesía infantil, 1968, Caixa de Aforros Provincial de Ourense.
• Versos para os nenos da aldea, 1968, Ourense.
• Un niño para xílgaros cantores, 2002, publicado en Internet.

Obras colectivas

• Antoloxía da poesía galega actual. Nordés, 1978, Ediciós do Castro.
• IV Festival da Poesía no Condado, 1984, S. C. D. Condado.
• Daquelas que cantan. Rosalía na palabra de once escritoras galegas, 1997, Fundación Rosalía de Castro.
• Manuel María, 2001, Ophiusa.
• Alma de beiramar, 2003, Asociación de Escritores en Lingua Galega.
• 23 poetas cantan a don Antonio Machado, 2004, Hipocampo.
• Poemas de amor. Xeración dos 50, 2004, Tórculo. Por Maximino Cacheiro Varela.
• Amor en feminino: antoloxía das poetas galegas de Rosalía á Xeración dos 80, 2006, Baía Edicións. Edición de Maximino Cacheiro Varela.
• Poetas e narradores nas súas voces. II, 2006, Consello da Cultura Galega.
• Tamén navegar, 2011, Editorial Toxosoutos.

"Festa na nogueira" ...... Presume a bubela co seu moño de cores. O melro loce unha prumaxe de charol i enfarruscado canta ledamente. —Pura Vázquez

Obras con Dora Vázquez

• O páxaro azul e O trasno enredador, en Monicreques, 1974, La Región.
• Oriolos neneiros, 1975, edición das autoras.
• Segundo Pereira, en Dúas novelas galegas, 1978, edición das autoras.
• Estreliña na Terra e O anel, en Ronseles, 1980, La Región.
• Viaxe ó país dos contos e da poesía, 1985, Caixa Ourense.
• Teatro completo para nenos, 2000, Abano, Ourense.

Produción literaria en castelán

Algunhas das súas obras en castelán son:

Poesía

• Márgenes veladas: poesía, 1944, Ourense.
• Peregrino de amor, Ourense.
• En torno a la voz, Ourense.
• Desde la niebla, 1951, Casa de Antonio Machado, Segovia.
• Tiempo mío, 1952, Palma, Madrid.
• Mañana del amor: poesía, 1956, Surco.
• Destinos, Lírica Hispana, Caracas.
• 13 poemas a mi sombra, Arte, Caracas.
• Presencia de Venezuela, Lírica Hispana, Caracas.
• Contacto humano del recuerdo: poemas, 1985, Rondas.
• Herida soledad hacia lo alto, 1988, Torremozas.
• Antología poética en castellano, 1990, edición da autora.
• Zodíaco, opúsculo, 1992.
• Los silencios de Alargán, 1994.

Literatura infanto-xuvenil

• Columpio de luna a sol, Boris Bureba, Madrid.

Obras con Dora Vázquez

• Los poetas, 1971, edición da autora.

Premios e homenaxes

• Académica correspondente da Real Academia Galega dende 1949.
• En 1992 un grupo de mulleres ourensás dedicáronlle unha homenaxe durante o Día Internacional da Muller Traballadora
• En 1993 recibiu o premio de Creación Cultural Feminina outorgado pola Xunta de Galicia.
• En 1995 impuxéronlle a Medalla Castelao.
• En 1996 foille concedido o Premio Trasalba.
• En 2000 recibiu o Premio das Letras e das Artes de Galicia.
• Dende 2002 a Deputación de Ourense convoca a edición dos premios de narración e ilustración infantil e xuvenil Pura e Dora Vázquez.
• En 2005 recibiu a homenaxe da Asociación de Escritores en Lingua Galega, sendo nomeada socia de honra.

Véxase tamén

Bibliografía

• Agrelo, Eulalia (2005). "Vázquez, Pura". Gran Enciclopedia Galega Silverio Cañada (DVD). El Progreso. ISBN 84-87804-88-8. 
• Barrera, F., ed. (2002). Gallegos. Quién es quien en la Galicia del siglo XXI (en castelán). El Correo Gallego. p. 582. ISBN 84-8064-113-4. 
• Blanco García, Carmen (1991). Literatura galega da muller. Vigo: Edicións Xerais de Galicia. ISBN 84-7507-560-6. 
• Couceiro Freijomil, Antonio (1951-53). Diccionario bio-bibliográfico de escritores (en castelán) III. Bibliófilos Gallegos. p. 468. 
• Fernández del Riego, F. (1971) [1951]. Historia da literatura galega (2ª ed.). Vigo: Editorial Galaxia. p. 279-280. 
• Fernández del Riego, F. (1992) [1990]. Diccionario de escritores en lingua galega (2ª ed.). Do Castro. pp. 452–453. ISBN 84-7492-465-0. 
• González-Alegre, Ramón (1954). Poesía gallega contemporánea. Ensayo sobre literatura gallega (en castelán). Pontevedra: Colección Huguin. 
• Gómez, A.; Queixas, M. (2001). Historia xeral da literatura galega. A Nosa Terra. p. 272. ISBN 84-95350-79-3. 
• Marco, Aurora (2007). Dicionario de Mulleres Galegas [Das orixes a 1975]. Edicións A Nosa Terra. pp. 447–449. ISBN 978-84-8341-146-9. 
• Méndez Ferrín, Xosé Luis (1984). De Pondal a Novoneyra. Edicións Xerais de Galicia. pp. 123–124. ISBN 84-7507-139-2. 
• Vilavedra, Dolores, ed. (1995). Diccionario da literatura galega. Autores I. Vigo: Editorial Galaxia. p. 601. ISBN 84-8288-019-5. 

Ligazóns externas

• Cen anos de Pura Vázquez no Portal das Palabras (2018).
• Pura Vázquez no sitio web da AELG.
• Pura Vázquez na Biblioteca Virtual Galega.
• Pena, Montse. "Pura Vázquez". Álbum de Galicia do Consello da Cultura Galega.